استعانت در قرآن: تفاوت میان نسخهها
←منابع
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
==مراتب [[استعانت]]== | ==مراتب [[استعانت]]== | ||
همانگونه که [[عبادت]] درجات گوناگونی دارد و به عبادت [[بردگان]]، تاجران و [[عاشقان]] تقسیم میشود، استعانت نیز درجات و مراتبی دارد؛ نازلترین مرتبه آن این است که [[انسان]] ابتدا خود را دیده، میگوید: من از [[خدا]] [[یاری]] میطلبم. اگر کاری را خود انسان انجام دهد، و کمبودش را دیگری جبران و ترمیم کند، دیگری [[ناصر]]، معاون و [[شفیع]] اوست و کار با [[نصرت]] و معاونت و [[شفاعت]] انجام گرفته است؛ نه با [[ولایت]]؛ ولی اگر انسان، خود را صاحب هیچ سهمی نداند و همه [[شئون]] خود را به خدا بسپارد، تحت ولایت خداست: {{متن قرآن|ٱللَّهُ وَلِىُّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ يُخْرِجُهُم}}<ref>«خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگیها بیرون میبرد» سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref> درجات استعانت با مراتب عبادت به هم پیوسته است و به هر [[میزان]] که [[عابد]] در عبادت، [[موحّد]] و در [[توحید]]، صادق باشد، استعانتش نیز ظریفتر خواهد بود؛ اگر عبادت به مرحله عالی راه یافت، استعانت نیز به مرحله ولایت میرسد و در استعانت [[مولّی علیه]] از [[ولیّ]]، [[عون]] کامل از آنِ ولیّ است که بر همه شئون مولّی علیه اشراف دارد<ref>تسنیم، ج ۱، ص۴۴۸ ـ ۴۴۹.</ref>.<ref>[[محمد حسن ناصحی|ناصحی، محمد حسن]]، [[استعانت - ناصحی (مقاله)|مقاله «استعانت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۳، ص ۱۲۹.</ref>. | همانگونه که [[عبادت]] درجات گوناگونی دارد و به عبادت [[بردگان]]، تاجران و [[عاشقان]] تقسیم میشود، استعانت نیز درجات و مراتبی دارد؛ نازلترین مرتبه آن این است که [[انسان]] ابتدا خود را دیده، میگوید: من از [[خدا]] [[یاری]] میطلبم. اگر کاری را خود انسان انجام دهد، و کمبودش را دیگری جبران و ترمیم کند، دیگری [[ناصر]]، معاون و [[شفیع]] اوست و کار با [[نصرت]] و معاونت و [[شفاعت]] انجام گرفته است؛ نه با [[ولایت]]؛ ولی اگر انسان، خود را صاحب هیچ سهمی نداند و همه [[شئون]] خود را به خدا بسپارد، تحت ولایت خداست: {{متن قرآن|ٱللَّهُ وَلِىُّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ يُخْرِجُهُم}}<ref>«خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگیها بیرون میبرد» سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref> درجات استعانت با مراتب عبادت به هم پیوسته است و به هر [[میزان]] که [[عابد]] در عبادت، [[موحّد]] و در [[توحید]]، صادق باشد، استعانتش نیز ظریفتر خواهد بود؛ اگر عبادت به مرحله عالی راه یافت، استعانت نیز به مرحله ولایت میرسد و در استعانت [[مولّی علیه]] از [[ولیّ]]، [[عون]] کامل از آنِ ولیّ است که بر همه شئون مولّی علیه اشراف دارد<ref>تسنیم، ج ۱، ص۴۴۸ ـ ۴۴۹.</ref>.<ref>[[محمد حسن ناصحی|ناصحی، محمد حسن]]، [[استعانت - ناصحی (مقاله)|مقاله «استعانت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۳، ص ۱۲۹.</ref>. | ||
==عمومیت استعانت== | |||
برخلاف [[پندار]] برخی [[مفسران]]<ref>الکشاف، ج ۱، ص۱۵.</ref>، استعانت از [[خدای سبحان]]، به عبادتش منحصر نیست. گرچه مددخواهی از او بلافاصله بعد از [[حصر]] عبادت آمده است: {{متن قرآن|إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ}}؛ لیکن دلالتی بر خصوص یاری جستن از خدا در عبادت او ندارد، بلکه منظور، انحصارکمک گرفتن از خدا در مطلق امور است و این عمومیت را، افزون بر [[آیه]] ۵ [[سوره حمد]] از [[آیات]] ۴۵ و ۱۵۳ بقره<ref>{{متن قرآن|وَٱسْتَعِينُوا۟ بِٱلصَّبْرِ وَٱلصَّلَوٰةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلْخَـٰشِعِينَ}}«از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بیگمان این کار جز بر فروتنان دشوار است» سوره بقره، آیه ۴۵. {{متن قرآن|يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ ٱسْتَعِينُوا۟ بِٱلصَّبْرِ وَٱلصَّلَوٰةِ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّـٰبِرِينَ}} «ای مؤمنان! از شکیبایی و نماز یاری بجویید که خداوند با شکیبایان است» سوره بقره، آیه ۱۵۳.</ref> نیز میتوان استفاده کرد؛ زیرا در هیچ یک از این دو [[آیه]]، متعلق [[استعانت]] بیان نشده است<ref>تفسیر المنار، ج ۲، ص۳۳؛ تفسیر سوره حمد، ص۶۴ ـ ۶۵.</ref>.<ref>[[محمد حسن ناصحی|ناصحی، محمد حسن]]، [[استعانت - ناصحی (مقاله)|مقاله «استعانت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۳، ص ۱۲۹.</ref>. | |||
==استعانت از [[نماز]] و [[روزه]]== | |||
به گفته بیشتر [[مفسران]] در ذیل آیه {{متن قرآن|وَٱسْتَعِينُوا۟ بِٱلصَّبْرِ وَٱلصَّلَوٰةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلْخَـٰشِعِينَ}}<ref>«از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بیگمان این کار جز بر فروتنان دشوار است» سوره بقره، آیه ۴۵.</ref> مقصود از «[[صلوة]]» نماز<ref>جامع البیان، مج۱، ج ۱، ص۱۵۳، ۳۷۰؛ التبیان، ج ۱، ص۲۰۲؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۲۱۷.</ref>، و به گفته برخی، [[دعا]] یا [[صلوات]] است<ref>الصافی، ج ۱، ص۱۲۶؛ تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، ص۲۳۸.</ref>، و «[[صبر]]» مفهوم «[[پایداری]]» دارد و گویا [[تفسیر]] آن در برخی [[روایات]] به «روزه»، از باب بیان مصداق باشد<ref>جامع البیان، مج ۱، ج ۱، ص۳۷۰؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۲۱۷.</ref>. ویژگیهای بیهمتای صبر و نماز در زمینههای فردی و [[اجتماعی]] و [[مادّی]] و [[معنوی]]، باعث شده تا بر استعانت از این دو تأکید شود؛ زیرا [[پناه بردن]] به درگاه [[عبودیت الهی]] در نماز، [[روح ایمان]] را در [[بنده]] [[بیدار]] و او را متوجه این [[حقیقت]] میسازد که به رشتهای ناگسستنی چنگ زده است. نیز صبر بر [[گرفتاری]]، و [[صبر بر طاعت]] در برابر [[معصیت]]، هر [[مصیبت]] بزرگ را کوچک میکند و زمینهساز [[تسلیم]] بنده، در برابرخدا میشود. بر پایه روایاتی، هرگاه کار بر [[رسول خدا]]{{صل}} سخت و از چیزی اندوهناک میشد، به نماز [[پناه]] میبرد<ref>جامعالبیان، مج ۱، ج ۱، ص۳۷۱؛ التبیان، ج ۱، ص۲۰۲؛ مجمعالبیان، ج ۱، ص۲۱۷.</ref>. در روایات، تأکید شده که هنگام [[شداید]] و سختیها روزه گرفته، نماز بخوانید<ref>جامعالبیان، مج ۱، ج ۱، ص۳۷۱؛ التبیان، ج ۱، ص۲۰۲؛ مجمعالبیان، ج ۱، ص۲۱۷.</ref>. [[فقیهان]] نیز با استناد به همین روایات، بر [[استحباب]] نمازهای مخصوص، هنگام بروز حوادث دشوار [[فتوا]] دادهاند<ref>وسائل الشیعه، ج ۸، ص۱ ـ ۱۸۰؛ جواهرالکلام، ج ۱۲، ص۱۸۹.</ref>.<ref>[[محمد حسن ناصحی|ناصحی، محمد حسن]]، [[استعانت - ناصحی (مقاله)|مقاله «استعانت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۳، ص ۱۲۹.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == |