پرش به محتوا

دیدار با امام مهدی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{خرد}} {{نبوت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مهدویت/بالا}}
{{نبوت}}
{{مهدویت}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[دیدار با امام مهدی]]''' است. "'''[[دیدار با امام مهدی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[دیدار با امام مهدی]]''' است. "'''[[دیدار با امام مهدی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
خط ۱۰: خط ۱۰:


==مقدمه==
==مقدمه==
*کلمه "[[معاد]]" را معانی متعددی است: برگردیدن، بازگشتن، رد کردن، بازگردانیدن، بازگشتگاه، آن [[جهان]]، [[رستاخیز]] و مقابل معاش. نزد [[متکلمان]]، [[معاد]] به معنای [[حشر]] است و آن بر دو نوع است: جسمانی و [[روحانی]]. [[معاد جسمانی]] از ضروریات [[دین]] است و منکر آن از [[دین]] بیرون است<ref>المعاد فی الکتاب و السنة، ۲۲۷- ۲۲۳؛ القول السدید فی شرح التجرید، ۳۸۴؛ معاد از دیدگاه قرآن، حدیث‌، فلسفه‌، ۱۸۸۸.</ref>. [[انسان]] مرکب از [[روح]] و [[بدن]] است. با پایان یافتن [[عمر]] [[دنیایی]] به عالم [[برزخ]] می‌رود. چون قیامت‌ در می‌رسد، باری دیگر با جسم و [[روح]] خویش زنده می‌شود و برای [[محاسبه]] به [[محشر]] درمی‌آید و اگر [[نیکوکار]] باشد، [[منعم]] می‌شود و اگر [[بدکار]] باشد، به [[کیفر]] می‌رسد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 412-413.</ref>.
*[[غیبت]] [[امام دوازدهم]] {{ع}} از ضروریات [[مذهب]] [[شیعه]] است. بنابر [[تعالیم]] [[شیعه]]، [[امام زمان]] {{ع}} را [[دو غیبت]] است: [[غیبت صغری]] و [[غیبت کبری]]. بیش‌ترینه علمای [[شیعه]] آغاز [[غیبت صغری]] را سال ۶۹ ق. دانسته‌اند؛ هنگامی که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} به [[شهادت]] رسید و [[امامت]] [[فرزند]] گرامی‌اش [[حضرت مهدی]] {{ع}} آغاز گشت<ref>مرءاة العقول‌، ۴/ ۵۲.</ref>. برخی دیگر از [[علما]]، چون [[تولد]] و روزگار خردسالی [[امام زمان]] {{ع}} بر همه [[آشکار]] نبوده است، [[غیبت صغری]] را از [[تولد]] آن [[حضرت]] تا [[غیبت کبری]]- سال ۷۴- دانسته‌اند<ref>الارشاد، ۳۴۶؛ اعلام الوری‌، ۴۱۶.</ref>. به هر سان، [[امام زمان]] {{ع}} در [[عصر غیبت]] همانند دیگر [[امامان]] {{عم}} در دسترس [[مردم]] نیست و مردم‌ نمی‌توانند با او [[دیدار]] کنند. یکی از مسائل [[شیعه]] در [[عصر غیبت]] آن بوده است که آیا می‌توان در [[روزگار غیبت]] به [[دیدار]] آن [[امام]] {{ع}} شرفیاب شد یا نه. بسیاری از [[علما]] و [[خواص شیعه]]، [[امام زمان]] {{ع}} را در خردسالی و عصر [[غیبت صغری]] دیده‌اند. در پاره‌ای [[روایات]] نام کسانی که [[امام]] {{ع}} را دیده‌اند، آمده است. بنابر روایتی، [[امام عسکری]] {{ع}} [[چهل]] نفر از [[شیعیان]] خاص خویش را گرد آورد و [[حضرت مهدی]] {{ع}} را بدانان نشان داد<ref>الغیبة، شیخ طوسی/ ۲۱۷؛ کمال الدین‌، ۲- ۱/ ۴۳۵.</ref>. این موضوع چنان برای [[شیعیان]] مهم می‌نماید که برخی از علمای [[شیعه]] در کتاب‌های خویش، بابی را با عنوان {{عربی|بَابُ ذَكَرَ مِنْ شَاهِدُ الْقَائِمِ {{ع}} وَ رَآهُ وَ كَلَّمَهُ }} گشوده‌اند و نام کسانی را که [[توفیق]] [[دیدار]] یافته‌اند، برشمرده‌اند<ref>کمال الدین‌، ۲- ۱/ ۴۳۴، الغیبة، شیخ طوسی/ ۱۵۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 425.</ref>.
*[[فلاسفه]] درباره [[معاد جسمانی]] بحث‌های مفصلی پیش کشیده و با اشکالاتی [[عقلی]] برخورده‌اند. یکی از این اشکالات اصل "المعدوم لایعاد" است بدین معنا که آنچه معدوم شود، قابل اعاده نیست. بدین روی، برای حل این مسئله به راه‌های دیگر جز [[عقل]] [[متوسل]] شده‌اند. متشرعان و بیش‌تر [[متکلمان]]، [[معاد جسمانی]] را از باب [[تعبد]] پذیرفته‌اند و بر آن‌اند که [[خداوند]] [[قادر]] است [[بندگان]] را باری دیگر بیافریند همان سان که نخست آفرید. [[ابن سینا]] بر آن رفته است که اثبات [[معاد جسمانی]] از راه [[اخبار]] و [[آیات]] آسان است؛ ولی آن را بدان ترتیب که مورد بحث [[فلاسفه]] است نمی‌توان از راه [[عقل]] ثابت کرد<ref>شفا، ۲/ ۴۴۶ و ۶۳۴.</ref>. ملا صدرای شیرازی کوشیده است به این مسئله با همان معنا که [[شرایع]] بیان کرده‌اند، صورت [[فلسفی]] ببخشد آن سان که نه قواعد [[فلسفی]] بر هم خورد و نه در اصول [[شرایع]] خللی پدید آید<ref>اسفار، ۴/ ۱۵۱- ۱۴۸، ۱۵۸، ۱۲۸، ۱۲۹، ۱۴۶ و ۲/ ۶۲، ۶۶ و ۶۹ به نقل از فرهنگ معارف اسلامی‌، ۴/ ۲۶۴- ۲۶۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 413.</ref>.
==گونه‌های [[دیدار]]==
*در [[عصر غیبت]]، [[امام]] {{ع}} را چند گونه می‌توان دید:
#[[دیدار]] در [[خواب]]؛
#[[دیدار]] به حال مکاشفه‌ که از گذر [[طاعات]] و ریاضات شرعی و صفای [[باطنی]] پدید می‌آید؛
#[[دیدار]] در [[بیداری]]: این گونه [[دیدار]] نیز بر سه گونه است:
##آنکه [[امام]] را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند.
##آنکه می‌بینند و می‌شناسند. این گونه [[دیدار]] بسیار اندک پیش می‌آید.  
##آنکه [[امام]] {{ع}} را می‌بینند و پس از اینکه [[دیدار]] پایان یافت، آن [[حضرت]] {{ع}} را می‌شناسند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 425.</ref>.
*مسئله‌ای که محل بحث است، این است که آیا می‌توان [[امام]] را به حال [[بیداری]] دید و در حال [[دیدار]] یا پس از آن، او را [[شناخت]] یا نه. در [[روایات]] آمده است که [[امام زمان]] {{ع}} در ایام [[حج]]، برای مناسک حضور می‌یابد و [[مردم]] را می‌بیند و آنان را می‌شناسد؛ ولی [[مردم]] او را نمی‌شناسند، هر چند می‌بینند<ref>منتخب الاثر، ۲۵۲.</ref>. بنابر این دسته از [[روایت]]، بسیاری کسان [[امام]] {{ع}} را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 425.</ref>.
==معنای [[غیبت]]==
*برای [[غیبت امام]] {{ع}} دو معنا می‌توان بازیافت: یکی آنکه جسم [[مبارک]] [[امام]] {{ع}} از دیدگان [[پنهان]] گردد و دوم، جسم [[امام]] {{ع}} دیده شود؛ ولی کسی ایشان را نشناسد. [[پنهان]] گشتن جسم برای [[انبیا]] و نیز اولیای دیگر روی داده است. برای نمونه، [[قرآن]] بیان می‌کند که [[خداوند]]، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را هنگام [[تلاوت قرآن]] از دیدگان [[کفار]]- که قصد [[آزار]] داشتند- [[پنهان]] می‌ساخت<ref>{{متن قرآن|وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَيْنَكَ وَبَيْنَ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ حِجَابًا مَّسْتُورًا }}؛ سوره اسراء، آیه ۴۵.</ref>. این پنهانی، گونه‌ای [[اعجاز]] است. اما دیده شدن‌ و در همان حال، ناشناس ماندن، در بیش‌تر اوقات [[نیازمند]] [[اعجاز]] و [[خرق عادت]] نیست. از [[روایات]] و نیز ماجرای کسانی که به پیشگاه [[امام زمان]] {{ع}} بار یافته‌اند، برمی‌آید که [[غیبت امام]] {{ع}} بر هر دو گونه- [[ناپیدا]] شدن و ناشناس ماندن- است. گاه نیز در یک زمان هر دو گونه اتفاق می‌افتد. یک نفر نمی‌بیند و دیگری می‌بیند و نمی‌شناسد<ref>امامت و مهدویت، ۲/ ۴۷۹- ۴۷۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 426.</ref>.
==[[دیدار]] در عصر [[غیبت کبری]]==
*در عصر [[غیبت کبری]] کسانی بسیار با [[امام]] {{ع}} [[دیدار]] کرده‌اند که برخی از آنان از علمای بزرگ [[شیعه]] و [[معتمد]] بوده‌اند<ref>امامت و مهدویت، ۲/ ۴۷۴.</ref>. [[علامه مجلسی]] نام و حکایت برخی از آنان را آورده است<ref>بحارالانوار، ۵۲/ ۷۷- ۱.</ref>. [[محدث نوری]] در کتاب‌ النجم الثاقب‌ صد حکایت از این کسان [[نقل]] کرده است. بسیاری از علمای گذشته و معاصر [[شیعه]] در این باره کتاب‌هایی مستقل نوشته‌اند. مهم‌ترین این آثار عبارت‌اند از: [[تبصرة الولی فیمن رأی الامام الغائب]]، تألیف [[سید هاشم بحرانی]]، [[تذکرة الطالب فیمن رأی الامام الغائب]]، تألیف [[سید هاشم بحرانی]]، [[تذکرة الطالب فیمن رأی الامام الغائب]] و نیز [[دارالسلام فیمن فاز بسلام الامام]]، تألیف [[شیخ]] [[محمود میثمی عراقی]]، [[بدائع الکلام فیمن اجتمع بالامام]]، تألیف [[سید جمال الدین محمد بن حسین یزدی طباطبائی]]، [[البهجة فیمن فاز بلقاء الحجة]]، تألیف [[میرزا]] [[محمد تقی الماسی اصفهانی]] و [[العبقری الحسان فی تواریخ صاحب الزمان]]، تألیف [[شیخ]] [[علی اکبر نهاوندی]]. بسیاری کسان که به [[دیدار]] [[امام]] {{ع}} [[توفیق]] یافته‌اند، برای پرهیز از شهرت و [[اتهام]] [[دروغگویی]] یا [[تقیه]] و مانند آنها [[دیدار]] خویش را تا پایان [[عمر]] [[آشکار]] نساخته‌اند<ref>الامام المهدی من المهد الی الظهور، ۲۵۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 426.</ref>.
==نظریه‌های علمای [[شیعه]]==
*گروهی از علمای بزرگ [[شیعه]] همانند [[سید مرتضی]]، [[شیخ طوسی]] و [[سید بن طاووس]] بر این باورند که می‌توان در [[غیبت کبری]] به [[دیدار]] [[امام زمان]] {{ع}} نایل گشت و این را یکی از فواید [[وجود امام زمان]] {{ع}} در [[زمان غیبت]] دانسته‌اند. برخی مسئله‌ای طرح کرده‌اند که وقتی [[امام]] [[معصوم]] {{ع}} [[غایب]] است، بود و نبود ایشان چه بهره‌ای برای [[شیعیان]] دارد. [[سید مرتضی]] در پاسخ بر آن است که یکی از بهره‌ها، [[امکان ملاقات]] با آن [[امام همام]] {{ع}} است. بنابر نظر او، دلیلی بر رد [[امکان ملاقات]] در دست نیست. [[شیخ طوسی]] [[معتقد]] است که دلیلی در میان‌ نیست که [[امام]] {{ع}} بر همه دوستداران خویش [[پنهان]] است و جایز است که ایشان بر بیش‌تر آنان ظاهر گردد. اگر [[امام]] {{ع}} بر کسی ظاهر نمی‌گردد، به [[دلیل]] کوتاهی‌های خود او است<ref>الغیبة، شیخ طوسی/ ۶۸؛ چشم به راه مهدی‌، ۷۳ و ۷۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 427.</ref>.
==[[دیدار]] با [[امام]] در عصر [[غیبت کبری]] در [[توقیع]] [[امام زمان]] {{ع}}:
*در [[توقیع]] [[امام زمان]] {{ع}} خطاب به [[آخرین نایب]] خاص، [[علی بن محمد سمری]]، آمده است که [[امام]] {{ع}} او را از پایان عمرش باخبر می‌سازد و از آغاز [[غیبت کبری]] [[آگاه]] می‌کند و بدو [[فرمان]] می‌دهد که کسی را پس از خود به [[نیابت]] برنگزیند و در پایان می‌فرماید: هر کس پیش از [[خروج سفیانی]] و [[صیحه آسمانی]] مدعی [[دیدار]] با من شود، [[کذاب]] است. بسیاری از علمای [[شیعه]] این [[توقیع]] را در کتب [[روایی]] خویش آورده‌اند<ref>کمال الدین‌، ۲- ۱/ ۵۱۶؛ الغیبة، شیخ طوسی/ ۲۴۳؛ کشف الغمة، ۳/ ۳۲۰.</ref>. برخی با استناد به این [[توقیع]] و نیز شواهد دیگر، بر آن رفته‌اند که [[دیدار]] با [[امام]] {{ع}} در [[عصر غیبت]]، ممکن نیست و اگر برای کسی پیش آید، از آن پرده بر نمی‌دارد و سخن نمی‌گوید. در برابر، برخی دیگر در [[سند]] این [[توقیع]] خدشه وارد کرده و آن را ضعیف و مرسل دانسته‌اند<ref>بحارالانوار، ۵۳/ ۳۱۸.</ref>. اما [[حقیقت]] این است که [[توقیع]] یاد شده را نمی‌توان مرسل دانست؛ زیرا [[شیخ طوسی]] آن را بی‌واسطه از [[ابو محمد]] مُکتب [[نقل]] کرده است که از [[مشایخ]] وی بوده است و [[ابومحمد]] نیز آن را در خانه [[سمری]] استنساخ کرده است. بدین سان، با بررسی شرح حال [[راویان]] [[توقیع]] روشن می‌شود که [[توقیع]]، مرسل یا ضعیف و غیر قابل [[اعتماد]] نیست و [[شیخ صدوق]] آن را از [[مشایخ]] [[معتمد]] خویش [[نقل]] کرده است<ref>مکیال المکارم‌، ۲/ ۳۵۸؛ چشم به راه مهدی‌، ۵۸- ۵۱.</ref>. برخی دیگر از محققین تفسیرهایی از [[توقیع]] به دست داده‌اند که از این گذر، ناسازگاری آن با [[ملاقات امام]] {{ع}} در [[عصر غیبت]] از میان رفته است؛ مثلًا گفته‌اند که مراد از [[دیدار]] [[امام]] {{ع}}، [[ظهور]] او است بدین معنا که هر کس پیش از [[خروج سفیانی]] و صحیحه آسمانی مدعی شود که [[امام زمان]] {{ع}} [[ظهور]] کرده و او به [[دیدار]] آن [[امام]] {{ع}} نایل گشته است، [[دروغگو]] است<ref>آخرین امید، ۶۶.</ref> یا گفته‌اند که هر کس مدعی شود هر گاه بخواهد، [[امام]] {{ع}} را می‌بیند، [[دروغگو]] است<ref>امامت و مهدویت‌، ۲/ ۴۷۵.</ref>. برخی دیگر نیز معتقدند که مراد این است: هر کس ادعای [[دیدار]] [[امام]] را به عنوان [[نایب خاص]] سر دهد، [[دروغگو]] است. در [[حقیقت]]، [[کلام امام]] {{ع}} در [[توقیع]] [[مبارک]] تأکیدی بر پایان دوره [[غیبت صغری]] و [[نیابت خاص]] است و تصریح [[امام]] {{ع}} در آغاز [[توقیع]] بدین موضوع، [[گواه]] بر درستی این [[تفسیر]] است<ref>مکیال المکارم‌، ۲/ ۳۶۰ و ۳۶۱؛ بحارالانوار، ۵۲/ ۱۵۱.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 427-428.</ref>.
==[[دیدار]] [[امام]] در ادعیه و [[زیارات]]==
*[[امامان معصوم]] {{عم}} در بسیاری از [[ادعیه]] و [[زیارات]]، از [[خداوند]]، [[دیدار]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} را درخواسته‌اند. در دعای [[غیبت امام زمان]] {{ع}} که [[نایب اول]] [[امام]]، [[عثمان بن سعید]] به ابوعلی بن [[همام]] املاء کرده، آمده است: "وَاجْعَلْنا مِمنْ تَقِر عَینُه بِرُؤْیتِهِ"<ref>کمال الدین‌، ۲- ۱/ ۵۱۳.</ref>. در [[دعای عهد]] از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: {{عربی| اللَّهُمَّ أَرِنِي الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَةَ، وَ الْغُرَّةَ الْحَمِيدَةَ، وَ اكْحَلْ ناظري بِنَظْرَةٍ مِنِّي إِلَيْهِ }}<ref>مفاتیح الجنان‌، ۸۴۲.</ref>. مقصود این [[دعاها]] تنها درخواست [[دیدار]] آن [[حضرت]] در [[عصر ظهور]] نیست و ایام [[غیبت]] آن [[حضرت]] را نیز در بر می‌گیرد. حتی یکی از [[وظایف]] [[منتظران راستین]] [[شوق]] و [[دعا]] برای [[دیدار]] [[امام]] {{ع}} است<ref>مکیال المکارم‌، ۲/ ۳۷۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 428.</ref>.
==[[شوق دیدار]] [[امام]] {{ع}}==
*از اینکه پاره‌ای [[روایات]]، [[امام زمان]] {{ع}} را به [[یوسف]] {{ع}} [[تشبیه]] کرده‌اند، بر می‌آید که باید عاشقانه در پی [[دیدار]] او بود؛ همان سان که [[یعقوب]] {{ع}} [[دیدار]] [[یوسف]] {{ع}} را تمنا می‌کرد. [[نقل]] است که [[یعقوب]] {{ع}} فاصله میان وطن خویش و [[مصر]] را از سر [[شوق]]، نه [[روزه]] طی کرد در حالی که میان آن دو مکان، هجده [[روزه]] راه بود<ref>الاصول من الکافی‌، ۱/ ۳۳۷.</ref>. در روایتی آمده است که چشمان اهل [[ایمان]] در [[فراق]] [[امام]] {{ع}} پیوسته گریان است<ref>الاصول من الکافی‌، ۱/ ۳۳۶.</ref> و این خود، از اعمالی است که [[ظهور]] را پیش خواهد انداخت<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 428.</ref>.
==ادعای [[دیدار]]==
*امکان [[دیدار]] [[امام]] {{ع}} در [[عصر غیبت]] بدین معنا نیست که هر کس بخواهد بدان دست می‌یابد. جز اندکی از [[نیکان]] [[توفیق]] [[دیدار]] نخواهند یافت. بدین روی، هر حکایتی از [[دیدار]] [[امام زمان]] {{ع}} را نمی‌توان پذیرفت. از این جمله حکایت‌ها است آنچه با عنوان داستان [[جزیره خضراء]] [[نقل]] کرده‌اند که دارای مدرک و [[سند]] و توجیه [[علمی]] نیست‌ و برخی علمای بزرگ آن را داستانی تخیلی دانسته‌اند<ref>طبقات اعلام الشیعه‌، ۳/ ۱۴۵.</ref>. [[شیخ]] [[جعفر کاشف الغطاء]] نیز این داستان را راست نمی‌شمارد و از باورهای اخباریان می‌خواند<ref>چشم به راه مهدی‌، ۹۵ و ۱۰۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 428-429.</ref>.


==منابع==
==منابع==
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش