جهنم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←تنوع عذاب‌های جهنم
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
==تنوع عذاب‌های [[جهنم]]== | ==تنوع عذاب‌های [[جهنم]]== | ||
سوختن با آتش، عذابی است که عموم [[دوزخیان]] با آن [[کیفر]] می‌شوند؛ آتشی که آنان را از همه سو احاطه کرده است: | سوختن با آتش، عذابی است که عموم [[دوزخیان]] با آن [[کیفر]] می‌شوند؛ آتشی که آنان را از همه سو احاطه کرده است: {{متن قرآن|لَهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِنَ النَّارِ وَمِنْ تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ ذَلِكَ يُخَوِّفُ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ يَا عِبَادِ فَاتَّقُونِ}}<ref>«آنان را از فراز سر و از زیر پایشان سایه‌بان‌هایی از آتش است، این است که خداوند بندگانش را با آن می‌هراساند، ای بندگان من! از من پروا کنید» سوره زمر، آیه ۱۶.</ref>، {{متن قرآن|وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا}}<ref>«و بگو که این (قرآن) راستین و از سوی پروردگار شماست، هر که خواهد ایمان آورد و هر که خواهد کفر پیشه کند، ما برای ستمگران آتشی آماده کرده‌ایم که سراپرده‌هایش آنان را فرا می‌گیرد و اگر فریادرسی خواهند با آبی چون گدازه فلز به فریادشان می‌رسند که (گرمای آن) چهره‌ها را بریان می‌کند؛ آن آشامیدنی بد است و زشت آسایشگهی است (آن آتش).» سوره کهف، آیه ۲۹.</ref>، {{متن قرآن|لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِنْ فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ}}<ref>«آنان را از دوزخ بستری و بر فراز آنان پوشش‌هایی است و این‌گونه ستمگران را کیفر می‌دهیم» سوره اعراف، آیه ۴۱.</ref>؛ اما به جز آتش، با چیزهای دیگری نیز عذاب می‌شوند. بعضی <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۷۱۰؛ المیزان، ج ۲۰ ص ۲۵۲. </ref> آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِيقِ}}<ref>«به یقین آنان که مردان و زنان مؤمن را آزار دادند سپس توبه نکردند، عذاب دوزخ و عذاب آتش سوزان دارند» سوره بروج، آیه ۱۰.</ref> را از آن رو که عذاب جهنم را از عذاب حریق جدا کرده و بعضی دیگر <ref> اطیب البیان، ج ۱۳، ص ۲۸۲. </ref> آیه {{متن قرآن|إِنَّهَا لَإِحْدَى الْكُبَرِ}}<ref>«که آن (دوزخ) یکی از بزرگ (نشانه) هاست» سوره مدثر، آیه ۳۵.</ref> را که تأکید می‌کند آنچه ذکر شده یکی از عذاب‌های بزرگ است. اشاره به این مطلب دانسته‌اند. آیه {{متن قرآن|وَآخَرُ مِنْ شَكْلِهِ أَزْوَاجٌ}}<ref>«و (عذاب‌های) دیگری همانند آن گونه‌گون» سوره ص، آیه ۵۸.</ref> نشان می‌دهد که به جز انواع عذاب‌هایی که [[قرآن]] از آنها نام برده چیزهای دیگری هم هستند که دوزخیان با آنها عذاب می‌شوند؛ ولی [[قرآن کریم]] آنها را به تفصیل بیان نکرده است. <ref>مجمع‌البیان، ج، ص ۸، ص ۷۵۳؛ کشف الاسرار، ج ۸، ص ۳۵۸. </ref> از [[آیات]] {{متن قرآن|أَفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ يَتَّخِذُوا عِبَادِي مِنْ دُونِي أَوْلِيَاءَ إِنَّا أَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ نُزُلًا}}<ref>«پس آیا کافران پنداشته‌اند که (می‌توانند) بندگان مرا به جای من دوست بگیرند؛ ما بی‌گمان دوزخ را (سرای) پذیرایی برای کافران کرده‌ایم» سوره کهف، آیه ۱۰۲.</ref> و {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا}}<ref>«آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند باغ‌های بهشت (سرای) پذیرایی آنهاست» سوره کهف، آیه ۱۰۷.</ref> استفاده شده که در [[قیامت]] غیر از [[بهشت و دوزخ]] ثواب‌ها و کیفرهایی وصف‌ناپذیر وجود دارد. در [[روایات]] <ref> نک: بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۲۲، ۳۲۹. </ref> امور فراوان دیگری ذکر شده‌اند که [[دوزخیان]] با آنها [[عذاب]] می‌شوند که این دسته از روایات می‌توانند توضیحی برای [[اجمال]] [[آیات]] یاد شده به شمار آیند. | ||
دیگر ابزارهای عذاب دوزخیان جز [[آتش]]، به تصریح [[قرآن کریم]] عبارت‌اند از: | دیگر ابزارهای عذاب دوزخیان جز [[آتش]]، به تصریح [[قرآن کریم]] عبارت‌اند از: | ||
#حمیم که آبی جوشان است و دوزخیان را در آن کشیده: {{متن قرآن|إِذِ الْأَغْلَالُ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَالسَّلَاسِلُ يُسْحَبُونَ}}<ref>«آن هنگام که بندها و زنجیرها بر گردن‌هایشان (بر زمین) کشیده می‌شوند» سوره غافر، آیه ۷۱.</ref>، {{متن قرآن|فِي الْحَمِيمِ ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ}}<ref>«در آب جوشان سپس در آتش سوزانده می‌شوند» سوره غافر، آیه ۷۲.</ref>، از بالای سرشان بر آنها می‌ریزند: {{متن قرآن|يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُءُوسِهِمُ الْحَمِيمُ}}<ref>«از فراز سرشان آب جوش می‌ریزند» سوره حج، آیه ۱۹.</ref>، {{متن قرآن|ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذَابِ الْحَمِيمِ}}<ref>«سپس بر سرش از آب داغ به عذاب، فرو فشانید!» سوره دخان، آیه ۴۸.</ref> و به آنان می‌نوشانند: {{متن قرآن|لَهُمْ شَرَابٌ مِنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ}}<ref>«نوشابه‌ای از آب جوشان و عذابی دردناک خواهد بود» سوره انعام، آیه ۷۰.</ref>؛ | |||
#مایعاتی سوزان، بدبو و متعفن و بد طعم: {{متن قرآن|هَذَا فَلْيَذُوقُوهُ حَمِيمٌ وَغَسَّاقٌ}}<ref>«همین است؛ آب جوشیده و چرکاب که باید آن را بچشند» سوره ص، آیه ۵۷.</ref>، {{متن قرآن|مِنْ وَرَائِهِ جَهَنَّمُ وَيُسْقَى مِنْ مَاءٍ صَدِيدٍ}}<ref>«و پیش روی او دوزخ است و از زردابی به او می‌نوشانند» سوره ابراهیم، آیه ۱۶.</ref>؛ | |||
#مایعاتی همانند {{متن قرآن|مُهْلِ}} (فلزات مذاب) که صورت‌ها را بریان می‌کند و پس از سوختن در آتش و التماس‌های دوزخیان، آنها را وا می‌دارند تا به جای آب از آن بیاشامند: {{متن قرآن|وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا}}<ref>«و بگو که این (قرآن) راستین و از سوی پروردگار شماست، هر که خواهد ایمان آورد و هر که خواهد کفر پیشه کند، ما برای ستمگران آتشی آماده کرده‌ایم که سراپرده‌هایش آنان را فرا می‌گیرد و اگر فریادرسی خواهند با آبی چون گدازه فلز به فریادشان می‌رسند که (گرمای آن) چهره‌ها را بریان می‌کند؛ آن آشامیدنی بد است و زشت آسایشگهی است (آن آتش).» سوره کهف، آیه ۲۹.</ref> و چون از آن بیاشامند امعاء آنها پاره پاره خواهد شد: {{متن قرآن|وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ}}<ref>«به آنان آبی داغ می‌نوشانند که دل و روده‌هایشان را پاره‌پاره می‌گرداند» سوره محمد، آیه ۱۵.</ref>؛ | |||
#غذاهای گلوگیر: {{متن قرآن|وَطَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَعَذَابًا أَلِيمًا}}<ref>«و خوراکی گلوگیر و عذابی دردناک،» سوره مزمل، آیه ۱۳.</ref> مانند [[زقوم]]: {{متن قرآن| إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ طَعَامُ الأَثِيمِ}}<ref>«بی‌گمان درخت زقّوم، خوراک گناهکار است» سوره دخان، آیه ۴۳-۴۴.</ref>، {{متن قرآن|أَذَلِكَ خَيْرٌ نُزُلًا أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ}}<ref>«آیا برای پذیرایی، این بهتر است یا درخت «زقّوم»؟» سوره صافات، آیه ۶۲.</ref>، {{متن قرآن|لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ}}<ref>«از درختی می‌خورید که از زقّوم است» سوره واقعه، آیه ۵۲.</ref> که بر غذاهای تنفرآمیز دوزخیان اطلاق شده است <ref> مفردات، ج ۱، ص ۳۸۰، "زقم".</ref> و {{متن قرآن|غِسْلِينٍ}}}} در آیه {{متن قرآن|وَلَا طَعَامٌ إِلَّا مِنْ غِسْلِينٍ}}<ref>«و خوراکی جز چرکاب ندارد،» سوره حاقه، آیه ۳۶.</ref> که آب چرک و خونی است که از [[بدن]] [[دوزخیان]] فرو می‌ریزد <ref>مفردات، ج ۱، ص ۶۰۷؛ مجمع البحرین، ج ۵، ص ۴۳۶، "غسل".</ref> و {{متن قرآن|ضَرِيعٍ}} در آیه {{متن قرآن|لَيْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِنْ ضَرِيعٍ}}<ref>«آنان را خوراکی جز گیاه خشک خاردار نیست ،» سوره غاشیه، آیه ۶.</ref> که گیاهی بدبو و تنفرآور است؛<ref> مفردات، ج ۱، ص ۵۰۶، "ضرع".</ref> | |||
#لباس‌هایی از [[آتش]]: {{متن قرآن|هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٌ مِنْ نَارٍ يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُءُوسِهِمُ الْحَمِيمُ}}<ref>«اینان دو گروه دشمنند که درباره پروردگارشان با هم به دشمنی برخاستند، پس بر (تن) آنان که کفر ورزیدند جامه‌ای از آتش بریده‌اند، از فراز سرشان آب جوش می‌ریزند» سوره حج، آیه ۱۹.</ref>؛ | |||
#پیراهن‌هایی از قطران: {{متن قرآن|سَرَابِيلُهُمْ مِنْ قَطِرَانٍ وَتَغْشَى وُجُوهَهُمُ النَّارُ}}<ref>«تن‌پوش‌هاشان از قطران است و آتش چهره‌هاشان را می‌پوشاند» سوره ابراهیم، آیه ۵۰.</ref> که به مس مذاب <ref> تفسیر قمی، ج ۱، ص ۳۷۲. </ref> یا ماده‌ای سیاه و اشتعال‌پذیر [[تفسیر]] شده است؛<ref>روح‌المعانی، ج ۷، ص ۲۴۱؛ نمونه، ج ۱۰، ص ۳۸۸. </ref> | |||
#[[غل و زنجیر]]: {{متن قرآن| إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلاسِلا وَأَغْلالا وَسَعِيرًا }}<ref>«بی‌گمان ما برای کافران، زنجیرها و بندها و آتشی سوزان را آماده کرده‌ایم» سوره انسان، آیه ۴.</ref>، {{متن قرآن|وَتَرَى الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ مُقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفَادِ}}<ref>«و در آن روز گنهکاران را بربسته به هم در بندها بینی» سوره ابراهیم، آیه ۴۹.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالًا وَجَحِيمًا}}<ref>«ما نزد خود بندها و دوزخی داریم،» سوره مزمل، آیه ۱۲.</ref> که با آن دست‌ها را به گردن <ref> المیزان، ج ۱۲، ص ۸۹. </ref> یا دوزخیان را به یکدیگر <ref>تفسیر قمی، ج ۱، ص ۳۷۲؛ تفسیر بغوی، ج ۳، ص ۴۸. </ref> یا هر یک از دوزخیان را به قرین [[شیطانی]] خود <ref> تفسیر سمرقندی، ج ۲، ص ۲۴۹؛ فتح القدیر، ج ۳، ص ۱۴۲. </ref> می‌بندند. | |||
#بادهای سوزنده که از منافذ پوست عبور کرده، [[جسم]] را می‌سوزانند: {{متن قرآن|فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا وَوَقَانَا عَذَابَ السَّمُومِ}}<ref>«خداوند بر ما منّت نهاد و از عذاب آتشباد (دوزخ) نگاهمان داشت» سوره طور، آیه ۲۷.</ref>، {{متن قرآن|وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ فِي سَمُومٍ وَحَمِيمٍ}}<ref>«و چپیان، کیانند چپیان؟ در تفبادی و آبی داغند» سوره واقعه، آیه ۴۱-۴۲.</ref>.<ref> التبیان، ج ۹، ص ۴۹۹. </ref> | |||
#گرزهای آهنین: {{متن قرآن|وَلَهُمْ مَقَامِعُ مِنْ حَدِيدٍ}}<ref>«و گرزهایی آهنین برای (عذاب) آنان (آماده) است» سوره حج، آیه ۲۱.</ref> و طلا و نقره که در [[آتش دوزخ]] گداخته شده، با آن بر دوزخیان داغ می‌نهند: {{متن قرآن|يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَكْنِزُونَ}}<ref>«روزی که آن را در آتش دوزخ بگدازند و با آن بر پیشانی و پهلو و پشت آنان داغ نهند (و به ایشان گویند:) این همان چیزی است که برای خود می‌انباشتید اکنون آنچه را می‌انباشتید بچشید!» سوره توبه، آیه ۳۵.</ref> در [[آیه]] قبل کسانی که زر و سیم را بر هم انباشته، آنها را در [[راه خدا]] هزینه نمی‌کنند به [[عذاب]] دردناک [[تهدید]] شده‌اند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«ای مؤمنان! بسیاری از دانشوران دینی (اهل کتاب) و راهبان، دارایی‌های مردم را به نادرستی می‌خورند و (مردم را) از راه خداوند باز می‌دارند؛ (ایشان) و آنان را که زر و سیم را می‌انبارند و آن را در راه خداوند نمی‌بخشند به عذابی دردناک نوید ده!» سوره توبه، آیه ۳۴.</ref> سپس در توضیح عذاب آنان بیان شده که زر و سیمِ اندوخته شده را در [[آتش دوزخ]] گداخته، [[پیشانی]]، پهلو و پشتشان را با آن داغ می‌نهند و به آنها می‌گویند: این همان چیزی است که برای خودتان اندوختید. اکنون بچشید آنچه را برای خود اندوخته بودید. روایاتی <ref>البرهان، ج ۲، ص ۷۷۱ - ۷۷۲. </ref> از [[رسول]] گرامی{{صل}} و [[امام باقر]]{{ع}} نشان می‌دهند که [[آیه شریفه]] به اموالی اشاره دارد که بدون پرداخت [[حقوق]] [[واجب]] جمع‌آوری شده‌اند.<ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[جهنم (مقاله)|مقاله "جهنم"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref> | |||
==احوال [[جهنمیان]]== | ==احوال [[جهنمیان]]== | ||
[[دوزخیان]] از [[پروردگار]] خویش محجوب: "کَلاّ اِنَّهُم عَن رَبِّهِم یَومَذٍ لَمَحجوبون" ([[مطفّفین]] / ۸۳، ۱۵) <ref>نمونه، ج ۲۶، ص ۲۶۳. </ref> و از [[رحمت]] [[خداوند]] متعالی مطرود و ملامت شده‌اند: "... ثُمَّ جَعَلنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصلـها مَذمومـًا مَدحورا" ([[اسراء]] / ۱۷، ۱۸)، "... فَتُلقی فی جَهَنَّمَ مَلومـًا مَدحورا". (اسراء / ۱۷، ۳۹) <ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۲۷، ۶۴۲؛ کشف الاسرار، ج ۵، ص ۵۳۲، ۵۵۷. </ref> آنان دچار [[شرمساری]]،<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۹۱۰. </ref>[[ذلت]] و خواری‌اند: "رَبَّنا اِنَّکَ مَن تُدخِلِ النّارَ فَقَد اَخزَیتَهُ.".. ([[آل عمران]] / ۳، ۱۹۲)، "... وتَرهَقُهُم ذِلَّةٌ."... ([[یونس]] / ۱۰، ۲۷) [[آیه]] "قالَ اخسَـ ٔ ا فیها ولا تُکَلِّمون" (مؤمنون / ۲۳، ۱۰۸) نمونه‌ای از بی‌مقداری دوزخیان را نشان داده است. <ref> مجمع البیان، ج ۷، ص ۱۹۰. </ref> افزون بر [[ذلت]] که تیرگی [[معنوی]] به شمار می‌آید از نظر ظاهر نیز چهره‌هاشان چنان سیاه است که گویی با پاره‌هایی از شب تاریک پوشانده شده است: "... کَاَنَّما اُغشِیَت وُجوهُهُم قِطَعـًا مِنَ الَّیلِ مُظلِمـًا اُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون" (یونس / ۱۰، ۲۷) <ref> المیزان، ج ۱۰، ص ۴۴. </ref> و آنان را در [[آتش]] بر صورت‌هاشان می‌کشانند: "یَومَ یُسحَبونَ فِی النّارِ عَلی وُجوهِهِم ذوقوا مَسَّ سَقَر". | [[دوزخیان]] از [[پروردگار]] خویش محجوب: "کَلاّ اِنَّهُم عَن رَبِّهِم یَومَذٍ لَمَحجوبون" ([[مطفّفین]] / ۸۳، ۱۵) <ref>نمونه، ج ۲۶، ص ۲۶۳. </ref> و از [[رحمت]] [[خداوند]] متعالی مطرود و ملامت شده‌اند: "... ثُمَّ جَعَلنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصلـها مَذمومـًا مَدحورا" ([[اسراء]] / ۱۷، ۱۸)، "... فَتُلقی فی جَهَنَّمَ مَلومـًا مَدحورا". (اسراء / ۱۷، ۳۹) <ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۲۷، ۶۴۲؛ کشف الاسرار، ج ۵، ص ۵۳۲، ۵۵۷. </ref> آنان دچار [[شرمساری]]،<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۹۱۰. </ref>[[ذلت]] و خواری‌اند: "رَبَّنا اِنَّکَ مَن تُدخِلِ النّارَ فَقَد اَخزَیتَهُ.".. ([[آل عمران]] / ۳، ۱۹۲)، "... وتَرهَقُهُم ذِلَّةٌ."... ([[یونس]] / ۱۰، ۲۷) [[آیه]] "قالَ اخسَـ ٔ ا فیها ولا تُکَلِّمون" (مؤمنون / ۲۳، ۱۰۸) نمونه‌ای از بی‌مقداری دوزخیان را نشان داده است. <ref> مجمع البیان، ج ۷، ص ۱۹۰. </ref> افزون بر [[ذلت]] که تیرگی [[معنوی]] به شمار می‌آید از نظر ظاهر نیز چهره‌هاشان چنان سیاه است که گویی با پاره‌هایی از شب تاریک پوشانده شده است: "... کَاَنَّما اُغشِیَت وُجوهُهُم قِطَعـًا مِنَ الَّیلِ مُظلِمـًا اُولکَ اَصحـبُ النّارِ هُم فِیها خــلِدون" (یونس / ۱۰، ۲۷) <ref> المیزان، ج ۱۰، ص ۴۴. </ref> و آنان را در [[آتش]] بر صورت‌هاشان می‌کشانند: "یَومَ یُسحَبونَ فِی النّارِ عَلی وُجوهِهِم ذوقوا مَسَّ سَقَر". | ||