اصلاح در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

#'''[[آشتی]] دادن بین [[مردم]]:''' از دیگر مصادیق [[اصلاح]]، [[آشتی]] دادن بین [[مردم]] ([[اصلاح]] ذات‌البین) است، چنان‌که در [[آیه]] {{متن قرآن|لَا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلَاحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«در بسیاری از گفت‌وگوهای زیرگوشی آنان خیری نیست مگر کسی به صدقه یا نکوکاری یا [[اصلاح]]ی میان مردم فرمان دهد و هر کس در جست و جوی خشنودی خداوند چنین کند به زودی بدو پاداشی سترگ خواهیم داد» سوره نساء، آیه ۱۱۴.</ref> آمده است که [[نجوا]] را تنها در صورتی مُجاز می‌داند که قصد [[اصلاح]] و [[آشتی]] دادن بین [[مردم]] در میان باشد. [[اصلاح]] میان [[مردم]] به ایجاد [[مودت]] و رفع [[نزاع]] و به‌طور کلی هر چه در بردارنده خیر و [[نیکی]] به دیگران باشد [[تفسیر]] شده است<ref>زبدة البیان، ص۵۸۱-۵۸۲.</ref>. در این [[آیه]] از [[اصلاح]] در ردیف [[صدقه]] و [[کار نیک]] یاد شده و برای آن، [[پاداش]] بسیار بزرگ [[وعده]] داده شده است. در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> نیز [[دستور]] داده شده که در صورت وقوع درگیری میان دو گروه از [[مؤمنان]]، میانشان [[آشتی]] برقرار شود. [[مفسران]] در بیان مبنا و مفاد این [[آشتی]] از [[نصیحت]] و [[دعوت]] به [[حق]] و [[فرمان خداوند]]<ref>الصافی، ج ۵، ص ۵۰.</ref> و [[رضایت]] به [[حکم]] [[قرآن]]<ref>جامع البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۶۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۲۰۸.</ref> یاد کرده‌اند. سپس در ادامه [[آیه]] به بررسی کیفیت [[اصلاح]] بین گروه‌های متخاصم چنین پرداخته می‌شود که اگر یکی از آن دو گروه [[سرکشی]] کرد و پیشنهاد [[آشتی]] را نپذیرفت در آن صورت با آن گروه بجنگید تا در برابر [[فرمان خداوند]] سر [[خم]] کرده، آنگاه بر مبنای [[عدل و داد]] به [[داوری]] میانشان بپردازید: {{متن قرآن|فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم می‌کند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref><ref>التبیان، ج۹، ص ۳۴۶؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۰۰؛ المیزان، ج ۱۸، ص ۳۱۵.</ref>. [[مفسران]] در [[تفسیر]] کلمه {{متن قرآن|بِالْعَدْلِ}} گفته‌اند: پس از [[شکست]] [[قوم]] [[سرکش]] باید از [[ستم]] به آنها و تضییع حقوقشان پرهیز شود<ref>جامع البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۶۴؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۳۱۶؛ الصافی، ج ۵، ص ۵۰.</ref>. [[فقهای شیعه]] ذیل این [[آیه]] [[فتوا]] داده‌اند که مراد از [[قوم]] [[ستمگر]] طایفه‌ای است که بر [[امام]] [[معصوم]] خروج کنند و بر عموم [[مسلمانان]]، دفع طاغی، [[واجب کفایی]] است<ref>مجمع الفائده، ج ۷، ص ۵۲۴؛ جواهر الکلام، ج ۲۱، ص۳۲۲-۳۲۳.</ref>. گروهی از فقهای [[اهل‌سنت]] نیز تعبیر {{متن قرآن|فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> را چنین [[تفسیر]] کرده‌اند که [[حقوق]] افراد را از [[ستمگران]] باز ستانید<ref>المجموع، ج ۱۹، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref>. [[ضرورت]] [[اصلاح]] بین [[مردم]] در آیه‌ای دیگر در قالب تأکید بر اصل [[برادری]] مورد توجه قرار گرفته است: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>. توسعه پیوندهای [[برادری]] میان سایر [[مؤمنان]] به نوعی طرف‌های درگیری را به [[آشتی]] فراخوانده و دیگران را به واسطه شدن در این امر برمی‌انگیزاند<ref>التبیان، ج ۹، ص ۳۴۶؛ المیزان، ج ۱۸، ص ۳۱۵.</ref>. [[قرآن]] در تکمیل فرایند [[اصلاح]] میان [[مردم]] سفارش می‌کند که [[انسان‌ها]] در درگیری‌های روز مره همواره [[گذشت]] و [[بخشش]] را بر [[انتقام]] ترجیح داده، زمینه [[اصلاح]] را گشوده و از [[پاداش الهی]] برخوردار شوند: {{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ}}<ref>«و کیفر هر بدی بدی‌یی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است» سوره شوری، آیه ۴۰.</ref> و البته این نه از آن جهت است که [[خداوند]] [[ستمگر]] را [[دوست]] داشته باشد: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ}}<ref>«بی‌گمان او ستمگران را دوست نمی‌دارد» سوره شوری، آیه ۴۰.</ref><ref>مجمع‌البیان، ج ۹، ص ۵۱.</ref>.