سلطه در قرآن: تفاوت میان نسخهها
←فرجام سلطه گران
خط ۱۵۰: | خط ۱۵۰: | ||
==فرجام [[سلطه]] گران== | ==فرجام [[سلطه]] گران== | ||
از سنتهای تغییرناپذیر [[الهی]]، [[شکست]] سلطهگران و [[عذاب دنیوی]] آنان است که همین [[شکست]] و [[عذاب]] از [[نعمتهای بزرگ الهی]] برای مردم است. [[غرق]] شدن [[فرعونیان]] و [[آزادی]] [[بنیاسرائیل]] از سلطه آنان، [[ظهور]] این [[سنت الهی]] است. [[خداوند]] در آیه ۲۰ | از سنتهای تغییرناپذیر [[الهی]]، [[شکست]] سلطهگران و [[عذاب دنیوی]] آنان است که همین [[شکست]] و [[عذاب]] از [[نعمتهای بزرگ الهی]] برای مردم است. [[غرق]] شدن [[فرعونیان]] و [[آزادی]] [[بنیاسرائیل]] از سلطه آنان، [[ظهور]] این [[سنت الهی]] است. [[خداوند]] در آیه {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَعَلَ فِيكُمْ أَنْبِيَاءَ وَجَعَلَكُمْ مُلُوكًا وَآتَاكُمْ مَا لَمْ يُؤْتِ أَحَدًا مِنَ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و یاد کن که موسی به قوم خود گفت: ای قوم من! نعمت خداوند را بر خویش فرا یاد آورید که در میان شما پیامبرانی برگمارد و شما را پادشاه کرد و چیزهایی به شما داد که به هیچ کس از جهانیان نداده است» سوره مائده، آیه ۲۰.</ref> یادآور این [[نعمت]] بزرگ شده و از بنیاسرائیل میخواهد آن را پاس داشته و از [[ایام الله]] قرار دهند {{متن قرآن|وَإِذْ نَجَّيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که شما را از فرعونیان رهانیدیم که به شما عذابی سخت میچشاندند، پسرانتان را سر میبریدند و زنانتان را زنده میگذاردند و در آن از سوی پروردگارتان برای شما آزمونی سترگ بود و (یاد کنید) آنگاه را که دریا را با (ورود) شما شکافتیم پس شما را رهانیدیم و فرعونیان را در حالی که خود مینگریستید، غرق کردیم» سوره بقره، آیه ۴۹-۵۰.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنجَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ وَيُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ }}<ref>«و به راستی موسی را با نشانههای خویش فرستادیم (و گفتیم) که قومت را به سوی روشنایی از تیرگیها بیرون بر و روزهای خداوند را به آنان گوشزد کن، بیگمان در آن نشانههایی برای هر شکیبای سپاسگزاری است. و (یاد کن) آنگاه را که موسی به قوم خود گفت: نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که شما را از فرعونیان رهایی داد که عذابی سخت را به شما میچشاندند و پسرانتان را سر میبریدند و زنانتان را زنده مینهادند و در آن آزمونی سترگ از سوی پروردگارتان بود» سوره ابراهیم، آیه ۵-۶.</ref>؛ همچنین در {{متن قرآن|وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَلَقَدْ جَاءَهُم مُّوسَى بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الأَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقِينَ فَكُلا أَخَذْنَا بِذَنبِهِ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بِهِ الأَرْضَ وَمِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاء كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ}}<ref>«و قارون و فرعون و هامان را (نیز) عذاب کردیم و البتّه موسی برای آنان برهانها آورد امّا آنان در آن سرزمین گردنکشی پیشه کردند و پیشرو نبودند پس، هر یک از آنان را برای گناهش فرو گرفتیم، بر برخی از آنان شنباد فرستادیم و برخی را بانگ آسمانی فرو گرفت و برخی را در زمین فرو بردیم و برخی را غرق کردیم و خداوند بر آن نبود که بدیشان ستم کند ولی آنان خود به خویش ستم میکردند» سوره عنکبوت، آیه ۳۹-۴۱.</ref> پس از بیان [[استکبار]] و سلطهگری فرعون، [[هامان]] و [[قارون]]، از [[نزول]] [[عذاب]] بر آنان سخن گفته و [[حکومت]] سلطهگران را در [[سستی]] و آسیبپذیری به [[خانه]] عنکبوت [[تشبیه]] میکند. [[عذاب دنیوی]] [[فرعون]] و اطرافیان او در [[دنیا]] نمونهای از برخورد شدید [[خداوند]] با سلطهگران و [[مخالفان]] [[پیامبران]] است. {{متن قرآن|فَوَقَاهُ اللَّهُ سَيِّئَاتِ مَا مَكَرُوا وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ}}<ref>«آنگاه خداوند او را از گزند نیرنگهایی که میورزیدند نگاه داشت و زشتی عذاب، فرعونیان را فرا گرفت» سوره غافر، آیه ۴۵.</ref>، {{متن قرآن|فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَ}}<ref>«خداوند هم او را به عقوبت جهان بازپسین و نخستین، فرو گرفت» سوره نازعات، آیه ۲۵.</ref> | ||
[[قرآن]] نابودی سلطهگرانی مانند فرعون در این دنیا را مایه [[تذکر]] برای صاحبان [[تفکر]] {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلادِ وَثَمُودَ الَّذِينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ وَفِرْعَوْنَ ذِي الأَوْتَادِ الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلادِ فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ}}<ref>«آیا درنیافتهای که پروردگارت با قوم عاد چه کرد؟ با (مردم شهر) «ارم» که دارای ستونهای بزرگ بود، که مانند آن در میان شهرها نیافریدهاند؛ و با قوم ثمود که در آن دره، خرسنگ (ها) را میشکافتند، و با فرعون، دارنده آن میخها ، آنان که در شهرها سر به سرکشی برداشتند، و در آنها بسیار به تباهی پرداختند، سرانجام پروردگارت بر (سر) آنان تازیانه عذاب فرو کشید» سوره فجر، آیه ۶-۱۳.</ref> و هشدار و عبرتی برای دیگر [[مستکبران]] میداند. {{متن قرآن|فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ فَجَعَلْنَاهُمْ سَلَفًا وَمَثَلا لِلْآخِرِينَ}}<ref>«و چون ما را به خشم آوردند از آنان انتقام گرفتیم و همه را غرق کردیم و آنان را پیشینه و مثلی برای آیندگان کردیم» سوره زخرف، آیه ۵۵-۵۶.</ref> خداوند [[روحیه]] استکباری و [[ظلم]] وستم و فسادگری [[قارون]] را سبب عذاب وی با [[فرورفتن]] او و اموالش در [[زمین]] میداند. ({{متن قرآن|إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَيْهِمْ وَآتَيْنَاهُ مِنَ الْكُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الآخِرَةَ وَلا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَلا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«بیگمان قارون از قوم موسی بود و در برابر آنان سرکشی کرد و ما بدو از گنجها چندان دادیم که (حمل) مخزن های آن بر گروه نیرومند هم گرانبار میآمد؛ هنگامی که قوم وی بدو گفتند: سرخوشی پیشه مکن که خداوند سرخوشان را دوست نمیدارد و در آنچه خداوند به تو داده است سرای واپسین را بجوی و بهره خود از این جهان را (هم) فراموش مکن و چنان که خداوند به تو نیکی کرده است تو (نیز) نیکی (پیشه) کن و در زمین در پی تباهی مباش که خداوند تبهکاران را دوست نمیدارد» سوره قصص، آیه ۷۶-۷۷.</ref> و {{متن قرآن|فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنْتَصِرِينَ}}<ref>«پس او و خانه او را به زمین فرو بردیم آنگاه هیچ گروهی نداشت که در برابر خداوند یاریش کنند و از کسانی نبود که داد خویش میستانند» سوره قصص، آیه ۸۱.</ref> بیشتر [[مفسران]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«آیا در (کار) آن کس ننگریستهای که از (غرور) اینکه خداوند به او پادشاهی داده بود با ابراهیم درباره پروردگارش چون و چرا کرد آنگاه که ابراهیم گفت: پروردگار من آن است که زنده میکند و میمیراند، او گفت: من (نیز) زنده میدارم و میمیرانم، ابراهیم گفت: خداوند آفتاب را از خاور فرا میآورد، تو آن را از باختر برآور؛ و آن کافر درماند؛ و خداوند گروه ستمکاران را رهنمون نمیگردد» سوره بقره، آیه ۲۵۸.</ref> [[محاجه]] [[نمرود]] با [[ابراهیم]] و داستان نابودی نمرود را بیان کردهاند. <ref> مجمع البیان، ج۲، ص۶۳۶؛ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۵۲۶؛ الدرالمنثور، ج۱، ص۳۳۱. </ref> به نظر برخی مفسران، مراد از [[آیه]] {{متن قرآن|قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْيَانَهُمْ مِنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ}}<ref>«به راستی، کسانی پیش از ایشان نیرنگ باختند آنگاه خداوند بنیان آنان را از پایه برکند و بام از فراز سرشان بر آنها فرود آمد و عذاب از جایی که درنمییافتند به آنان فرا رسید» سوره نحل، آیه ۲۶.</ref> در برهم زدن [[توطئه]] مستکبران مانند نمرود بن نعمان و بختنصر، نابودی آنان از [[راه]] فروریختن پایه و سقف کاخهایشان است؛<ref>جامع البیان، ج۱۴، ص۶۷-۶۸؛ التبیان، ج۶، ص۳۷۴؛ مجمع البیان، ج۶، ص۵۵۰. </ref> همچنین داستان [[لشکرکشی]] [[ابرهه]] و بختنصر برای [[سلطه]] بر [[کعبه]] و [[تخریب]] آن و نابودیشان با [[ابابیل]] در [[سوره فیل]] بیان شده است. آیه {{متن قرآن|وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ}}<ref>«و چون به او گویند: از خداوند پروا کن، خویشتنبینی او را به گناه میکشاند پس دوزخ او را بس و بیگمان، این بستر بد است» سوره بقره، آیه ۲۰۶.</ref> بیانگر [[وعید]] [[آتش دوزخ]] برای سلطهگران فسادگر است<ref> الفرقان، ج۳، ص۲۲۴؛ نمونه، ج۲، ص۷۴-۷۵؛ من وحی القرآن، ج۴، ص۱۱۹-۱۲۰. </ref>.<ref>[[محمد سحرخوان|سحرخوان، محمد]]؛ [[سلطه (مقاله)|مقاله «سلطه»]]؛ [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref> | |||
==[[نجات]] از سلطه== | ==[[نجات]] از سلطه== | ||
از آنجا که سلطه و [[حاکمیت]] [[کافران]] برخلاف خواست و [[اراده خدا]] ([[نساء]] / ۴، ۱۴۱) و نجات [[مردم]] از [[ستم]] سلطهگران خواست و [[اراده الهی]] (قصص / ۲۸، ۵) و از [[اهداف اصلی بعثت]] [[انبیای الهی]] است ([[اعراف]] / ۷، ۱۵۷؛ [[یونس]] / ۱۰، ۱۳)، اولیای بزرگ [[الهی]] مانند ابراهیم{{ع}} و همراهانش از خداوند میخواهند که تحت [[سلطه]] [[کافران]] قرار نگیرند: «رَبَّنا لا تَجعَلنا فِتنَةً لِلَّذینَ کَفَروا.».. (ممتحنه / ۶۰، ۵) <ref>مجمع البیان، ج۹، ص۴۰۷؛ تفسیرقرطبی، ج۱۹، ص۵۷؛ راهنما، ج۱۸، ص۵۰۰. </ref>، چنانکه [[آسیه همسر فرعون]] [[نجات]] خود را از [[شرّ]] سلطه [[فرعون]] از [[خدا]] خواست ([[تحریم]] / ۶۶، ۱۱)، چنان که در رأس اهداف [[موسی]] و [[هارون]]، [[رهایی]] [[بنیاسرائیل]] از [[ستم]] و سلطه [[فرعونیان]] بود. ([[اعراف]] / ۷، ۱۰۵؛ شعراء / ۲۶، ۱۷) از خواستههای مهم آنان از فرعونیان نیز [[آزادی]] بنیاسرائیل و رهسپار شدنشان با آنان بوده است: «فَأتیاهُ فَقولا اِنّا رَسولا رَبِّکَ فَاَرسِل مَعَنا بَنیاِسرءیلَ و لا تُعَذِّبهُم..»... (طه / ۲۰، ۴۷؛ نیز دخان / ۴۴، ۱۸) از سویی دیگر، [[انسان]] موجودی [[آزاد]] و مختار و تعیینکننده [[سرنوشت]] خویش است و هر ستمی به [[انسان]] میرسد از ناحیه خود اوست ([[یونس]] / ۱۰، ۴۴) و انسان، [[مسئول]] آثار [[اعمال]] [[دنیوی]] و [[اخروی]] خویش است (بقره / ۲، ۱۳۴ و ۱۴۱) و هرگونه تغییرات بیرونی [[جامعه]] مبتنی بر [[عزم]] و [[اراده]] [[انسانها]] در چگونگی [[زندگی]] و برپایه تغییرات درونی [[ملتها]] و [[جوامع]] است. طبق [[آیات قرآن]]، [[خداوند]] سرنوشت هیچ [[قوم]] وملتی را [[تغییر]] نمیدهد، مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند: «اِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم» (رعد / ۱۳، ۱۱)؛ «ذلک بِاَنَّ اللهَ لَم یَکُ مُغَیِّرًا نِعمَةً اَنعَمَها عَلی قَومٍ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم». ([[انفال]] / ۸، ۵۳) از سوی دیگر [[قرآن]]، [[مؤمنان]] را به [[مبارزه]] و [[تسلیم نشدن]] در برابر سلطهگران فرا خوانده است ([[توبه]] / ۹، ۱۲۳)، چنانکه گروهی از [[موحدان]] بنیاسرائیل که سرزمینشان در اشغال [[دشمن]] و فرزندانشان تحت سلطه و [[اسارت]] آنان بودند، [[جهاد]] و مبارزه با سلطهگران زیر نظر [[رهبر الهی]] را خواستند: «اَلَم تَرَ اِلَی المَلاَِ مِن بَنی اِسرءیلَ مِن بَعدِ موسی اِذ قالوا لِنَبِی لَهُمُ ابعَث لَنا مَلِکًا نُقتِل فی سَبیلِ [[الله]]... قالوا و ما لَنا اَلاّ نُقتِلَ فی سَبیلِ [[الله]] و قَد اُخرِجنا مِن دِیرِنا و اَبنائِنا.»... (بقره / ۲، ۲۴۶؛<ref>جامع البیان، ج۲، ص۳۹۷؛ مجمع البیان، ج۲، ص۶۰۹-۶۱۰. </ref> نیز بقره / ۲، ۲۵۱؛ [[حجّ]] / ۲۲، ۳۹ - ۴۰) <ref>راهنما، ج۲، ص۱۵۵. </ref><ref>[[محمد سحرخوان|سحرخوان، محمد]]؛ [[سلطه (مقاله)|مقاله «سلطه»]]؛ [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref> | از آنجا که سلطه و [[حاکمیت]] [[کافران]] برخلاف خواست و [[اراده خدا]] ([[نساء]] / ۴، ۱۴۱) و نجات [[مردم]] از [[ستم]] سلطهگران خواست و [[اراده الهی]] (قصص / ۲۸، ۵) و از [[اهداف اصلی بعثت]] [[انبیای الهی]] است ([[اعراف]] / ۷، ۱۵۷؛ [[یونس]] / ۱۰، ۱۳)، اولیای بزرگ [[الهی]] مانند ابراهیم{{ع}} و همراهانش از خداوند میخواهند که تحت [[سلطه]] [[کافران]] قرار نگیرند: «رَبَّنا لا تَجعَلنا فِتنَةً لِلَّذینَ کَفَروا.».. (ممتحنه / ۶۰، ۵) <ref>مجمع البیان، ج۹، ص۴۰۷؛ تفسیرقرطبی، ج۱۹، ص۵۷؛ راهنما، ج۱۸، ص۵۰۰. </ref>، چنانکه [[آسیه همسر فرعون]] [[نجات]] خود را از [[شرّ]] سلطه [[فرعون]] از [[خدا]] خواست ([[تحریم]] / ۶۶، ۱۱)، چنان که در رأس اهداف [[موسی]] و [[هارون]]، [[رهایی]] [[بنیاسرائیل]] از [[ستم]] و سلطه [[فرعونیان]] بود. ([[اعراف]] / ۷، ۱۰۵؛ شعراء / ۲۶، ۱۷) از خواستههای مهم آنان از فرعونیان نیز [[آزادی]] بنیاسرائیل و رهسپار شدنشان با آنان بوده است: «فَأتیاهُ فَقولا اِنّا رَسولا رَبِّکَ فَاَرسِل مَعَنا بَنیاِسرءیلَ و لا تُعَذِّبهُم..»... (طه / ۲۰، ۴۷؛ نیز دخان / ۴۴، ۱۸) از سویی دیگر، [[انسان]] موجودی [[آزاد]] و مختار و تعیینکننده [[سرنوشت]] خویش است و هر ستمی به [[انسان]] میرسد از ناحیه خود اوست ([[یونس]] / ۱۰، ۴۴) و انسان، [[مسئول]] آثار [[اعمال]] [[دنیوی]] و [[اخروی]] خویش است (بقره / ۲، ۱۳۴ و ۱۴۱) و هرگونه تغییرات بیرونی [[جامعه]] مبتنی بر [[عزم]] و [[اراده]] [[انسانها]] در چگونگی [[زندگی]] و برپایه تغییرات درونی [[ملتها]] و [[جوامع]] است. طبق [[آیات قرآن]]، [[خداوند]] سرنوشت هیچ [[قوم]] وملتی را [[تغییر]] نمیدهد، مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند: «اِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم» (رعد / ۱۳، ۱۱)؛ «ذلک بِاَنَّ اللهَ لَم یَکُ مُغَیِّرًا نِعمَةً اَنعَمَها عَلی قَومٍ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم». ([[انفال]] / ۸، ۵۳) از سوی دیگر [[قرآن]]، [[مؤمنان]] را به [[مبارزه]] و [[تسلیم نشدن]] در برابر سلطهگران فرا خوانده است ([[توبه]] / ۹، ۱۲۳)، چنانکه گروهی از [[موحدان]] بنیاسرائیل که سرزمینشان در اشغال [[دشمن]] و فرزندانشان تحت سلطه و [[اسارت]] آنان بودند، [[جهاد]] و مبارزه با سلطهگران زیر نظر [[رهبر الهی]] را خواستند: «اَلَم تَرَ اِلَی المَلاَِ مِن بَنی اِسرءیلَ مِن بَعدِ موسی اِذ قالوا لِنَبِی لَهُمُ ابعَث لَنا مَلِکًا نُقتِل فی سَبیلِ [[الله]]... قالوا و ما لَنا اَلاّ نُقتِلَ فی سَبیلِ [[الله]] و قَد اُخرِجنا مِن دِیرِنا و اَبنائِنا.»... (بقره / ۲، ۲۴۶؛<ref>جامع البیان، ج۲، ص۳۹۷؛ مجمع البیان، ج۲، ص۶۰۹-۶۱۰. </ref> نیز بقره / ۲، ۲۵۱؛ [[حجّ]] / ۲۲، ۳۹ - ۴۰) <ref>راهنما، ج۲، ص۱۵۵. </ref><ref>[[محمد سحرخوان|سحرخوان، محمد]]؛ [[سلطه (مقاله)|مقاله «سلطه»]]؛ [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref> |