خوش‌خلقی در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
(←منابع) |
(←منابع) |
||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
# [[انسان]] به واسطۀ [[اخلاق نیکو]] به درجات عالی [[اخروی]] می‌‌رسد؛ | # [[انسان]] به واسطۀ [[اخلاق نیکو]] به درجات عالی [[اخروی]] می‌‌رسد؛ | ||
# خوش‌خلقی موجب [[تخفیف]] در [[حسابرسی]] می‌شود؛ [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «[[اخلاق نیکو]] [[لغزش‌ها]] را ذوب می‌کند همان‌گونه که [[آفتاب]]، یخ را»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اَلْخُلُقَ اَلْحَسَنَ یَمِیثُ اَلْخَطِیئَةَ کَمَا تَمِیثُ اَلشَّمْسُ اَلْجَلِیدَ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴. </ref>.<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۲۹۰. </ref> | # خوش‌خلقی موجب [[تخفیف]] در [[حسابرسی]] می‌شود؛ [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «[[اخلاق نیکو]] [[لغزش‌ها]] را ذوب می‌کند همان‌گونه که [[آفتاب]]، یخ را»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اَلْخُلُقَ اَلْحَسَنَ یَمِیثُ اَلْخَطِیئَةَ کَمَا تَمِیثُ اَلشَّمْسُ اَلْجَلِیدَ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴. </ref>.<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۲۹۰. </ref> | ||
==[[حسن خلق]] در اصطلاح== | |||
در اصطلاح [[علم اخلاق]]، [[حسن]] [[خُلق]] به دو معنی به کار آمده است که ما آنها را با عنوان اصطلاح [[عام و خاص]] از هم باز می‌شناسیم. | |||
===اصطلاح عام=== | |||
حسن خلق عبارت است از [[سلطه]] نیروی [[عقل]] بر قوای [[نفسانی]] ([[شهوت]] و [[غضب]]). حسن خلق در این اصطلاح تعبیری دیگر از [[عدالت]] نفسانی است<ref>صدرای شیرازی، الحکمة المتعالیة، ج۵، ص۸۸.</ref>. | |||
واژه [[خلق]] و [[اخلاق]] در پاره‌ای [[آیات]] و [[روایات]] را می‌توان بر این معنی حمل کرد؛ برای نمونه [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَكْمَلُ النَّاسِ عَقْلًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}<ref>«کسی از نظر عقل کامل‌تر است که اخلاقش بهتر باشد». محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۳.</ref>؛ | |||
عقل کامل تعبیری است از سلطه و [[سیطره]] عقل بر قوای نفسانی؛ و چون [[رسول خدا]]{{صل}} [[برترین]] و [[کامل‌ترین]] عقل را داراست، [[قرآن کریم]] در توصیف او فرموده است: | |||
{{متن قرآن|وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ}}<ref>«و به راستی تو را خویی است سترگ» سوره قلم، آیه ۴.</ref>. | |||
طبق روایتی که از امام صادق{{ع}} نقل شده، [[خداوند متعال]] [[رسول]] خویش را آنچنان که می‌خواست [[تأدیب]] کرد و چون آن [[حضرت]] را به کمال [[ادب]] رسانید را به او فرمود: | |||
تو [[اخلاقی]] باشکوهی داری و آنگاه امر [[دین]] خویش را به او سپرد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۶۷.</ref>. | |||
حسن خلق در این اصطلاح، ملکه‌ای نفسانی است که همه اعضا و جوارح را به کاری وا می‌دارد که برای آن [[آفریده]] شده‌اند. این [[ملکه نفسانی]] باعث می‌شود که همه صفات و [[رفتار]] خوب از [[انسان]] ظاهر شود. به همین دلیل پاره‌ای روایات در [[مقام]] [[تفسیر]] حسن خلق، برخی از این آثار را نام برده‌اند. از رسول خدا{{صل}} [[روایت]] شده است که فرمود: تفسیر حسن خلق این است که به آنچه از [[دنیا]] به دست می‌آوری [[راضی]] باشی و اگر دنیا را به دست نیاوردی خشمناک نشوی<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۳، ص۱۷.</ref>. | |||
[[امام باقر]]{{ع}} [[خلق عظیم]] رسول خدا را به [[دین اسلام]] تفسیر کرده است<ref>قمی، تفسیر، ج۲، ص۳۸۲؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۱۰، ص۷۵.</ref>. طبق این [[تفسیر]] منظور از [[خلق عظیم]] در [[آیه کریمه]] همین معنی است. چون [[اسلام]] جامع همه صفات و [[سجایا]] و [[اعمال پسندیده]] است. | |||
علمای [[اخلاق]] نیز [[حسن خلق]] را به [[گشاده‌رویی]]، [[نرم‌خویی]]، [[بذل و بخشش]]، [[بی‌آزاری]]، [[صبر]] و [[بردباری]]، [[حب]] [[آخرت]]، [[بغض دنیا]]، [[شکر]]، [[بخشش]]، [[عدالت]] و تفسیر کرده‌اند. این تفسیر نیز از طریق آثار به همین [[ملکه نفسانی]] اشاره دارد<ref>محمدصالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۲۹۱؛ یحیی بن شرف نووی ریاض الصالحین، ص۳۲۵.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۷۹.</ref>. | |||
===اصطلاح خاص=== | |||
[[حُسن خُلق]] به معنی خاص عبارت است از [[خوش‌رویی]]، خوش‌گویی و [[خوش‌رفتاری]] با [[مردم]] که بیشتر کاربردهای این ترکیب را در [[روایات]] به خود اختصاص داده است<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۰۶.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} در پاسخ کسی که پرسیده بود حسن خلق چیست، فرمود: | |||
اینکه نرم‌خو و خوش‌گو باشی و برادرت را با رویی گشاده [[ملاقات]] کنی<ref>صدوق، معانی الاخبار، ص۲۵۳؛ همو، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۲.</ref>. | |||
بنابر آنچه گذشت، حسن خلق در اصطلاح بر دو معنی اطلاق می‌شود: عدالت [[نفسانی]] که منشأ و ریشه همه [[فضایل]] است و خوش‌رویی و نرم‌خویی با مردم.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۰.</ref>. | |||
====موضوع بحث==== | |||
دانستیم که حسن خلق در اصطلاح بر دو معنی اطلاق می‌شود. موضوع بحث ما در این گفتار، حسن خلق به معنی دوم یعنی خوش‌رویی و نرم‌خویی است.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۱۸۰.</ref>. | |||
==منابع== | ==منابع== | ||