همسایه در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

همسایه در اخلاق اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۴

۱۲٬۶۸۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۱

←‏فهرست حقوق همسایه در رساله الحقوق

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۶۴

ویرایش

@@ خط ۱۱۴: / خط ۱۱۴: @@
 ====فهرست [[حقوق]] [[همسایه]] در رساله الحقوق====
 [[امام سجاد]]{{ع}} در سی و دومین قسمت رساله الحقوق فهرستی ده‌بندی از حقوق همسایه را ارائه کرده است. ایشان می‌فرمایند: {{متن حدیث|وَ أَمَّا حَقُّ‏ جَارِكَ‏ فَحِفْظُهُ‏ غَائِباً وَ إِكْرَامُهُ‏ شَاهِداً وَ نُصْرَتُهُ إِذْ كَانَ مَظْلُوماً وَ لَا تَتَبَّعْ لَهُ عَوْرَةً فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَيْهِ سُوءاً سَتَرْتَهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ عَلِمْتَ أَنَّهُ يَقْبَلُ نَصِيحَتَكَ نَصَحْتَهُ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ وَ لَا تُسْلِمْهُ عِنْدَ شَدِيدَةٍ وَ تُقِيلُ عَثْرَتَهُ وَ تَغْفِرُ ذَنْبَهُ وَ تُعَاشِرُهُ مُعَاشَرَةً كَرِيمَةً}}<ref>«اما حق همسایه‌ات این است که در غیابش او را حفظ کنی، در حضورش احترامش کنی. اگر مورد ظلم قرار گرفت، یاری‌اش کنی. در اسرار او تجسس نکنی، زشتی‌هایش را بپوشانی، آگر مطمئن شدی نصیحت‌پذیر است، در پنهانی نصیحتش کنی، در گرفتاری‌ها او را به حال خود رها نکنی، لغزش‌های او را ندیده بگیری، گناهانش را ببخشی و با او محترمانه معاشرت کنی» صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۳؛ این روایت در صدوق، امالی، ص۴۵۵؛ همو، خصال، ص۵۶۹؛ حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۴۲۲ و بسیاری کتب دیگر نیز نقل شده است.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۵۰۷.</ref>.
+===[[حقوق اساسی]]===
+به نظر می‌رسد آنچه در این فهرست‌ها [[مشاهده]] کردیم، تنها مصداق‌هایی چند از حقوق اصلی و اساسی همسایه است؛ بنابراین هم قابل افزایش‌اند و هم به حسب شرایط زمانی و مکانی قابل تبدیل. آنچه مهم است اینکه [[حقوق اساسی]] [[همسایه]] [[انکار]] و تضییع نشود؛ بنابراین [[شناخت]] حقوق اساسی همسایه از [[اولویت]] بیشتری برخوردار است. ملاحظه این فهرست‌ها و [[احادیث]] دیگری که در این زمینه وارد شده است، نشان می‌دهد [[همسایگان]] بر هم چهار [[حق]] اصلی دارند که سایر [[حقوق]] از آنها ناشی می‌شود:
+#اینکه از زبان و [[شر]] یکدیگر در [[آسایش]] و [[امنیت]] باشند.
+# [[منافع]] یکدیگر را [[حفظ]] کنند.
+#همدیگر را از [[همدلی]] و [[اخلاق نیک]] هم [[محروم]] نکنند.
+#نسبت به نیاز هم بی‌توجه نباشند.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۵۰۷.</ref>.
+====[[امنیت]] و [[آسایش]]====
+هرکس [[حق]] دارد در آسایش و امنیت [[زندگی]] کند و از جانب [[همسایگان]] هیچ زیانی به او نرسد و مورد [[آزار]] و [[اذیت]] قرار نگیرد. کسی که به هر طریقی [[همسایه]] خود را آزار می‌دهد، یکی از [[حقوق اساسی]] او را ضایع کرده است. مصداق‌های آزار ممکن است با [[تغییر]] شرایط متفاوت شوند، افزون بر اینکه، آزار از هر طریقی به [[انسان]] برسد، [[حکم]] واحدی دارد و اسباب و وسایل آن اهمیتی ندارد. به همین دلیل در [[احادیث]] این باب بیشتر بر عنوان کلی آزار تکیه شده و بحث از مصداق‌ها کمتر به میان آمده است.
+ما حتی اگر از آنچه در [[تفسیر]] همسایه‌آزاری در همین کتاب گفتیم صرف‌نظر کنیم و آن را به مصداق‌های عرفی‌اش منحصر کنیم، نمی‌توانیم [[انکار]] کنیم که این مفهوم دارای عرض عریضی است و مصادیق و نمونه‌های فراوان و درجات و مراتب بسیاری دارد.
+برخی از مصداق‌های آزار که یا در [[روایات]] این باب مورد [[نهی]] و [[نکوهش]] قرارگرفته یا در عرف به عنوان همسایه‌آزاری شناخته می‌شوند را نام می‌بریم و روایاتی را که درباره هریک وارد شده است، نقل می‌کنیم.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۵۰۸.</ref>.
+=====نگاه کردن به [[خانه]] همسایه=====
+نگاه کردن به خانه همسایه از هر طریق و به هر دلیل، چه آشکارا و چه مخفیانه [[زشت]] و [[نکوهیده]] است. فراوانی نهی از این عمل در [[سخنان رسول خدا]]{{صل}} حکایت از اهمیت آن در نظر آن گرامی دارد.
+طبق روایتی می‌فرماید: {{متن حدیث|أَلَا إِنَّ اللَّهَ‏ حَرَّمَ‏ الْحَرَامَ‏ وَ حَدَّ الْحُدُودَ وَ مَا أَحَدٌ أَغْيَرَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ غَيْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ وَ نَهَى أَنْ يَطَّلِعَ الرَّجُلُ فِي بَيْتِ جَارِهِ}}<ref>«خداوند متعال حریم‌هایی تعیین کرده و حدود و مرزهایی مشخص نموده است و هیچ کس از خدا غیرتمندتر نیست. به خاطر غیرت است که کارهای زشت را حرام کرده و از اینکه کسی به خانه همسایه‌اش سرک بکشد، نهی کرده است» صدوق، امالی ص۵۱۲.</ref>.
+منظور از طرح [[غیرت]] [[خداوند متعال]] در این [[روایت]] این است که اجازه نمی‌دهد حریمش نقض و حدودش شکسته شود.
+گزارش این [[حکم]] الاهی پس از این همه مقدمات، دلیل واضحی است بر اهمیت این حکم.
+طبق روایتی دیگر فرمود: {{متن حدیث|مَنِ‏ اطَّلَعَ‏ فِي‏ بَيْتِ‏ جَارِهِ‏ فَنَظَرَ إِلَى عَوْرَةِ رَجُلٍ أَوْ شَعْرِ امْرَأَةٍ أَوْ شَيْ‏ءٍ مِنْ جَسَدِهَا كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يُدْخِلَهُ النَّارَ مَعَ الْمُنَافِقِينَ الَّذِينَ كَانُوا يَتَّبَّعُونَ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ فِي الدُّنْيَا وَ لَا يَخْرُجُ مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى يَفْضَحَهُ اللَّهُ وَ يُبْدِي لِلنَّاسِ عَوْرَتَهُ فِي الْآخِرَةِ}}<ref>«هرکس به خانه همسایه‌اش سرک بکشد و به عورت مردی یا به مو و بدن زنی نگاه کند بر خدا سزاوار است او را با منافقینی که در دنیا در پی دیدن عورت زنان بودند، وارد آتش کند و این شخص از دنیا خارج نمی‌شود تا خدا او را رسوا کند و در روز قیامت عورتش را برای مردم آشکار می‌کند» محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۱۹۴.</ref>.
+و فرمود: {{متن حدیث|مَنْ أَدْخَلَ بَصَرَهُ فِي حَرِيمِ قَوْمٍ قَبْلَ رِجْلَيْهِ فَلَا أَتَمَّ اللَّهُ لَهُ وَ هُوَ آثِمٌ وَ هُوَ آثِمٌ}}<ref>«هرکس پیش از پا نهادن به حریم قومی چشمش را وارد آن حریم کند، خدا کارش را به سامان نیاورد. او گناهکار است، او گناهکار است» میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۶۵.</ref>.
+و فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ كَرِهَ لَكُمْ أَشْيَاءَ... وَ إِدْخَالَ‏ الْأَعْيُنِ‏ فِي‏ الدُّورِ بِغَيْرِ إِذْنٍ‏}}<ref>«خداوند متعال چند چیز را برای شما نپسندیده است... و چشم انداختن به خانه‌ها بدون اذن» میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۶۴.</ref>.
+و فرمود: {{متن حدیث|ثَلَاثٌ‏ يُطْفِينَ‏ نُورَ الْعَبْدِ... وَضَعَ بَصَرَهُ فِي الْحُجُرَاتِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يُؤْذَنَ لَهُ}}<ref>«سه چیز، نور بنده را خاموش می‌کند... نگاه کردن به اتاق‌ها بدون اذن» میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۶۵.</ref>.
+و فرمود: {{متن حدیث|مَلْعُونٌ‏ مَنِ‏ اطَّلَعَ‏ عَلَى‏ جَارِهِ‏}}<ref>«از رحمت خدا دور است آنکه بر همسایه‌اش سرک بکشد» میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۲۴.</ref>.
+بنابراین گشودن پنجره‌ای که به [[خانه]] [[همسایه]] اشراف داشته و داخل خانه‌اش را در معرض دید قرار می‌دهد، مجاز نیست، چون موجب [[آزار]] [[همسایه]] می‌شود. از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] شده است: کسی [[حق]] ندارد در دیوار [[خانه]] خود منفذی ایجاد کند که از آن می‌توان به داخل خانه همسایه نگاه کرد، ولی اگر برای [[نور]] جایی را سوراخ کند که به خانه همسایه دید نداشته باشد، مانعی ندارد<ref>قاضی نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ج۲، ص۵۰۵.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۵۰۸.</ref>.
+=====[[تجسس]] در امور پنهان همسایه=====
+ممکن است کسی به خانه همسایه نگاه نکند، ولی از طرق دیگر مراقب رفت و آمدها و گفت‌وگوهای او باشد و درباره [[اسرار]] نهانی او تحقیق کند. این [[رفتار]] نیز موجب آزار هرکسی می‌شود و [[شرع]] [[مقدس]] از آن باز داشته است.
+[[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ‏ تَطَلَّعَ‏ عَلَى‏ أَسْرَارِ جَارِهِ‏ انْهَتَكَتْ أَسْتَارُهُ}}<ref>«هرکس به اسرار همسایه‌اش سرک بکشد پرده‌هایش پاره می‌شود» علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۴۳۶.</ref>.
+[[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنِ‏ اسْتَمَعَ‏ إِلَى‏ حَدِيثِ‏ قَوْمٍ‏ وَ هُمْ لَهُ كَارِهُونَ يُصَبُّ فِي أُذُنَيْهِ الْآنُكُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}<ref>«کسی که به‌رغم میل گروهی به سخنان آنها گوش کند، روز قیامت سُرب گداخته به گوشش می‌ریزند» صدوق، خصال، ص۱۰۹.</ref>.
+نتیجه آنکه تجسس در کارهای همسایه، یکی از مصداق‌های همسایه‌آزاری است.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۵۱۰.</ref>.
+=====[[خیانت]] [[مالی]]=====
+یکی از مصداق‌های بارز همسایه آزاری دست‌اندازی به [[اموال]] اوست. [[همسایگان]] بدگاهی به اموال همسایه [[تجاوز]] می‌کنند و گاهی او را می‌آزارند تا از اموالش دست بردارد و آنها با بهای ناچیز تصاحبش کنند. رسول خدا{{صل}} به هر دو صورت توجه فرموده و از آن [[نهی]] کرده است. درباره خیانت و دست‌اندازی به [[مال]] همسایه می‌فرماید:
+{{متن حدیث|مَنْ‏ خَانَ‏ جَارَهُ‏ شِبْراً مِنَ الْأَرْضِ جَعَلَهُ اللَّهُ طَوْقاً فِي عُنُقِهِ مِنْ تُخُومِ الْأَرْضِ السَّابِعَةِ حَتَّى يَلْقَى اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُطَوَّقاً إِلَّا أَنْ يَتُوبَ وَ يَرْجِعَ}}<ref>«هرکس به اندازه یک وجب زمین به همسایه‌اش خیانت کند خداوند متعال آن قسمت زمین را تا نهایت زمین هفتمین به صورت طوق در گردنش می‌افکند تا روز قیامت با آن طوق خدا را ملاقات کند مگر آنکه توبه کند و برگردد» مصدوق، امالی، ص۵۱۳.</ref>.
+[[بدیهی]] است که [[حضرت]] از باب نمونه و مصداق و به تناسب شرایط از [[زمین]] نام برده است، وگرنه [[خیانت]] به هر صورت و [[غصب]] هر چیز موجب [[خشم]] [[خداوند متعال]] می‌شود. درباره [[آزار]] به قصد تملک می‌فرماید: {{متن حدیث|‏مَنْ آذَى جَارَهُ طَمَعاً فِي‏ مَسْكَنِهِ‏ وَرَّثَهُ‏ اللَّهُ‏ دَارَهُ}}<ref>«هرکس همسایه‌اش را به طمع خانه‌اش آزار دهد خداوند متعال خانه‌اش را نصیب همسایه می‌کند» میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۶۸.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱۴ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱۴، ص ۵۱۰.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==