وقایع میدان نبرد عاشورا: تفاوت میان نسخه‌ها

از کتاب [[إثبات الوصیة (کتاب)|إثبات الوصیة]] آمده است که: هنگامی که [[ابن زیاد]] برای [[جنگ]] با حسین لشکر خود را روبه روی او آراست، امام حسین نماز صبح را با یارانش خواند- و [[روایت]] شده که آن [[روز]]، دهم [[محرّم]] [[سال]] ۶۱ [[هجری]] او به [[سخن گفتن]] ایستاد و پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]]، به یارانش فرمود: «[[خداوند]] عز و جل، به کشته شدن شما و من در امروز، اجازه داده است. بر شما باد شکیب ورزیدن و [[جهاد]] کردن!»<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا صَافَّهُ لِلحَرْبِ [أَيِ ابْنُ زِيَادٍ لِحَرْبِ الحُسَيْنِ{{ع}}] صَلَّى الحُسَيْنُ{{ع}} بِأَصْحَابِهِ الغَدَاةَ، وَ رُوِيَ: أنَّهُ كَانَ ذَلِكَ مِنْ يَوْمِ العَاشِرِ مِنَ المُحَرَّمِ، سَنَةَ إحْدى وَ سِتِّينَ، قَامَ خَطِيبَاً، فَحَمِدَ اللّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ، وَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ: إنَّ اللّهَ عزَّوَجَلَّ قَدْ أَذِنَ فِي قَتِلْكُمُ اليَوْمَ وَ قَتْلي، وَعَلَيكُم بِالصَّبْرِ وَالْجِهَادِ}} (إثبات الوصیّة، ص۱۷۶).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۱۵.</ref>

==سخنی درباره شهدای [[حمله نخست]]==

معروف است که در حمله نخست [[سپاه کوفه]] به [[یاران امام حسین]]{{ع}}، شماری از [[اصحاب امام]]{{ع}} - که تعداد آنها بیش از پنجاه نفر برآورد شده است - به [[شهادت]] رسیده‌اند، تا آنجا که [[ابن شهر آشوب]]، در کتاب المناقب، شهدای [[حمله اول]] را «حدود [[چهل]] تن» می‌داند و از ۲۸ نفرِ آنان نیز به نام، یاد می‌کند: [[یاران]] کُشته شده [[حسین]]{{ع}} در حمله نخست، اینان بودند: [[نعیم بن عجلان]]، [[عمران بن کعب بن حارث اشجعی]]، [[حنظلة بن عمرو شیبانی]]، [[قاسط بن زهیر]]، [[کنانة بن عتیق]]، [[عمرو بن مشیعه]]، [[ضرغامة بن مالک]]، [[عامر بن مسلم]]، [[سیف بن مالک نمیری]]، [[عبد الرحمان ارحبی]]، [[مجمع عائذی]]، [[حباب بن حارث]]، [[عمرو جندعی]]، [[حلاس بن عمرو راسبی]]، [[سوار بن ابی عمیر فهمی]]، [[عمار بن ابی سلامه دالانی]]، [[نعمان بن عمرو راسبی]]، [[زاهر بن عمرو]]، [[غلام ابن حمق]]، [[جبلة بن علی]]، [[مسعود بن حجاج]]، [[عبد اللّه بن عروه غفاری]]، [[زهیر بن بشر خثعمی]]، [[عمار بن حسان]]، [[عبداللّه بن عمیر]]، [[مسلم بن کثیر]]، [[زهَیر بن سلیم]]، [[عبداللّه]] و [[عبیداللّه]]، دو پسر [[زید بصری]]، همچنین ده تن از [[غلامان حسین]]{{ع}} و دو تن از [[غلامان]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}}<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۱۱۳. نیز، ر.ک: بحار الأنوار، ج۴۵، ص۶۴ که این افزوده را هم دارد: {{متن حدیث|والجلاس بن عمرو الراسبي و سوار بن أبي حمير الفهمي}}.</ref>. به نظر می‌رسد که نخستین منبعی که به [[شهادت]] حدود پنجاه تن از [[اصحاب امام حسین]]{{ع}} در [[حمله]] [[سپاه کوفه]] اشاره کرده، الفتوح ابن اعثم است که پس از اشاره به نخستین حمله ([[تیراندازی]] سپاه کوفه) به [[یاران امام]]{{ع}} می‌نویسد: «سپس ساعتی از [[روز]] را در یک حمله، با هم جنگیدند تا آنکه بیش از پنجاه تن از [[یاران]] [[حسین]]{{ع}} کشته شدند»<ref>{{متن حدیث|فَاقْتَتَلُوا سَاعَةً مِنَ‏ النَّهَارِ حَمْلَةً وَاحِدَةً حَتَّى قُتِلَ مِنْ أَصْحَابِ الْحُسَيْنِ{{ع}} نَیِّفٌ وَ خَمْسُونَ رَجُلاً}} (ر.ک: دانشنامه امام حسین{{ع}}، ج۶، ص۱۳۰، ح۱۶۳۸).</ref>. [[تأمل]] در گزارش ابن اعثم، نشان می‌دهد که مقصود، این است که کشته شدن حدود پنجاه تن از [[اصحاب امام]]{{ع}}، در اَثنای [[جنگ]] و در بخشی از [[روز عاشورا]] اتّفاق افتاده است، نه آنکه آنها در حمله اوّل، کشته شده باشند؛ اما خوارزمی<ref>گفتنی است که بخش مهمی از مقتل الحسین خوارزمی، از کتاب الفتوح ابن اعثم، اخذ شده است.</ref>، بدون توجه به مفهوم دقیق [[کلام]] ابن اعثم، این ماجرا را به‌گونه‌ای دیگر برداشت کرده و پس از گزارش [[حمله اول]] در ادامه آورده است: «هنگامی که این‌گونه تیراندازی کردند، یاران حسین{{ع}} کاهش یافتند و از ایشان، کسانی ماندند که در جنگ تن به تن، یاد می‌شوند. [در این تیراندازی] بیش از پنجاه تن از آنان، کشته شدند»<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا رَمَوهُمْ هَذِهِ الرَّمِيَةَ قَلَّ أصْحَابُ الحُسَيْنِ{{ع}}، فَبَقِىَ فِى هَؤُلاءِ القَوْمِ الَّذِينَ يُذْكَرُونَ فِى المُبَارَزَةِ، وَ قَدْ قُتِلَ مِنْهُمْ مَا يُنِيفُ‏ عَلَى‏ خَمْسِينَ‏ رَجُلاً}} (ر.ک: دانشنامه امام حسین{{ع}}، ج۶، ص۱۲۸، ح۱۶۳۷).</ref>. و در ادامه این نوع گزارش‌ها، همان طور که اشاره شد، [[ابن شهر آشوب]] نیز نام ۲۸ تن را به عنوان شهدای [[حمله]] اوّل، مطرح کرده است، که ظاهرا صحیح نیست؛ زیرا: اولاً، در منابع کهن، سخنی از شهدای حمله اوّل، بدین‌گونه دیده نمی‌شود و سخن ابن اعثم، هیچ دلالتی بر این معنا ندارد؛ بلکه همان طور که اشاره شد، برخلاف آن، دلالت دارد. ثانیاً، منابع قابل استناد، مانند [[الإرشاد]] مفید و [[تاریخ]] الطبری، تنها [[تیراندازی]] گروهیِ [[دشمن]] رابه عنوان «[[حمله اول]]» گزارش کرده‌اند و اشاره به شهیدی در این حمله ندارند؛ بلکه در ادامه گزارش خود، پیروزی‌های [[یاران امام]]{{ع}} در حمله تن به تن را گزارش کرده‌اند که موجب می‌شود [[سپاه]] دشمن، این‌گونه [[مبارزه]] (تن به تن) را متوقف کند و به صورت جمعی بر [[سپاه امام]]{{ع}} حمله ور شوند. ثالثاً، نکته مهم، این که طبق برخی از همین گزارش‌ها، [[سپاهیان]] [[امام]]{{ع}} ۷۲ نفر بوده‌اند. بنا بر این، اگر پنجاه تن آنها در اثر تیرباران حمله اولْ [[شهید]] شده باشند، افراد باقی مانده، آن اندازه نیستند که قابل [[آرایش]] نظامی باشند، و چگونه این گروه اندک می‌توانست تا عصر [[عاشورا]] [[مقاومت]] نماید؟ وانگهی، اگر سپاه دشمن می‌توانست در اثر تیرباران، در یک لحظه و در یک حمله پنجاه تن از یاران امام{{ع}} را از بین ببرد، قطعا می‌توانست با ادامه تیر [[باران]]، در مدتی کوتاه، [[جنگ]] را به سرانجام برسانَد و دیگر نیاز به جنگ تن به تن یا حمله گروهی نبود. بر این اساس، آنچه درباره شهدای حمله اول، خصوصاً در المناقب [[ابن شهرآشوب]] آمده، ظاهراً قابل قبول نیست.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۱۷.</ref>.