محمد بن عمر کشی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابو عمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی از مردم «کش» از شهرهای ماوراءالنهر یا از روستاهای گرگان است. از شاگردان خاص محمد بن مسعودی سمرقندی معروف به عیاشی بود و از وی بهره فراوان برد. در واقع تربیت شده مکتب او بود و در خانه او که محل اجتماع شیعیان و اهل علم به شمار می‌‌آمد، به سر می‌‌برد و فردی مورد وثوق و باشخصیت شمرده می‌‌شد؛ ولی از افراد ضعیف، بسیار روایت نقل می‌‌کرد. شیخ طوسی او را از کسانی که از امامان (ع) روایت نکرده‌اند، آورده و می‌‌نویسد: وی فردی ثقه و بصیر به اخبار، رجال و دارای اعتقادی نیکو بود و کتابی در رجال دارد که ابومحمد تلعکبری آن را روایت کرده است. کشی در رجال خویش از ۵۳ تن ازجمله عیاشی، محمد بن قولویه قمی، ابراهیم بن نصیر کشی و علی بن محمد بن قتیبه نیشابوری روایت کرده و افرادی چون جعفر بن محمد قولویه و حیدر بن محمد سمرقندی از او روایت کرده‌اند. رجال‌شناسان شیعه، وی را ثقه، باشخصیت و مستقیم العقیده می‌‌دانند و اینکه برخی نوشته‌اند وی از افراد ضعیف روایت کرده، با شخصیت و وثاقت او سازگار نیست. بلی، شاید نظرشان این باشد که او به افرادی اعتماد کرده و روایت آنان را آورده که از نظر ما افراد ضعیفی هستند. پُرواضح است که شهرت و عظمت اصلی کشی به جهت کتابی است که در رجال دارد، این کتاب، یکی از چهار کتاب معتبر و مهم رجالی شیعه است؛ بلکه می‌‌توان ادعا کرد کتاب وی معتبرترین مأخذ و قدیمی‌ترین سند تاریخی شیعه در دوران نخست دوران زندگی امامان (ع) است که در آن، رابطه شیعه با امامان خویش (ع) و تشکیلات آنان و دسته‌بندی‌های داخلی، رقابت‌ها و ادعاهای بیجای برخی از مدعیان تشیع، شناخت طبقات، غلات، سیره امامان (ع) در جرح و تعدیل راویان و خط مشی اقلیت شیعه در برابر دستگاه خلافت یافت می‌‌شود. البته آنچه منظور اصلی وی بود، شناخت روایات مربوط به راویان و رجال است.

کتاب کشی که به کتاب معرفه الناقلین عن الائمه الصادقین (ع) شهرت داشته، فعلاً موجود نیست. کتاب یاد شده نزد شیخ طوسی بوده و شیخ آن را تلخیص کرده و به نام اختیار معرفه الرجال در دسترس همگان قرار داده است. سید بن طاووس درباره تهیه و تنظیم این کتاب توسط شیخ طوسی می‌‌نویسد: شیخ طوسی در روز سه شنبه ۲۶ صفر ۴۵۶ هجری، پنج سال پیش از وفاتش املای آن را در نجف برای شاگردان آغاز کرد و فرمود: این روایات را از کتاب رجال ابی عمرو محمد بن عمرو بن عبدالعزیز برگزیدم و آن را مختصر کردم. از محتوای کتاب بر می‌‌آید که کشی فهرست تألیفات برخی از راویات را نیز گزارش کرده که مرحوم شیخ آنها را به اتکای کتاب فهرست خویش حذف کرده است. در رابطه با رجال کشی و کتاب اصلی که خود وی تألیف کرده، برخی نوشته‌اند در آن علوم فراوانی است؛ ولی اشتباهات بسیاری نیز دارد که می‌‌توان مدعی شد این اشتباهات از ناسخ یا ناسخان بوده؛ نه از خود کشی. درگذشت وی را در سده چهارم حدود سال ۳۴۰ هجری دانسته اند.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲