تربیت فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۰۰

آموزش عبادت در کودکی

علی (ع) فرمود: «كَانَتْ فَاطِمَةُ (س) لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا»^[۱]؛ روش فاطمه (س) این بود که نمی‌گذاشت کسی از اهل خانه در شب‌های قدر به خواب رود. به آنان غذای کم می‌داد و از روز قبل برای احیای شب قدر آماده می‌شد و می‌فرمود: محروم کسی است که از برکات این شب محروم باشد.^[۲].

انتخاب واژه‌های تربیتی

نخستین آموزه‌های پدران و مادران به کودکان، در شخصیت و ساختار فکری کودکان نقش مهمی دارد؛ از این رو پدران و مادران باید با دقت و وسواس بسیار به آموزش کودکان توجه کنند و سعی نمایند آموزه‌هایی را که دربردارنده معارف الهی است، برای کودک انتخاب نمایند.

در روایات، هنگامی که امام حسن (ع) در حال طفولیت و شیرخوارگی بود، زهرا (س) او را در آغوش پاک خود می‌گرفت و چنین زمزمه می‌نمود: «أَشْبِهْ أَبَاكَ يَا حَسَنُ‌ وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ‌ وَ اعْبُدْ إِلَهاً ذَا مِنَنٍ‌ وَ لَا تُوَالِ ذَا الْإِحَن‌»^[۳]

فرزندم حسن (ع)، مانند پدرت علی (ع) باش. فرزندم! باید ریسمانی را که حق‌ستیزان بر گردن حق نهاده‌اند، برداری و حق را از خفه شدن و جان سپردن برهانی. در این مصرع، آن حضرت به مهم‌ترین مسئولیت اجتماعی انسان اشاره نموده و فرزندش را به حق‌طلبی و احیای حقوق دیگران فراخوانده و به مبارزه با حق‌ستیزان تشویق فرموده است؛ همان گونه که علی (ع) نیز به فرزندش امام حسن (ع) وصیت نمود: بر کسی ظلم نشود؛ در حالی که شما قدرت منع از ظلم را دارید^[۴]. فرزندم! خدای صاحب نعمت و احسان کننده را پرستش کن.

حضرت زهرا (س) در این مصرع، دو نکته اساسی را مطرح فرموده است:

توحید و خدامحوری؛ یعنی پذیرفتن عبودیت و بندگی خداوند و این که تنها او سزاوار پرستش است و غیر او سزاوار پرستش نیست؛ همان عبادتی که خداوند از ما بندگانش پیمان گرفته است: ﴿أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ﴾^[۵].
منعم از اوصاف خداست. آن حضرت به فرزندش فرمود: عبادت کن خدا را که او صاحب نعمت و احسان کننده است و باید شکر گزار ولی نعمت خود باشی. «و لا توال ذا الإحن»: فرزندم! با افراد بدخواه و کینه‌توز دوستی مکن.

در این مصرع، فاطمه (س) به نکته مهم دیگر تربیتی پرداخته است که عبارت است از انتخاب دوست و همراه. رفیق بد انسان را به بیراهه می‌کشاند. قرآن کریم این دوستان را موجب پشیمانی می‌داند: ﴿يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا﴾^[۶].^[۷].

تربیت اجتماعی فرزندان

امام حسن (ع) می‌فرماید: دیدم مادرم زهرا (س) در شب جمعه، در محراب عبادت ایستاده و تا صبح مشغول رکوع و سجود بود و می‌شنیدم که برای مردان و زنان با ایمان بسیار دعا می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: مادر! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول همسایه، بعد اهل خانه^[۸].

امام موسی بن جعفر (ع) فرمود: هرگاه فاطمه (س) دعا می‌کرد، برای زنان و مردان مؤمن دعا می‌کرد و برای خود دعا نمی‌کرد. به او گفته شد: چرا شما برای مردم دعا می‌کنید؛ اما برای خودتان نه. آن حضرت فرمود: اول همسایه، آنگاه خانه^[۹].^[۱۰].

منابع

مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم

پانویس

↑ دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۰۹.
↑ مناقب ابن شهر آشوب، ج۳، ص۴۳۹؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.
↑ تحف العقول، ص۱۶۸.
↑ «آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید که این راهی است راست؟» سوره یس، آیه ۶۰-۶۱.
↑ «ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۰۹.
↑ علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.
↑ علل الشرایع، ص۲۱۶.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۱۱.

[1] دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.

[2] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۰۹.

[3] مناقب ابن شهر آشوب، ج۳، ص۴۳۹؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.

[4] تحف العقول، ص۱۶۸.

[5] «آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید که این راهی است راست؟» سوره یس، آیه ۶۰-۶۱.

[6] «ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.

[7] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۰۹.

[8] علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.

[9] علل الشرایع، ص۲۱۶.

[10] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم ص ۱۱۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 }}
-==[[آموزش]] [[عبادت]] در [[کودکی]]==
+== [[آموزش]] [[عبادت]] در [[کودکی]] ==
-علی{{ع}} فرمود:
+علی {{ع}} فرمود:
-{{متن حدیث|كَانَتْ فَاطِمَةُ{{س}} لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا}}<ref>دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.</ref>؛ روش [[فاطمه]]{{س}} این بود که نمی‌گذاشت کسی از [[اهل]] [[خانه]] در [[شب‌های قدر]] به [[خواب]] رود. به آنان غذای کم می‌داد و از [[روز]] قبل برای احیای [[شب قدر]] آماده می‌شد و می‌فرمود: [[محروم]] کسی است که از [[برکات]] این شب محروم باشد.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۰۹.</ref>.
+{{متن حدیث|كَانَتْ فَاطِمَةُ {{س}} لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا يَنَامُ تِلْكَ اللَّيْلَةَ وَ تُدَاوِيهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا}}<ref>دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۲؛ بحارالانوار، ج۹۴، ص۱۰.</ref>؛ روش [[فاطمه]] {{س}} این بود که نمی‌گذاشت کسی از [[اهل]] [[خانه]] در [[شب‌های قدر]] به [[خواب]] رود. به آنان غذای کم می‌داد و از [[روز]] قبل برای احیای [[شب قدر]] آماده می‌شد و می‌فرمود: [[محروم]] کسی است که از [[برکات]] این شب محروم باشد.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۰۹.</ref>.
-==[[انتخاب]] واژه‌های [[تربیتی]]==
+== [[انتخاب]] واژه‌های [[تربیتی]] ==
 نخستین آموزه‌های [[پدران]] و [[مادران]] به [[کودکان]]، در [[شخصیت]] و ساختار [[فکری]] کودکان نقش مهمی دارد؛ از این رو پدران و مادران باید با دقت و [[وسواس]] بسیار به آموزش کودکان توجه کنند و سعی نمایند آموزه‌هایی را که دربردارنده [[معارف الهی]] است، برای [[کودک]] انتخاب نمایند.
-در [[روایات]]، هنگامی که [[امام حسن]]{{ع}} در حال [[طفولیت]] و شیرخوارگی بود، زهرا{{س}} او را در آغوش [[پاک]] خود می‌گرفت و چنین زمزمه می‌نمود:
+در [[روایات]]، هنگامی که [[امام حسن]] {{ع}} در حال [[طفولیت]] و شیرخوارگی بود، زهرا {{س}} او را در آغوش [[پاک]] خود می‌گرفت و چنین زمزمه می‌نمود:
 {{متن حدیث|أَشْبِهْ أَبَاكَ يَا حَسَنُ‌		وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ‌
 وَ اعْبُدْ إِلَهاً ذَا مِنَنٍ‌	وَ لَا تُوَالِ ذَا الْإِحَن‌}}<ref>مناقب ابن شهر آشوب، ج۳، ص۴۳۹؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.</ref>
-فرزندم [[حسن]]{{ع}}، مانند پدرت علی{{ع}} باش. فرزندم! باید ریسمانی را که [[حق‌ستیزان]] بر گردن [[حق]] نهاده‌اند، برداری و حق را از خفه شدن و [[جان سپردن]] برهانی.
+فرزندم [[حسن]] {{ع}}، مانند پدرت علی {{ع}} باش. فرزندم! باید ریسمانی را که [[حق‌ستیزان]] بر گردن [[حق]] نهاده‌اند، برداری و حق را از خفه شدن و [[جان سپردن]] برهانی.
-در این مصرع، آن [[حضرت]] به مهم‌ترین [[مسئولیت اجتماعی]] [[انسان]] اشاره نموده و فرزندش را به [[حق‌طلبی]] و احیای [[حقوق]] دیگران فراخوانده و به [[مبارزه]] با حق‌ستیزان [[تشویق]] فرموده است؛ همان گونه که علی{{ع}} نیز به فرزندش امام حسن{{ع}} [[وصیت]] نمود: بر کسی [[ظلم]] نشود؛ در حالی که شما [[قدرت]] منع از ظلم را دارید<ref>تحف العقول، ص۱۶۸.</ref>.
+در این مصرع، آن [[حضرت]] به مهم‌ترین [[مسئولیت اجتماعی]] [[انسان]] اشاره نموده و فرزندش را به [[حق‌طلبی]] و احیای [[حقوق]] دیگران فراخوانده و به [[مبارزه]] با حق‌ستیزان [[تشویق]] فرموده است؛ همان گونه که علی {{ع}} نیز به فرزندش امام حسن {{ع}} [[وصیت]] نمود: بر کسی [[ظلم]] نشود؛ در حالی که شما [[قدرت]] منع از ظلم را دارید<ref>تحف العقول، ص۱۶۸.</ref>.
 فرزندم! خدای [[صاحب نعمت]] و [[احسان]] کننده را [[پرستش]] کن.
-[[حضرت زهرا]]{{س}} در این مصرع، دو نکته اساسی را مطرح فرموده است:
+[[حضرت زهرا]] {{س}} در این مصرع، دو نکته اساسی را مطرح فرموده است:
 # [[توحید]] و [[خدامحوری]]؛ یعنی [[پذیرفتن]] [[عبودیت]] و [[بندگی]] [[خداوند]] و این که تنها او سزاوار پرستش است و غیر او سزاوار پرستش نیست؛ همان عبادتی که [[خداوند]] از ما بندگانش [[پیمان]] گرفته است: {{متن قرآن|أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * وَأَنِ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ}}<ref>«آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟ * و اینکه مرا بپرستید که این راهی است راست؟» سوره یس، آیه ۶۰-۶۱.</ref>.
 # [[منعم]] از اوصاف خداست. آن [[حضرت]] به فرزندش فرمود: [[عبادت]] کن [[خدا]] را که او [[صاحب نعمت]] و [[احسان]] کننده است و باید [[شکر]] گزار [[ولی نعمت]] خود باشی. {{متن حدیث|و لا توال ذا الإحن}}: فرزندم! با افراد [[بدخواه]] و کینه‌توز [[دوستی]] مکن.
-در این مصرع، [[فاطمه]]{{س}} به نکته مهم دیگر [[تربیتی]] پرداخته است که عبارت است از [[انتخاب]] [[دوست]] و همراه.
+در این مصرع، [[فاطمه]] {{س}} به نکته مهم دیگر [[تربیتی]] پرداخته است که عبارت است از [[انتخاب]] [[دوست]] و همراه.
 [[رفیق]] بد [[انسان]] را به [[بیراهه]] می‌کشاند. [[قرآن کریم]] این [[دوستان]] را موجب [[پشیمانی]] می‌داند: {{متن قرآن|يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا}}<ref>«ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۰۹.</ref>.
-==[[تربیت اجتماعی]] [[فرزندان]]==
+== [[تربیت اجتماعی]] [[فرزندان]] ==
-[[امام حسن]]{{ع}} می‌فرماید:
+[[امام حسن]] {{ع}} می‌فرماید:
-دیدم مادرم زهرا{{س}} در [[شب جمعه]]، در [[محراب]] عبادت ایستاده و تا صبح مشغول [[رکوع]] و [[سجود]] بود و می‌شنیدم که برای مردان و [[زنان]] با [[ایمان]] بسیار [[دعا]] می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: [[مادر]]! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول [[همسایه]]، بعد [[اهل]] [[خانه]]<ref>علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.</ref>.
+دیدم مادرم زهرا {{س}} در [[شب جمعه]]، در [[محراب]] عبادت ایستاده و تا صبح مشغول [[رکوع]] و [[سجود]] بود و می‌شنیدم که برای مردان و [[زنان]] با [[ایمان]] بسیار [[دعا]] می‌کرد و آنان را نام می‌برد؛ ولی برای خودش دعا نمی‌کرد. به مادرم گفتم: [[مادر]]! چرا همان طور که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ مادرم فرمود: فرزندم! اول [[همسایه]]، بعد [[اهل]] [[خانه]]<ref>علل الشرایع، ص۱۷۲؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۶۸.</ref>.
-[[امام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} فرمود:
+[[امام]] [[موسی بن جعفر]] {{ع}} فرمود:
-هرگاه فاطمه{{س}} دعا می‌کرد، برای زنان و مردان [[مؤمن]] دعا می‌کرد و برای خود دعا نمی‌کرد. به او گفته شد: چرا شما برای [[مردم]] دعا می‌کنید؛ اما برای خودتان نه. آن حضرت فرمود: اول همسایه، آنگاه خانه<ref>علل الشرایع، ص۲۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۱۱.</ref>.
+هرگاه فاطمه {{س}} دعا می‌کرد، برای زنان و مردان [[مؤمن]] دعا می‌کرد و برای خود دعا نمی‌کرد. به او گفته شد: چرا شما برای [[مردم]] دعا می‌کنید؛ اما برای خودتان نه. آن حضرت فرمود: اول همسایه، آنگاه خانه<ref>علل الشرایع، ص۲۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۱۱۱.</ref>.
 == منابع ==