قیام محمد بن جعفر دیباج: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۰۴

یکی از نهضت‌هایی که در زمان مأمون عباسی روی داد قیام محمد بن جعفر دیباج فرزند امام صادق(ع) است. این رویداد در عصر امامت امام رضا (ع) به وقوع پیوست، اما با موفقیت همراه نشد. از دلایل شکست قیام به ناتوانی در سازمان‌دهی دقیق؛ نبود پایگاه مردمی؛ اعتماد به یارانی بدکردار و ... اشاره شده است.

مقدمه

از جمله نهضت‌های زمان مأمون عباسی قیام محمد بن جعفر دیباج فرزند امام صادق(ع) در سال ۲۰۰ ق است. این رویداد پس از نهضت محمد بن ابراهیم و ابوالسرایا بود و در عصر امامت حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا (ع) به وقوع پیوست^[۱].

شخصیت محمد بن جعفر

ابوجعفر محمد بن جعفر بن محمد دیباج علوی هاشمی فرزند امام صادق(ع) بود^[۲]. وی نزد پدر و دیگران علم حدیث را فرا گرفت^[۳]. علمای شیعه او را فردی شجاع، عابد، فاضل و محدث به شمار آورده‌اند و بسیار مورد اطمینان و مورد احترام مردم بود. بعد از قیام و شکست از نیروهای مأمون عباسی، او را به مرو تبعید کردند و در شعبان سال ۲۰۳ هجری قمری، در گرگان درگذشت^[۴].

علت قیام محمد بن جعفر

موسی بن سلمه گوید: محمد بن جعفر کناره‌گیری کرده بود و در هیچ یک از امور وارد نمی‌شد. پس مردی در روزهای ابوالسرایا نامه‌ای را نوشته بود و در آن نامه فاطمه دختر رسول خدا (ص) و همه اهل بیت را سب کرده و دشنام داده بود. خاندان ابوطالب نزد او آمده و آن نامه را بر او قرائت کردند، محمد بن جعفر به آنها پاسخی نداد و برخاست و وارد خانه‌اش شد، پس از آن در حالی نزد آنان بازگشت که زره پوشیده و لباس نبرد در بر نموده و شمشیر خود را حمایل کرده بود و مردم را به سوی خود دعوت کرد^[۵].^[۶]

آغاز قیام محمد بن جعفر

محمد بن جعفر صادق در سال ۱۹۹-۲۰۰ بر ضد مأمون عباسی قیام کرد و بسیاری از مردم حجاز با او به امارت بیعت کردند. علی بن حسین بن علی بن حمزه علوی از محمد و او از عمویش نقل کرده است که گروهی از خاندان ابوطالب نزد محمد بن جعفر گرد آمدند که از آن جمله حسین بن حسن افطس و محمد بن سلیمان بن داود بن حسن بن حسن و محمد بن حسن معروف به سیلق و علی بن حسین بن عیسی بن زید و علی بن حسین بن زید و علی بن جعفر بن محمد بودند و در جبهه مقابل هارون بن مسیب فرمانده سپاه عباسیان بود و نبرد شدیدی روی داد که تعدادی از سپاه هارون بن مسیب در آن کشته شدند.

در ادامه جنگ محمد بن جعفر و یارانش محاصره شدند زیرا پناهگاه او بسیار محکم بود و هارون بن مسیب نمی‌توانست به آنجا دست پیدا کند ولی ادامه محاصره آنجا باعث شد که آذوقه و آبی که ذخیره کرده بودند تمام شود و یاران محمد بن جعفر پراکنده شدند و او را تنها گذاشتند. وقتی محمد بن جعفر دید که تنها مانده است نزد هارون رفت و از او برای خود و باقیمانده از یارانش امان گرفت و هارون امان او را پذیرفت.

این را نوفلی نقل کرده است، اما محمد بن علی بن حمزه ذکر کرده است که فرستادن سپاه از طرف عیسی جلودی صورت گرفته و از ناحیه هارون بن مسیب نبوده است، پس جلودی خاندان ابوطالب را بر محمل‌هایی بدون زیرانداز سوار کرد و به سوی خراسان فرستاد^[۷]. مأمون او را تکریم بسیار کرد و او در جرجان توطن گزید. او را به خاطر زیبایی و جمال به دیباجه (دیبا: ابریشم رنگین) ملقب کرده‌اند^[۸].^[۹]

دلایل شکست قیام

شاید مهم‌ترین اسباب شکست این حرکت به این قرار باشد:

ناتوانی در سازمان‌دهی دقیق، نبود پایگاه مردمی که به آن تکیه کند، گسترش نیافتن آن در شهرهای بزرگ و کوتاهی پیروانش در مقابله با عباسیان؛
تردید محمد بن جعفر (ع) در تبلیغ به نفع خودش و نفرت از آنکه پذیرش این کار با اصرار آل علی بن ابی طالب (ع) و فرزندش، علی بود؛
اعتماد به یارانی بدکردار: اراذل و اوباش مکه، برخی از سپاهیان و فرزندش، علی که باعث روی گردانی هوادارانش شد؛
تردید برخی از مردم مکه در بیعت با وی و عدم پای‌بندی بیعت کنندگان به دوستی و تأیید خود از او^[۱۰].^[۱۱]

منابع

نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا
تهامی، سید غلام رضا، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱
طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱

پانویس

↑ نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا، ص ۵۳۹.
↑ مقاتل الطالبیین، ص۳۵۸.
↑ رجال النجاشی، ج۲، ص۲۷۱.
↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۶۹۴؛ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ ص ۹۱؛ تهامی، سید غلام رضا، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ ص۱۹۲.
↑ مقاتل الطالبیین، ص۵۳۸.
↑ نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا، ص ۵۴۰.
↑ نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا، ص ۵۴۱.
↑ خیرالدین زرکلی، الأعلام، ج۶، ص۶۹؛ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۸ - ۵۳۹.
↑ تهامی، سید غلام رضا، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ ص۱۹۲.
↑ لیثی، سمیرة مختار، جهاد الشیعه، ص۳۴۱- ۳۴۳.
↑ طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان، ص ۱۵۱.

[1] نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا، ص ۵۳۹.

[2] مقاتل الطالبیین، ص۳۵۸.

[3] رجال النجاشی، ج۲، ص۲۷۱.

[4] جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۶۹۴؛ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ ص ۹۱؛ تهامی، سید غلام رضا، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ ص۱۹۲.

[5] مقاتل الطالبیین، ص۵۳۸.

[6] نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا، ص ۵۴۰.

[7] نظری منفرد، علی، نهضت‌های پس از عاشورا، ص ۵۴۱.

[8] خیرالدین زرکلی، الأعلام، ج۶، ص۶۹؛ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۸ - ۵۳۹.

[9] تهامی، سید غلام رضا، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ ص۱۹۲.

[10] لیثی، سمیرة مختار، جهاد الشیعه، ص۳۴۱- ۳۴۳.

[11] طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان، ص ۱۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = نهضت‌های پس از عاشورا
-| عنوان مدخل  = قیام محمد بن جعفر
+| عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط =
+| مداخل مرتبط = [[قیام محمد بن جعفر دیباج در تاریخ اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-== آشنایی اجمالی ==
+یکی از نهضت‌هایی که در [[زمان]] [[مأمون عباسی]] روی داد قیام [[محمد بن جعفر دیباج]] فرزند [[امام صادق]]{{ع}} است. این رویداد در عصر [[امامت]] [[امام رضا]] {{ع}} به وقوع پیوست، اما با موفقیت همراه نشد. از دلایل شکست قیام به [[ناتوانی]] در سازمان‌دهی دقیق؛ نبود [[پایگاه مردمی]]؛ اعتماد به یارانی بدکردار و ... اشاره شده است.
-از جمله نهضت‌های [[زمان]] [[مأمون عباسی]] قیام محمد بن جعفر است. این رویداد که پس از [[نهضت محمد بن ابراهیم]] و [[ابوالسرایا]] بود و در عصر [[امامت]] [[حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا]] {{ع}} به وقوع پیوست.
+== مقدمه ==
+از جمله نهضت‌های [[زمان]] [[مأمون عباسی]] قیام محمد بن جعفر دیباج فرزند [[امام صادق]]{{ع}} در سال ۲۰۰ ق است. این رویداد پس از [[نهضت محمد بن ابراهیم]] و [[ابوالسرایا]] بود و در عصر [[امامت]] [[حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا]] {{ع}} به وقوع پیوست<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۹.</ref>.
 == شخصیت محمد بن جعفر ==
-{{اصلی|محمد بن جعفر صادق}}
+{{اصلی| محمد بن جعفر دیباج}}
+[[ابوجعفر محمد بن جعفر بن محمد دیباج علوی هاشمی]] فرزند [[امام صادق]]{{ع}} بود<ref>مقاتل الطالبیین، ص۳۵۸.</ref>. وی نزد پدر و دیگران [[علم حدیث]] را فرا گرفت<ref>رجال النجاشی، ج۲، ص۲۷۱.</ref>. [[علمای شیعه]] او را فردی [[شجاع]]، [[عابد]]، [[فاضل]] و [[محدث]] به شمار آورده‌اند و بسیار مورد [[اطمینان]] و مورد [[احترام]] مردم بود. بعد از [[قیام]] و [[شکست]] از نیروهای [[مأمون عباسی]]، او را به [[مرو]] [[تبعید]] کردند و در [[شعبان]] سال ۲۰۳ هجری قمری، در گرگان درگذشت<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۶۹۴؛ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۹۱؛ [[سید غلام رضا تهامی|تهامی، سید غلام رضا]]، [[فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ (کتاب)|فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱]] ص۱۹۲.</ref>.
-[[ابوالفرج]] می‌گوید: او مردی [[فاضل]] و در میان [[اهل]] و [[خاندان]] خود مقدم بود؛ و می‌گوید: [[مأمون]] در [[خراسان]] به خاندان [[ابوطالب]] دستور داد که با کسی از [[آل ابوطالب]] غیر از محمد بن جعفر سوار شوند و حرکت کنند.
-آنها نپذیرفتند و گفتند: حرکت نکنیم و جز با محمد بن جعفر سوار نمی‌شویم، پس مأمون با خواسته آنها موافقت کرد.
-محمد بن جعفر [[حدیث]] نقل کرده است و از پدرش [[روایات]] زیادی نقل کرده و [[محدثان]] از او [[روایت]] کرده‌اند مانند [[محمد بن ابی عمرو عبدی]] و [[محمد بن سلمه]] و [[اسحاق بن موسی انصاری]] و غیر از این افراد از بزرگان [[اهل حدیث]].
-[[محمد بن منصور]] گوید: در حضور [[ابوطاهر احمد بن عیسی بن عبدالله]] سخن از محمد بن جعفر به میان آمد، شنیدم از ابوطاهر که به خوبی از او یاد کرد و او را [[ستایش]] کرد و گفت: محمد بن جعفر مردی [[عابد]] و فاضل بود و روزی را [[روزه]] می‌کرد و روزی را [[افطار]] می‌نمود.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۹.</ref>
-=== [[زهد]] محمد بن جعفر ===
-[[یحیی بن حسن]] گوید از [[مؤمل]] شنیدم که می‌گفت: محمد بن جعفر را در [[مکه]] دیدم که با دویست مرد بیرون آمد که آنها [[جامه]] پشمینه بر تن داشتند و نشانه‌های [[صلاح]] و خیر بر آنان نمایان بود.
-[[خدیجه]] دختر [[عبدالله بن حسین بن علی بن الحسین]] که [[همسر]] محمد بن جعفر است درباره او نقل می‌کرد که: هنگامی که محمد بن جعفر از نزد خاندان خود با جامه‌ای بیرون می‌رفت هرگز باز نمی‌گشت مگر آنکه آن جامه را بخشیده بود<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۳۷.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۰.</ref>
 == علت قیام محمد بن جعفر ==
-[[موسی بن سلمه]] گوید: محمد بن جعفر [[کناره‌گیری]] کرده بود و در هیچ یک از امور وارد نمی‌شد. پس مردی در روزهای [[ابوالسرایا]] نامه‌ای را نوشته بود و در آن [[نامه]] [[فاطمه]] [[دختر رسول خدا]] {{صل}} و همه [[اهل بیت]] را [[سب]] کرده و [[دشنام]] داده بود.
+[[موسی بن سلمه]] گوید: محمد بن جعفر [[کناره‌گیری]] کرده بود و در هیچ یک از امور وارد نمی‌شد. پس مردی در روزهای [[ابوالسرایا]] نامه‌ای را نوشته بود و در آن [[نامه]] [[فاطمه]] [[دختر رسول خدا]] {{صل}} و همه [[اهل بیت]] را [[سب]] کرده و [[دشنام]] داده بود. [[خاندان]] [[ابوطالب]] نزد او آمده و آن نامه را بر او قرائت کردند، [[محمد بن جعفر]] به آنها پاسخی نداد و برخاست و وارد خانه‌اش شد، پس از آن در حالی نزد آنان بازگشت که [[زره]] پوشیده و [[لباس]] [[نبرد]] در بر نموده و [[شمشیر]] خود را حمایل کرده بود و [[مردم]] را به سوی خود [[دعوت]] کرد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۳۸.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۰.</ref>
-[[خاندان]] [[ابوطالب]] نزد او آمده و آن نامه را بر او قرائت کردند، [[محمد بن جعفر]] به آنها پاسخی نداد و برخاست و وارد خانه‌اش شد، پس از آن در حالی نزد آنان بازگشت که [[زره]] پوشیده و [[لباس]] [[نبرد]] در بر نموده و [[شمشیر]] خود را حمایل کرده بود، و [[مردم]] را به سوی خود [[دعوت]] کرد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۳۸.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۰.</ref>
-== محمد بن جعفر و [[مالک بن انس]] ==
-[[اسحاق بن موسی]] گوید: از محمد بن جعفر شنیدم که می‌گفت: نزد مالک بن انس [[شکایت]] کردم از [[مشکلات]] و سختی‌هایی که با آنها دست در گریبان یا در [[آینده]] با آن مواجه خواهیم شد.
-او در پاسخ به من گفت: [[صبر]] پیشه کن تا [[تأویل]] این [[آیه]] بیاید و تحقق یابد: {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۰.</ref>
 == آغاز قیام محمد بن جعفر ==
-[[علی بن حسین بن علی]] بن [[حمزه]] [[علوی]] از محمد، و او از عمویش نقل کرده است که: گروهی از خاندان ابوطالب نزد محمد بن جعفر گرد آمدند که از آن جمله [[حسین بن حسن افطس]] و [[محمد بن سلیمان بن داود بن حسن بن حسن]] و [[محمد بن حسن]] معروف به سیلق و [[علی بن حسین بن عیسی بن زید]] و [[علی بن حسین بن زید]] و [[علی بن جعفر بن محمد]] بودند، و در [[جبهه]] مقابل [[هارون بن مسیب]]<ref>در نقل دیگری که پس از این خواهیم آورد به جای هارون بن مسیب فرد دیگری به نام عیسی جلودی از جمله فرماندهان عباسیان است ذکر شده است.</ref> [[فرمانده سپاه]] [[عباسیان]] بود و [[نبرد]] شدیدی روی داد که تعدادی از [[سپاه]] [[هارون]] بن مسیب در آن کشته شدند.
+محمد بن جعفر صادق در سال ۱۹۹-۲۰۰ بر [[ضد]] [[مأمون عباسی]] [[قیام]] کرد و بسیاری از [[مردم]] [[حجاز]] با او به [[امارت]] [[بیعت]] کردند. [[علی بن حسین بن علی بن حمزه علوی]] از محمد و او از عمویش نقل کرده است که گروهی از خاندان ابوطالب نزد محمد بن جعفر گرد آمدند که از آن جمله [[حسین بن حسن افطس]] و [[محمد بن سلیمان بن داود بن حسن بن حسن]] و [[محمد بن حسن]] معروف به سیلق و [[علی بن حسین بن عیسی بن زید]] و [[علی بن حسین بن زید]] و [[علی بن جعفر بن محمد]] بودند و در [[جبهه]] مقابل [[هارون بن مسیب]] [[فرمانده سپاه]] [[عباسیان]] بود و [[نبرد]] شدیدی روی داد که تعدادی از [[سپاه]] هارون بن مسیب در آن کشته شدند.
-پس یکی از [[یاران]] [[محمد بن جعفر]] بر [[هارون بن مسیب]] [[یورش]] برد و بر او نیزه زد و او را بر [[زمین]] افکند، یاران هارون بازگشته و او را [[نجات]] دادند، سپس [[سپاهیان]] هارون بازگشتند و در مدتی در کنار [[کوه]] ثبیر<ref>صاحب لسان العرب چهار ثبیر برشمرده است: ۱- ثبیر غیناء، ۲- ثبیر اعوج، ۳- ثبیر احدب، ۴- ثبیر حراء، که ظاهراً همه آنها در مکه و حوالی آن می‌باشد. و در مراصد الاطلاع (ج۱، ص۲۹۲) از اصمعی نقل شده است که ثبیر اعرج بر مکه مشرف می‌باشد.</ref> ماندند.
-هارون نزد محمد بن جعفر فرستاد و [[علی بن موسی الرضا]] {{ع}} فرزند برادرش برای او نامه‌ای ارسال کرد، اما او به [[جنگ]] ادامه داد تا اینکه هارون بن مسیب سپاهی را به سوی او روانه کرد.
-آنان محمد بن جعفر و یارانش را محاصره کردند زیرا [[پناهگاه]] او بسیار محکم بود و هارون بن مسیب نمی‌توانست به آنجا دست پیدا کند ولی ادامه محاصره آنجا باعث شد که آذوقه و آبی که [[ذخیره]] کرده بودند تمام شود و یاران محمد بن جعفر پراکنده شدند و او را تنها گذاشتند.
+در ادامه [[جنگ]] محمد بن جعفر و یارانش محاصره شدند زیرا [[پناهگاه]] او بسیار محکم بود و هارون بن مسیب نمی‌توانست به آنجا دست پیدا کند ولی ادامه محاصره آنجا باعث شد که آذوقه و آبی که [[ذخیره]] کرده بودند تمام شود و یاران محمد بن جعفر پراکنده شدند و او را تنها گذاشتند. وقتی محمد بن جعفر دید که تنها مانده است نزد هارون رفت و از او برای خود و باقیمانده از یارانش [[امان]] گرفت و هارون امان او را پذیرفت.
-وقتی محمد بن جعفر دید که تنها مانده است نزد هارون رفت و از او برای خود و باقیمانده از یارانش [[امان]] گرفت، و هارون امان او را پذیرفت.
-این را نوفلی نقل کرده است، اما [[محمد بن علی بن حمزه]] ذکر کرده است که فرستادن سپاه از طرف [[عیسی]] جلودی صورت گرفته و از ناحیه هارون بن مسیب نبوده است، پس جلودی [[خاندان]] [[ابوطالب]] را بر محمل‌هایی بدون زیرانداز سوار کرد و به سوی [[خراسان]] فرستاد.
-[[علی بن محمد نوفلی]] گوید: در [[منزل]] «زباله» [[مردم]] [[غاضریه]] با آنها درگیر شدند و پس از نبردی سخت خاندان ابوطالب را از جلودی گرفتند، و آنها خودشان نزد [[حسن بن سهل]] رفته و او آنها را به [[خراسان]] نزد [[مأمون]] اعزام نمود.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۱.</ref>
-== [[وفات]] [[محمد بن جعفر]] ==
+این را نوفلی نقل کرده است، اما [[محمد بن علی بن حمزه]] ذکر کرده است که فرستادن سپاه از طرف عیسی جلودی صورت گرفته و از ناحیه هارون بن مسیب نبوده است، پس جلودی [[خاندان]] [[ابوطالب]] را بر محمل‌هایی بدون زیرانداز سوار کرد و به سوی [[خراسان]] فرستاد<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۱.</ref>. مأمون او را [[تکریم]] بسیار کرد و او در [[جرجان]] [[توطن]] گزید. او را به خاطر [[زیبایی]] و [[جمال]] به دیباجه (دیبا: [[ابریشم]] رنگین) ملقب کرده‌اند<ref>خیرالدین زرکلی، الأعلام، ج۶، ص۶۹؛ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۸ - ۵۳۹.</ref>.<ref>[[سید غلام رضا تهامی|تهامی، سید غلام رضا]]، [[فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ (کتاب)|فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱]] ص۱۹۲.</ref>
-محمد بن جعفر برای رفتن نزد [[مأمون عباسی]] به خراسان عزیمت کرد و در آنجا از [[دنیا]] رفت<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۱.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۴۲.</ref>
-==قیام محمد بن جعفر==
+== دلایل شکست قیام ==
-محمد بن جعفر صادق در سال ۱۹۹-۲۰۰ بر [[ضد]] [[مأمون عباسی]] [[قیام]] کرد و بسیاری از [[مردم]] [[حجاز]] با او به [[امارت]] [[بیعت]] کردند، اما در [[جنگ]] با "عیسی جلودی" مغلوب شد و [[امان]] خواست و جلودی او را به [[مرو]] نزد [[مأمون]] فرستاد و مأمون او را [[تکریم]] بسیار کرد و او در [[جرجان]] [[توطن]] گزید و در همان [[شهر]] درگذشت و مأمون خود بر او [[نماز]] گزارد. او را به خاطر [[زیبایی]] و [[جمال]] به دیباجه (دیبا: [[ابریشم]] رنگین) ملقب کرده‌اند<ref>خیرالدین زرکلی، الأعلام، ج۶، ص۶۹؛ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۸ - ۵۳۹.</ref>.<ref>[[سید غلام رضا تهامی|تهامی، سید غلام رضا]]، [[فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ (کتاب)|فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱]] ص۱۹۲.</ref>
+شاید مهم‌ترین اسباب [[شکست]] این حرکت به این قرار باشد:
+# [[ناتوانی]] در [[سازمان‌دهی]] دقیق، نبود [[پایگاه مردمی]] که به آن تکیه کند، گسترش نیافتن آن در شهرهای بزرگ و کوتاهی پیروانش در مقابله با [[عباسیان]]؛
+# تردید [[محمد بن جعفر]] {{ع}} در [[تبلیغ]] به نفع خودش و [[نفرت]] از آنکه پذیرش این کار با [[اصرار]] [[آل]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} و فرزندش، علی بود؛
+# [[اعتماد]] به یارانی [[بدکردار]]: اراذل و [[اوباش]] [[مکه]]، برخی از [[سپاهیان]] و فرزندش، علی که باعث روی گردانی هوادارانش شد؛
+# تردید برخی از [[مردم]] مکه در [[بیعت]] با وی و عدم پای‌بندی [[بیعت کنندگان]] به [[دوستی]] و [[تأیید]] خود از او<ref>لیثی، سمیرة مختار، جهاد الشیعه، ص۳۴۱- ۳۴۳.</ref>.<ref>[[محمد سهیل طقوش|طقوش، محمد سهیل]]، [[دولت عباسیان (کتاب)|دولت عباسیان]]، ص ۱۵۱.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۴۹: / خط ۳۶: @@
 # [[پرونده:1100834.jpg|22px]] [[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|'''نهضت‌های پس از عاشورا''']]
 # [[پرونده:1100748.jpg|22px]] [[سید غلام رضا تهامی|تهامی، سید غلام رضا]]، [[فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱''']]
+# [[پرونده:1100851.jpg|22px]] [[محمد سهیل طقوش|طقوش، محمد سهیل]]، [[دولت عباسیان (کتاب)|'''دولت عباسیان''']]
+# [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']]
+# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی''']]، ج۱
 {{پایان منابع}}