باطن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '''']]؛' به '''']]') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[باطن در قرآن]] - [[باطن در نهج البلاغه]] | پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
واژه باطن به‌معنای پنهان، [[نهان]]، [[حقیقت]] و اصل مورد نظر است. گرچه این واژه در [[نهج البلاغه]] گستره معنایی وسیع‌تری را به خود اختصاص داده است؛ مفاهیمی چون [[خدا]]، [[عالم غیب]]، [[دنیا]]، اشیاء، حوادث و [[انسان]]. [[باطل]] و درون [[انسان]] در ایجاد هنجارهای ماندگار در ساحت‌های مختلف اهمیّت بسزایی دارد، تا جایی که می‌توان یکی از اصول مهم [[تربیت]] و رفتارسازی را ناظر بر ایجاد تحوّل درونی دانست. از این‌رو فرمود: هر که درونش نیکو باشد، بیرونش نیز نیکو خواهد بود<ref>غرر الحکم، ۱ / ۱۹۳</ref>. هم‌چنین [[پلیدی]] ظاهر را ناشی از [[پلیدی]] باطن دانسته و [[اصلاح]] درون را موجب [[اصلاح]] ظاهر برمی‌شمرد. هرگاه درون [[آدمی]] سالم شود، ظاهر او نیز نیرومند و قوی خواهد شد. بنابراین آنچه در [[سیرت]] و [[رفتار]] [[آدمی]] نمایان می‌شود، نتیجه حالات درونی اوست که قابل [[کتمان]] هم نیست و به ناچار آثار خود را در [[جامعه]] بر جای می‌گذارد، زیرا: هیچ کس چیزی را در [[دل]] پنهان نکرد، مگر این که در لغزش‌های زبان و حرکات چهره‌اش نمودار شد<ref>نهج البلاغه، حکمت ٢٦: {{متن حدیث|"مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه"}}</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} ریشه [[اختلاف]] و جدایی میان [[انسان‌ها]] را در باطن آنها می‌جوید و می‌فرماید: میان شما را جدایی نینداخته مگر ناپاکی باطن‌ها و بدی [[اندیشه‌ها]]؛ به این جهت بار یکدیگر را بر نمی‌دارید و [[پند]] و [[اندرز]] نمی‌دهید و به یکدیگر [[بذل و بخشش]] نمی‌کنید و با هم [[دوستی]] ندارید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱٣: {{متن حدیث|"مَا فَرَّقَ بَيْنَكُمْ إِلَّا خُبْثُ السَّرَائِرِ، وَ سُوءُ الضَّمَائِرِ، فَلَا تَوَازَرُونَ وَ لَا تَنَاصَحُونَ، وَ لَا تَبَاذَلُونَ وَ لَا تَوَادُّون"}}</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 159- 160.</ref> | |||
== | == نحوه تأثیر باطن بر ظاهر == | ||
[[سلامت]] [[باطنی]] به‌واسطه اثر اصلاحی که در بینش فرد می‌گذارد، سبب [[سلامت]] و نیرومندی ظاهر می‌شود، که "[[پاکی]] درون‌ها، [[دلیل]] درستی بینش‌هاست"<ref>غررالحکم، ۱ / ۴۸۳</ref>؛ بینش‌هایی که منشأ و خاستگاه رفتارهای ما هستند. به همین [[دلیل]] "بینشمندترین فرد کسی است که عیب‌های خود را ببیند و از [[گناهان]] خود دست شوید"<ref>غرر الحکم، ص ۹۴</ref>. اما [[سلامت]] و [[پاکی]] درون حاصل توجه به معبود است، زیرا "هر که به [[یاد خدا]] باشد بینش و [[بصیرت]] یابد"<ref>غرر الحکم، ص ۹۳</ref>، "[[یاد خدا]] جلادهنده بینش‌ها و [[روشنایی]] درون‌هاست"<ref>غرر الحکم، ص ۹۳</ref> و "[[خداوند سبحان]] ذکر و یاد خود را [[صیقل]] و [[روشنایی]] دل‌ها قرار داد"<ref>نهج البلاغه، خطبه ٢٢٢: {{متن حدیث|"إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى جَعَلَ الذِّكْرَ جِلاءً لِلْقُلُوب"}}</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 160.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[سید جمال‌الدین دین‌پرور|دین‌پرور، سیدجمال‌الدین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:باطن]] | [[رده:باطن]] | ||
[[رده:مدخل نهج البلاغه]] | [[رده:مدخل نهج البلاغه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۷
باطن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: باطن در قرآن - باطن در نهج البلاغه - پرسش مرتبط نداردمقدمه
واژه باطن به‌معنای پنهان، نهان، حقیقت و اصل مورد نظر است. گرچه این واژه در نهج البلاغه گستره معنایی وسیع‌تری را به خود اختصاص داده است؛ مفاهیمی چون خدا، عالم غیب، دنیا، اشیاء، حوادث و انسان. باطل و درون انسان در ایجاد هنجارهای ماندگار در ساحت‌های مختلف اهمیّت بسزایی دارد، تا جایی که می‌توان یکی از اصول مهم تربیت و رفتارسازی را ناظر بر ایجاد تحوّل درونی دانست. از این‌رو فرمود: هر که درونش نیکو باشد، بیرونش نیز نیکو خواهد بود[۱]. هم‌چنین پلیدی ظاهر را ناشی از پلیدی باطن دانسته و اصلاح درون را موجب اصلاح ظاهر برمی‌شمرد. هرگاه درون آدمی سالم شود، ظاهر او نیز نیرومند و قوی خواهد شد. بنابراین آنچه در سیرت و رفتار آدمی نمایان می‌شود، نتیجه حالات درونی اوست که قابل کتمان هم نیست و به ناچار آثار خود را در جامعه بر جای می‌گذارد، زیرا: هیچ کس چیزی را در دل پنهان نکرد، مگر این که در لغزش‌های زبان و حرکات چهره‌اش نمودار شد[۲].
امام علی (ع) ریشه اختلاف و جدایی میان انسان‌ها را در باطن آنها می‌جوید و می‌فرماید: میان شما را جدایی نینداخته مگر ناپاکی باطن‌ها و بدی اندیشه‌ها؛ به این جهت بار یکدیگر را بر نمی‌دارید و پند و اندرز نمی‌دهید و به یکدیگر بذل و بخشش نمی‌کنید و با هم دوستی ندارید[۳].[۴]
نحوه تأثیر باطن بر ظاهر
سلامت باطنی به‌واسطه اثر اصلاحی که در بینش فرد می‌گذارد، سبب سلامت و نیرومندی ظاهر می‌شود، که "پاکی درون‌ها، دلیل درستی بینش‌هاست"[۵]؛ بینش‌هایی که منشأ و خاستگاه رفتارهای ما هستند. به همین دلیل "بینشمندترین فرد کسی است که عیب‌های خود را ببیند و از گناهان خود دست شوید"[۶]. اما سلامت و پاکی درون حاصل توجه به معبود است، زیرا "هر که به یاد خدا باشد بینش و بصیرت یابد"[۷]، "یاد خدا جلادهنده بینش‌ها و روشنایی درون‌هاست"[۸] و "خداوند سبحان ذکر و یاد خود را صیقل و روشنایی دل‌ها قرار داد"[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ غرر الحکم، ۱ / ۱۹۳
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ٢٦: «"مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه"»
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۱٣: «"مَا فَرَّقَ بَيْنَكُمْ إِلَّا خُبْثُ السَّرَائِرِ، وَ سُوءُ الضَّمَائِرِ، فَلَا تَوَازَرُونَ وَ لَا تَنَاصَحُونَ، وَ لَا تَبَاذَلُونَ وَ لَا تَوَادُّون"»
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 159- 160.
- ↑ غررالحکم، ۱ / ۴۸۳
- ↑ غرر الحکم، ص ۹۴
- ↑ غرر الحکم، ص ۹۳
- ↑ غرر الحکم، ص ۹۳
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ٢٢٢: «"إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى جَعَلَ الذِّكْرَ جِلاءً لِلْقُلُوب"»
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 160.