حمیل بن بصره غفاری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '{{صحابه}}' به '') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = حمیل بن بصره غفاری | مداخل مرتبط = [[حمیل بن بصره غفاری در تراجم و رجال]] - [[حمیل بن بصره غفاری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | |||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حمیل بن بصره غفاری در تراجم و رجال]] - [[حمیل بن بصره غفاری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | {{جعبه اطلاعات اصحاب | ||
| نام = حمیل بن بصره غفاری | |||
| مشهور به = | |||
| نام تصویر = تصویری کهن از پایتخت قدیمی مصر.jpg | |||
| عرض تصویر = | |||
| توضیح تصویر = تصویری کهن از فسطاط پایتخت قدیمی مصر | |||
| نام کامل = حمیل بن بصره غفاری | |||
| نام‌های دیگر = | |||
| جنسیت = مرد | |||
| کنیه = ابوبصره | |||
| لقب = | |||
| اهل = | |||
| از قبیله = [[بنی‌غفار]] | |||
| از تیره = [[بنو حرام]] | |||
| پدر = [[بصرة بن وقاص بن حبیب بن غفار]] | |||
| مادر = | |||
| همسر = | |||
| پسر = [[بصره بن حمیل بن بصره غفاری]] | |||
| دختر = | |||
| خواهر = | |||
| برادر = | |||
| خویشاوندان = | |||
| وابستگان = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = | |||
| محل زندگی = [[مصر]] | |||
| تاریخ درگذشت = | |||
| محل درگذشت = [[مصر]] | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| طول عمر = | |||
| محل دفن = [[مُقَطَّم]] | |||
| دین = | |||
| مذهب = | |||
| از اصحاب = [[پیامبر خاتم]] | |||
| از طبقه = | |||
| در جنگ = [[فتح مصر]] | |||
| نقش‌ها = | |||
| فعالیت‌ها = | |||
| علت شهرت = | |||
| علت درگذشت = | |||
| علت شهادت = | |||
| راوی از = | |||
| روایات مشهور = | |||
| مشایخ او = | |||
| راویان از او = | |||
| آخرین راوی از او = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
نام وی حَمیل<ref>بخاری، ج۳، ص۱۲۳.</ref> یا حَمُیل<ref>ابن ماکولا، ج۲، ص۴۷۵.</ref> است، ولی برخی<ref>ر.ک: دولابی، ج۱، ص۳۲.</ref> نام وی را جَمیل دانسته‌اند که [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۳، ص۱۲۳.</ref> آن را [[اشتباه]] می‌داند. وی فرزند [[بصرة بن وقاص بن حبیب بن غفار]]، از شاخه [[بنو حرام]] از [[قبیله غفار]] بود<ref>خلیفة بن خیاط، ص۷۲.</ref>. کنیه جدش نیز ابوبصره بود و او را به [[اختلاف]]، فرزند حبیب یا حاجب دانسته‌اند. برخی | نام وی حَمیل<ref>بخاری، ج۳، ص۱۲۳.</ref> یا حَمُیل<ref>ابن ماکولا، ج۲، ص۴۷۵.</ref> است، ولی برخی<ref>ر. ک: دولابی، ج۱، ص۳۲.</ref> نام وی را جَمیل دانسته‌اند که [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۳، ص۱۲۳.</ref> آن را [[اشتباه]] می‌داند. وی فرزند [[بصرة بن وقاص بن حبیب بن غفار]]، از شاخه [[بنو حرام]] از [[قبیله غفار]] بود<ref>خلیفة بن خیاط، ص۷۲.</ref>. کنیه جدش نیز ابوبصره بود و او را به [[اختلاف]]، فرزند حبیب یا حاجب دانسته‌اند. برخی «عَزّه» همدم «کُثَیّر عَزّه» را که مورد تشبیب کُثیر قرار می‌گرفت، نوه ابوبصره دانسته‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۵.</ref>. [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۳۲.</ref> این نسبت را [[انکار]] کرده و افزوده است افرادی که این نسبت را پذیرفته‌اند، وقاص جد او را نیز فرزند حاجب دانسته‌اند، نه حبیب. | ||
با اینکه [[پدر]] و جد ابوبصره در شمار [[صحابه رسول خدا]]{{صل}} بوده‌اند<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.</ref>، از زندگانی آنان در دوره [[نبوی]] اطلاع چندانی در دست نیست. از ابوبصره درباره [[مسلمان]] شدن قبیله غفار پرسیدند. او [[خشکسالی]] را سبب روی آوردن وی و [[مردم]] غفار به [[مدینه]] دانست، تا پس از یافتن آذوقه‌ای برگردند. [[شب]] هنگام [[رسول خدا]]{{صل}} به اصحابش [[فرمان]] داد هر یک، یکی از مردم غفار را به [[منزل]] ببرد و خود آن [[حضرت]] ابوبصره را به منزل برد. صبح [[روز]] بعد پس از مسلمان شدن مردم غفار، ابوبصره نیز مسلمان شد<ref>ابن عبد الحکم، ص۴۷۵-۴۷۶.</ref>. | با اینکه [[پدر]] و جد ابوبصره در شمار [[صحابه رسول خدا]] {{صل}} بوده‌اند<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.</ref>، از زندگانی آنان در دوره [[نبوی]] اطلاع چندانی در دست نیست. از ابوبصره درباره [[مسلمان]] شدن قبیله غفار پرسیدند. او [[خشکسالی]] را سبب روی آوردن وی و [[مردم]] غفار به [[مدینه]] دانست، تا پس از یافتن آذوقه‌ای برگردند. [[شب]] هنگام [[رسول خدا]] {{صل}} به اصحابش [[فرمان]] داد هر یک، یکی از مردم غفار را به [[منزل]] ببرد و خود آن [[حضرت]] ابوبصره را به منزل برد. صبح [[روز]] بعد پس از مسلمان شدن مردم غفار، ابوبصره نیز مسلمان شد<ref>ابن عبد الحکم، ص۴۷۵-۴۷۶.</ref>. | ||
ابوبصره در شمار فقیهانی بود که در سال ۲۵ در مرحله اخیر [[فتح مصر]] شرکت کرد. [[تمیم بن فِرَع]] نیز [[نوجوانی]] بود که در آن [[فتح]] شرکت داشت. [[عمرو بن عاص]] وی را به دلیل اینکه هنوز محتلم نشده بود، از [[غنایم]] [[جنگی]] [[محروم]] کرد. این کار موجب [[دشمنی]] میان [[قبیله]] وی و عده‌ای از [[قریش]] شد. آنان برای [[حل اختلاف]]، از ابوبصره و [[عقبة بن عامر]]، [[صحابیان]] شرکت کننده در این [[نبرد]]، خواستار [[فتوا]] شدند. آنان وی را در صورت [[رشد]] موی‌های عانه‌اش در غنایم جنگی سهیم دانستند<ref>مالک، ج۲، ص۳۴؛ ابن عبد الحکم، ص۳۰۵-۳۰۴؛ ابن سلمه، ج۳، ص۲۱۷.</ref>. | ابوبصره در شمار فقیهانی بود که در سال ۲۵ در مرحله اخیر [[فتح مصر]] شرکت کرد. [[تمیم بن فِرَع]] نیز [[نوجوانی]] بود که در آن [[فتح]] شرکت داشت. [[عمرو بن عاص]] وی را به دلیل اینکه هنوز محتلم نشده بود، از [[غنایم]] [[جنگی]] [[محروم]] کرد. این کار موجب [[دشمنی]] میان [[قبیله]] وی و عده‌ای از [[قریش]] شد. آنان برای [[حل اختلاف]]، از ابوبصره و [[عقبة بن عامر]]، [[صحابیان]] شرکت کننده در این [[نبرد]]، خواستار [[فتوا]] شدند. آنان وی را در صورت [[رشد]] موی‌های عانه‌اش در غنایم جنگی سهیم دانستند<ref>مالک، ج۲، ص۳۴؛ ابن عبد الحکم، ص۳۰۵-۳۰۴؛ ابن سلمه، ج۳، ص۲۱۷.</ref>. | ||
ابوبصره در [[مصر]] سکونت گزید، خانه‌ای نزد [[خانه]] زبیر ساخت<ref>ابن عبد الحکم، ص۲۱۰.</ref> همانجا درگذشت و در گورستان [[مصریان]] به نام مُقَطَّم [[دفن]] شد<ref>ابن سعد، ج۷، ص۳۴۶؛ ابن عبدالحکم، ص۲۷۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.</ref> او مصر را گنجینه تمام [[زمین]] و [[سلطان]] آن را، سلطان تمام زمین می‌دانست و در این خصوص به گفتار [[یوسف]]{{ع}} استناد می‌کرد که به [[پادشاه]] مصر گفت: {{متن قرآن|اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ}}<ref>«(یوسف) گفت: مرا بر گنجینه‌های این سرزمین بگمار که من نگاهبانی دانایم» سوره یوسف، آیه ۵۵.</ref>. و [[خداوند]] فرمود: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ}}<ref> | ابوبصره در [[مصر]] سکونت گزید، خانه‌ای نزد [[خانه]] زبیر ساخت<ref>ابن عبد الحکم، ص۲۱۰.</ref> همانجا درگذشت و در گورستان [[مصریان]] به نام مُقَطَّم [[دفن]] شد<ref>ابن سعد، ج۷، ص۳۴۶؛ ابن عبدالحکم، ص۲۷۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.</ref> او مصر را گنجینه تمام [[زمین]] و [[سلطان]] آن را، سلطان تمام زمین می‌دانست و در این خصوص به گفتار [[یوسف]] {{ع}} استناد می‌کرد که به [[پادشاه]] مصر گفت: {{متن قرآن|اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ}}<ref>«(یوسف) گفت: مرا بر گنجینه‌های این سرزمین بگمار که من نگاهبانی دانایم» سوره یوسف، آیه ۵۵.</ref>. و [[خداوند]] فرمود: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«بدین‌گونه یوسف را در آن (سر) زمین جای دادیم» سوره یوسف، آیه ۲۱.</ref>. | ||
ساکنان مصر به [[نقلی]] از ابوبصره پنج [[روایت]]<ref>ابن عبد الحکم، ص۴۷۷-۴۷۳.</ref> و به نقلی ده روایت <ref>سیوطی، ص۲۰۰.</ref> نقل کرده‌اند. بنا بر نقلی، [[ابوهریره]] پس از بازگشت از [[کوه]] | ساکنان مصر به [[نقلی]] از ابوبصره پنج [[روایت]]<ref>ابن عبد الحکم، ص۴۷۷-۴۷۳.</ref> و به نقلی ده روایت <ref>سیوطی، ص۲۰۰.</ref> نقل کرده‌اند. بنا بر نقلی، [[ابوهریره]] پس از بازگشت از [[کوه طور]] با ابوبصره [[ملاقات]] کرد. او [[سفر]] ابوهریره را [[نادرست]] خواند و در این باره به سخن [[رسول خدا]] {{صل}} استناد کرد که جز برای رفتن به سه [[مسجد]]، بار سفر نبندید: [[مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]] و مسجد [[ایلیا]] ([[مسجد الاقصی]])<ref>بخاری، ج۳، ص۱۲۴.</ref>. | ||
این روایت درباره [[فضیلت]] [[نماز]] در مسجدالحرام و مسجدالنبی است که در دوره [[اموی]]، مسجد ایلیا را نیز به آن اضافه کردند<ref>ابوریه، ص۱۷۰؛ حسنی، ص۲۶۹.</ref>. در منابع [[شیعی]]<ref>ر.ک: صدوق، ج۱، ص۲۳۱.</ref>، به جای مسجد ایلیا یا اقصی، [[مسجد کوفه]] آمده است. [[ابوتمیم جیشانی]] نیز روایت مرفوعه‌ای در خصوص | این روایت درباره [[فضیلت]] [[نماز]] در مسجدالحرام و مسجدالنبی است که در دوره [[اموی]]، مسجد ایلیا را نیز به آن اضافه کردند<ref>ابوریه، ص۱۷۰؛ حسنی، ص۲۶۹.</ref>. در منابع [[شیعی]]<ref>ر. ک: صدوق، ج۱، ص۲۳۱.</ref>، به جای مسجد ایلیا یا اقصی، [[مسجد کوفه]] آمده است. [[ابوتمیم جیشانی]] نیز روایت مرفوعه‌ای در خصوص «محافظت بر [[نماز عصر]] و نماز نخواندن بعد از عصر تا [[طلوع]] [[ستارگان]]» از ابوبصره نقل کرده است. در انتساب [[روایات]] نقل شده به ابوبصره غفاری و فرزندش [[بصره بن حمیل بن بصره غفاری|بصره]] اختلاف است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۴۴۹.</ref> ولی [[ابن حجر]] در تقریب<ref>ابن حجر، تقریب، ج۱، ص۱۳۴.</ref> آنها را از ابوبصره دانسته است.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبصره غفاری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۱۵۴.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
*[[بصره بن حمیل بن بصره غفاری]] (فرزند) | * [[بصره بن حمیل بن بصره غفاری]] (فرزند) | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
| خط ۲۸: | خط ۷۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده:اصحاب پیامبر]] | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
[[رده:بنی‌غفار]] | |||
[[رده:بنو حرام]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۴۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. حمیل بن بصره غفاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حمیل بن بصره غفاری در تراجم و رجال - حمیل بن بصره غفاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| حمیل بن بصره غفاری | |
|---|---|
 تصویری کهن از فسطاط پایتخت قدیمی مصر | |
| نام کامل | حمیل بن بصره غفاری |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابوبصره |
| از قبیله | بنی‌غفار |
| از تیره | بنو حرام |
| پدر | بصرة بن وقاص بن حبیب بن غفار |
| پسر | بصره بن حمیل بن بصره غفاری |
| محل زندگی | مصر |
| درگذشت | مصر |
| محل آرامگاه | مُقَطَّم |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
| حضور در جنگ | فتح مصر |
مقدمه
نام وی حَمیل[۱] یا حَمُیل[۲] است، ولی برخی[۳] نام وی را جَمیل دانسته‌اند که بخاری[۴] آن را اشتباه می‌داند. وی فرزند بصرة بن وقاص بن حبیب بن غفار، از شاخه بنو حرام از قبیله غفار بود[۵]. کنیه جدش نیز ابوبصره بود و او را به اختلاف، فرزند حبیب یا حاجب دانسته‌اند. برخی «عَزّه» همدم «کُثَیّر عَزّه» را که مورد تشبیب کُثیر قرار می‌گرفت، نوه ابوبصره دانسته‌اند[۶]. ابن اثیر[۷] این نسبت را انکار کرده و افزوده است افرادی که این نسبت را پذیرفته‌اند، وقاص جد او را نیز فرزند حاجب دانسته‌اند، نه حبیب.
با اینکه پدر و جد ابوبصره در شمار صحابه رسول خدا (ص) بوده‌اند[۸]، از زندگانی آنان در دوره نبوی اطلاع چندانی در دست نیست. از ابوبصره درباره مسلمان شدن قبیله غفار پرسیدند. او خشکسالی را سبب روی آوردن وی و مردم غفار به مدینه دانست، تا پس از یافتن آذوقه‌ای برگردند. شب هنگام رسول خدا (ص) به اصحابش فرمان داد هر یک، یکی از مردم غفار را به منزل ببرد و خود آن حضرت ابوبصره را به منزل برد. صبح روز بعد پس از مسلمان شدن مردم غفار، ابوبصره نیز مسلمان شد[۹].
ابوبصره در شمار فقیهانی بود که در سال ۲۵ در مرحله اخیر فتح مصر شرکت کرد. تمیم بن فِرَع نیز نوجوانی بود که در آن فتح شرکت داشت. عمرو بن عاص وی را به دلیل اینکه هنوز محتلم نشده بود، از غنایم جنگی محروم کرد. این کار موجب دشمنی میان قبیله وی و عده‌ای از قریش شد. آنان برای حل اختلاف، از ابوبصره و عقبة بن عامر، صحابیان شرکت کننده در این نبرد، خواستار فتوا شدند. آنان وی را در صورت رشد موی‌های عانه‌اش در غنایم جنگی سهیم دانستند[۱۰].
ابوبصره در مصر سکونت گزید، خانه‌ای نزد خانه زبیر ساخت[۱۱] همانجا درگذشت و در گورستان مصریان به نام مُقَطَّم دفن شد[۱۲] او مصر را گنجینه تمام زمین و سلطان آن را، سلطان تمام زمین می‌دانست و در این خصوص به گفتار یوسف (ع) استناد می‌کرد که به پادشاه مصر گفت: ﴿اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ﴾[۱۳]. و خداوند فرمود: ﴿وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ﴾[۱۴].
ساکنان مصر به نقلی از ابوبصره پنج روایت[۱۵] و به نقلی ده روایت [۱۶] نقل کرده‌اند. بنا بر نقلی، ابوهریره پس از بازگشت از کوه طور با ابوبصره ملاقات کرد. او سفر ابوهریره را نادرست خواند و در این باره به سخن رسول خدا (ص) استناد کرد که جز برای رفتن به سه مسجد، بار سفر نبندید: مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجد ایلیا (مسجد الاقصی)[۱۷].
این روایت درباره فضیلت نماز در مسجدالحرام و مسجدالنبی است که در دوره اموی، مسجد ایلیا را نیز به آن اضافه کردند[۱۸]. در منابع شیعی[۱۹]، به جای مسجد ایلیا یا اقصی، مسجد کوفه آمده است. ابوتمیم جیشانی نیز روایت مرفوعه‌ای در خصوص «محافظت بر نماز عصر و نماز نخواندن بعد از عصر تا طلوع ستارگان» از ابوبصره نقل کرده است. در انتساب روایات نقل شده به ابوبصره غفاری و فرزندش بصره اختلاف است[۲۰] ولی ابن حجر در تقریب[۲۱] آنها را از ابوبصره دانسته است.[۲۲]
جستارهای وابسته
- بصره بن حمیل بن بصره غفاری (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۲۳.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۴۷۵.
- ↑ ر. ک: دولابی، ج۱، ص۳۲.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۲۳.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۷۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۳۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.
- ↑ ابن عبد الحکم، ص۴۷۵-۴۷۶.
- ↑ مالک، ج۲، ص۳۴؛ ابن عبد الحکم، ص۳۰۵-۳۰۴؛ ابن سلمه، ج۳، ص۲۱۷.
- ↑ ابن عبد الحکم، ص۲۱۰.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۴۶؛ ابن عبدالحکم، ص۲۷۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.
- ↑ «(یوسف) گفت: مرا بر گنجینه‌های این سرزمین بگمار که من نگاهبانی دانایم» سوره یوسف، آیه ۵۵.
- ↑ «بدین‌گونه یوسف را در آن (سر) زمین جای دادیم» سوره یوسف، آیه ۲۱.
- ↑ ابن عبد الحکم، ص۴۷۷-۴۷۳.
- ↑ سیوطی، ص۲۰۰.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۲۴.
- ↑ ابوریه، ص۱۷۰؛ حسنی، ص۲۶۹.
- ↑ ر. ک: صدوق، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ ابن حجر، تقریب، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوبصره غفاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۵۴.