مسجد کوفه
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مسجد است. مسجد کوفه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مسجد کوفه در معارف مهدویت - مسجد کوفه در حدیث - مسجد کوفه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمسجد کوفه از مساجد معروف و مهم جهان اسلام است. این مسجد محل عبادات پیامبران و امامان زیادی بوده است و مکان‌های مقدس زیادی در آن وجود دارد. براساس روایات اقامه نماز در آن دارای فضیلت زیادی است. آنچه سبب توجه بیشتر شیعیان به این مکان مقدس شده است؛ عنایت خاصی است که حضرت مهدی(ع) به این مسجد دارند. این مسجد در عصر ظهور مرکز دادرسی؛ مرکز تبلیغ دینی؛ محل اقامه جمعه و جماعت و محل برگزاری کلاسهای آموزش آیات قرآن است.
مقدمه
از مساجد معروف و مهمی که همواره مورد توجه مسلمانان بوده، مسجد شریف کوفه است، این مسجد یکی از عظیم‌ترین مساجد جهان اسلام است، با وسعتی بیش از ۴۰ هزار متر مربع که از قداست خاصی برخوردار است. آنچه که سبب توجه بیشتر شیعیان به این مکان مقدس شده است؛ عنایت خاصی است که حضرت مهدی(ع) به این مسجد دارند. بسیاری از سعادتمندان در این مکان پربرکت، توفیق زیارت امام(ع) را پیدا کرده‌اند[۱].
تاریخچه مسجد کوفه
تاریخچه و مشخصات مسجد کوفه؛ به نوشته کتاب‌های تاریخ، وقتی شهر کوفه اولین بار در سال ۱۷ ق. به دستور عمر بن خطاب و توسط سعد بن وقاص، فرمانده لشکر اسلام، به‌عنوان اردوگاه سربازان اسلام بنا گشت؛ سال‌ها بعد همین مسجد را زیاد بن ابی سفیان حاکم معاویه به سبک ساختمان‌سازی مرسوم در بین ساسانیان تجدیدبنا کرد...[۲]، ولی از مضمون روایات چنین برمی‌آید که سابقه این مسجد بسیار قدیمی‌تر از آن است که در اسناد تاریخی ذکر شده است. به‌عنوان مثال از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که آن حضرت فرمودند: شبی که مرا سیر دادند تا مسجد اقصی (در جریان معراج) از مسجد کوفه گذشتیم؛ سوار براق بودم. به محلی رسیدیم که جبرئیل گفت: یا محمد در اینجا پیاده شو و نماز بخوان! وقتی در آنجا نماز به جای آوردم از جبرئیل پرسیدم: اینجا کجاست؟ جبرئیل گفت: اینجا کوفان (کوفه) است و این محل هم مسجد آنجاست. من تاکنون بیست مرتبه دیده‌ام که اینجا خراب شده و دوباره تجدیدبنا گشته است و فاصله بین هر خرابی و آبادی آن پانصد سال بوده است[۳].
بر این اساس معلوم می‌شود این مسجد شریف از زمان آدم ابو البشر به‌عنوان محلی برای عبادت خداوند تبارک و تعالی مطرح بوده است؛ منتهی در طول تاریخ دستخوش تغییر و تحولاتی شده و در زمان‌های مختلف در تجدیدبناها حدود محوطه مسجد تغییر پیدا کرده است[۴].
خصوصیات مسجد
در جنوب غربی مسجد به فاصله ۸۵ متر، خانه کوچک و محقری وجود دارد و مشهور است که آنجا خانه علی(ع) بوده است که قبر میثم تمار در نزدیک آن خانه قرار دارد. در بین این خانه و مسجد، قصر دار الخلافه واقع شده است که در ضلع جنوب غربی مسجد می‌توان به دار الخلافه وارد شد.
ضمناً قبر مسلم بن عقیل و هانی بن عروه در دو مکان نزدیک به هم، چسبیده به دیوار ضلع شرقی مسجد است که از طریق یک در بزرگ که در دیوار گذاشته شده است می‌توان به حرم آن دو بزرگوار داخل شد. البته در شمالی هم به این آرامگاه راه دارد و قبر مختار ثقفی به آرامگاه مسلم بن عقیل نزدیک‌تر است. در دور تا دور محوطه این مسجد، هفتاد و شش حجره (غرفه) وجود دارد. در مجموع درهای ورود و خروج به مسجد چهارتاست:
- "باب السده" که معروف به باب امیر المؤمنین(ع) است؛
- "باب الکنده" که در طرف غربی مسجد است؛
- "باب الانماط" که محاذی قبله است؛
- "باب الفیل" یا الثعبان.
در این مسجد مکان‌های مقدس و محراب‌های زیادی وجود دارد که هریک از آنها را مقام می‌نامند. از جمله آنهاست: مقام حضرت ابراهیم خلیل(ع)، مقام حضرت خضر(ع)، مقام حضرت زین العابدین(ع)، مقام نوح(ع) یا باب الفرج، مقام امیرالمؤمنین(ع)، مقام جبرئیل، دکه قضاء (محل قضاوت امیر المؤمنین(ع))، دکه حضرت صادق(ع)، محراب امیر المؤمنین(ع) که محراب حضرت زکریا هم گفته می‌شود، بیت الطشت، مقام بیعت النبی(ص)، دکة المعراج (محلی که پیامبر اکرم(ص) در شب معراج در آن مقام نماز به جای آوردند)؛ و...[۵].
فضیلت مسجد کوفه
برای مسجد کوفه در روایات حضرات معصومین(ع) فضایل زیادی بیان شده است: امام باقر(ع) می‌فرمایند: اگر مردم به فضیلتی که مسجد کوفه دارد واقف بودند؛ از راه‌های بسیار دور به آنجا سفر می‌کردند. یک نماز واجب خواندن در آنجا مساوی با به جای آوردن یک حج و یک نماز مستحبی خواندن در آنجا معادل با انجام دادن عمره است[۶].
علی(ع) نیز در این‌باره می‌فرمایند: خواندن نماز نافله در این مسجد معادل انجام عمره در کنار پیامبر اکرم(ص) و خواندن نماز واجب در آنجا مساوی انجام دادن حج با رسول اکرم(ص) است. در این مسجد هزار پیغمبر و هزار وصی پیغمبر نماز خوانده‌اند[۷].[۸]
در محراب مسجد این بزرگ بود که در صبحدم نوزدهم رمضان، حضرت امیر ضربت خورد و به شهادت رسید و محراب به خون فرق امیر المؤمنین (ع) رنگین شد[۹].
مسجد کوفه در عصر ظهور
از مکان‌های منسوب به حضرت مهدی(ع)، مسجد کوفه است. این مکان بیشتر در روایات مربوط به عصر ظهور و حاکمیت امام مهدی|حضرت مهدی(ع) وارد شده است. از روایات استفاده می‌شود که این مسجد، در عصر ظهور از جایگاه و پایگاه مهم و برجستهای برخوردار است که برخی از این قرار است:
- مرکز دادرسی؛ امام صادق(ع) در این باره فرمود: مرکز حکومت مهدی(ع) کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد اعظم کوفه است[۱۰]
- مرکز تبلیغ دینی؛ حضرت صادق(ع) فرمود: "گویی به قائم مینگرم که بر فراز منبر مسجد کوفه است. ۳۱۳ تن یارانش در اطراف او حلقه زدهاند. آنان پرچمداران و فرمانروایان خداوند بر فراز گیتی میان بندگان خدایند"[۱۱].[۱۲]
- محل اقامه جمعه و جماعت؛ امام علی(ع) در خطبهای طولانی، ویژگیهای مسجد کوفه را چنین شمرده است: ای اهل کوفه! خداوند سبحانه و تعالی به شما نعمتهایی داده که به هیچ کس نداده است. از برتری محل برگزاری نماز شما این است که اینجا خانه آدم، خانه نوح، خانه ادریس، عبادتگاه حضرت ابراهیم خلیل و عبادتگاه برادرم حضرت خضر(ع) بود و امروز محل عبادت و مناجات من است.... برای مسجد کوفه زمانی فرا میرسد که محل برگزاری نماز مهدی(ع) از تبار من و محل عبادت هر مؤمن می‌شود. هیچ مؤمنی روی زمین نمیماند، مگر اینکه به این مسجد بیاید، یا قلبش برای این مسجد پر بزند[۱۳].[۱۴]
- محل برگزاری کلاسهای آموزش آیات قرآن؛ حضرت علی(ع) فرمود: "گویی شیعیان خود را میبینم که در مسجد کوفه خیمه زده، به مردم قرآن را آنگونه که نازل شده آموزش میدهند"[۱۵].
از موارد یاد شده استفاده می‌شود مسجد کوفه در عصر ظهور، از جایگاه بسیار ارزشمندی برخوردار است. به علاوه، دارای گستره بسیار زیادی است که کارکردهای فوق به راحتی در آن امکانپذیر خواهد بود[۱۶].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۵۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۴۳.
- ↑ جهت اطلاع بیشتر به تاریخ طبری ج ۱، ص۲۴۸ و معجم البلدان ج ۴، ص۳۲۳ به بعد مراجعه شود.
- ↑ من لا یحضره الفقیه ج ۱، ص۱۵۰.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۵۳.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۵۳.
- ↑ المزار الکبیر، ص۱۲۲.
- ↑ بحار الانوار، ج ۹۷، ص۴۰۰.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۵۳.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۴۳.
- ↑ «دَارُ مُلْكِهِ الْكُوفَةُ وَ مَجْلِسُ حُكْمِهِ جَامِعُهَا»؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص۱۱.
- ↑ «كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى الْقَائِمِ عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ وَ حَوْلَهُ أَصْحَابُهُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا عِدَّةَ أَهْلِ بَدْرٍ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْأَلْوِيَةِ وَ هُمْ حُكَّامُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ عَلَى خَلْقِهِ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب ۵۸، ح ۲۵
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۰ - ۴۰۱.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص۲۳۱، ح ۶۹۶
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۵۳؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۰ - ۴۰۱.
- ↑ «كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى شِيعَتِنَا بِمَسْجِدِ الْكُوفَةِ قَدْ ضَرَبُوا الْفَسَاطِيطَ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ الْقُرْآنَ كَمَا أُنْزِلَ أَمَا إِنَّ قَائِمَنَا إِذَا قَامَ كَسَرَهُ وَ سَوَّى قِبْلَتَهُ»، نعمانی، الغیبة، ص۳۱۷، ح ۳.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۰ - ۴۰۱.