بینش انسان: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[بینش انسان در قرآن]] - [[بینش انسان در حدیث]] - [[بینش انسان در نهج البلاغه]] - [[بینش انسان در معارف دعا و زیارات]] - [[بینش انسان در کلام اسلامی]] - [[بینش انسان در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط  = بینش انسان (پرسش)}}

== مقدمه ==

== دو‌ معنا برای بینش ==

* [[منابع اسلامی]] برای [[بینش]] دو معنا برنهاده‌اند:

# '''[[جهان‌بینی]]:''' [[جهان‌بینی]] بر دو گونه است: [[الهی]] و مادی. تفاوت این دو [[بینش]]، از [[اعتقاد]] به [[خدا]] برمی‌خیرد؛ زیرا [[بینش]] [[الهی]] بر [[ایمان به خدا]] [[استوار]] است؛ بر خلاف [[بینش]] مادی که [[خداوند]] را [[باور]] ندارد. سه موضوع بنیادی در این معنای [[بینش]] مطرح‌اند: [[انسان]]، [[خالق]] هستی و [[جهان هستی]]. در [[بینش]] [[الهی]]، [[انسان]] خدامحور است و همه هستی را در پیوند با [[آفریدگار]] می‌بیند و بازمی‌شناسد. او [[جهان آفرینش]] را [[قائم]] به خود نمی‌انگارد و بی‌تدبیر و برنامه نمی‌پندارد. بر آن است که هر چیز را در [[جهان]]، [[حکمت]] و تدبیری است و [[انسان]] موجودی هدفمند و [[مسئول]] است و روزی باید برای آنچه کرده است، بازخواست شود. در برابر، [[بینش]] مادی، بنیان [[جهان]] را بر ماده می‌گذارد و [[جهان آفرینش]] را دستخوش تصادف می‌پندارد. در این نوع از [[بینش]]، [[انسان]] هیچ مسئولیتی در برابر [[آموزه‌های دینی]] و [[فرمان‌های الهی]] ندارد و خویشتن را پایبند دستورهای [[دینی]] نمی‌بیند<ref>جهان‌بینی اسلامی‌، ۵۸- ۵۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 168.</ref>.

# '''[[بصیرت]] یافتن در امور<ref>مجموعه آثار، ۳/ ۲۰۱- ۱۹۹.</ref>:''' این معنای [[بینش]]، از معنای نخست عام‌تر است و آن را نیز در خود دارد. مراد از آن بصیرتی است که [[آدمی]] بر اثر تأمل به دست می‌آورد. این [[بصیرت]]- که از گذر حواس ظاهری و [[کشف]] و [[شهود]] [[باطنی]] و [[عقل]] پدید می‌آید- [[انسان]] را برای یافتن [[پندار]] و [[کردار]] درست [[یاری]] می‌بخشد. بدین سان می‌توان گفت، [[بصیرت]] در امور، دستاورد راه‌هایی گوناگون است که [[آدمی]] به واسطه آن به [[کشف]] حقایق نایل می‌آید و کنه و [[باطن]] امور را بازمی‌شناسد و از این گذر می‌تواند به راه [[هدایت]] درآید<ref>کشاف‌، ۱/ ۱۲۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 168.</ref>.

* [[قرآن]] می‌فرماید: "به [[راستی]]، رهنمودهایی از جانب پروردگارتان برای شما آمده است. پس هر که به دیده [[بصیرت]] بنگرد، به سود خود او است و هر که از سر [[بصیرت]] ننگرد، به زیان خود او است، و من بر شما نگهبان نیستم"<ref>{{متن قرآن| قَدْ جَاءَكُم بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ }}؛ سوره انعام، آیه ۱۰۴.</ref>. [[مفسران]] در [[تفسیر]] این [[آیه]] گفته‌اند، مراد این است که [[خداوند]] دلایلی آشکار به [[انسان]] بخشیده است تا راه [[هدایت]] را بازشناسد. هر کس در آنها بیندیشد و [[یقین]] برگیرد، به بصیرتی دست می‌یابد که سود آن نصیب خود او می‌شود<ref>مجمع البیان‌، ۳- ۴/ ۳۴۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 169.</ref>.

* [[امام علی]] {{ع}} درباره [[بصیرت]] می‌فرماید: "[[بصیر]] کسی است که بشنود و بیندیشد، و بنگرد و ببیند و [[عبرت]] بیاموزد و آن‌گاه راه‌های روشن را بپیماید و از لغزیدن به پرتگاه‌ها مصون ماند"<ref>نهج البلاغه‌، خ ۱۵۳.</ref>. دستاورد این گونه [[بینش]]، بازگشت به [[فطرت]] و بهره‌مندی از [[ایمان]] و [[محبت]] و [[امید]] به [[خدا]] و [[پرهیزگاری]] است. [[جایگاه]] این گونه [[بینش]] بسی والا است و [[حقیقت]] را مستقیم و بی‌واسطه به [[انسان]] بازمی‌شناساند<ref>جهان‌بینی در فلسفه ما، ۱۰- ۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 169.</ref>.

== منابع ==

== جستارهای وابسته ==

== پانویس ==