تکثر قرائت دینی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==))
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{نبوت}}
{{نبوت}}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تکثر قرائت دینی در قرآن]] - [[تکثر قرائت دینی در حدیث]] - [[تکثر قرائت دینی در نهج البلاغه]] | [[تکثر قرائت دینی در کلام اسلامی]] - [[تکثر قرائت دینی در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط  = تکثر قرائت دینی (پرسش)}}
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تکثر قرائت دینی در قرآن]] - [[تکثر قرائت دینی در حدیث]] - [[تکثر قرائت دینی در نهج البلاغه]] | [[تکثر قرائت دینی در کلام اسلامی]] - [[تکثر قرائت دینی در عرفان اسلامی]]</div>
<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[تکثر قرائت دینی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>


==مقدمه==
== مقدمه ==
*برداشت‌های مختلف از متون [[دینی]] از لوازم نسبیت [[معرفت]] است. مراد از "[[دین]]" در نظریه تکثر قرائت، متون [[مقدس]] [[دینی]] است و مراد از "قرائت‌ها" تفسیرها و برداشت‌های متفاوت از متون [[دینی]] است؛ مانند [[قرآن]] و [[سنت]] در [[آیین اسلام]]، [[عهد]] عتیق‌ در [[آیین یهود]]، عهدین‌ در [[مسیحیت]]، اوپانیشادها در [[هندو]] و [[اوستا]] در [[آیین زردشت]]. تکثر قرائت به معنای [[پلورالیسم دینی]] نیست؛ زیرا این نظریه به کثرت برداشت‌ها از [[دینی]] واحد نظر دارد و [[پلورالیسم دینی]] به کثرت [[ادیان]]<ref>کلام جدید، ۱۴۹.</ref>. بنابر نظریه تکثر قرائت، [[دین]] دارای قرائت رسمی واحد نیست و قرائت‌هایی متعدد می‌پذیرد و جدا از قرائت رسمی [[عالمان دینی]]، قرائت‌های دیگر نیز وجاهت و اعتبار دارند و نمی‌توان آنها را [[خطا]] پنداشت<ref>"صراط‌های مستقیم"، کیان‌، ۳۶/ ۴؛ قبض و بسط تئوریک شریعت‌، ۹۷؛ نقدی بر قرائت رسمی از دین‌، ۱۴؛ هرمنوتیک کتاب و سنت‌، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 192-193.</ref>.
* برداشت‌های مختلف از متون [[دینی]] از لوازم نسبیت [[معرفت]] است. مراد از "[[دین]]" در نظریه تکثر قرائت، متون [[مقدس]] [[دینی]] است و مراد از "قرائت‌ها" تفسیرها و برداشت‌های متفاوت از متون [[دینی]] است؛ مانند [[قرآن]] و [[سنت]] در [[آیین اسلام]]، [[عهد]] عتیق‌ در [[آیین یهود]]، عهدین‌ در [[مسیحیت]]، اوپانیشادها در [[هندو]] و [[اوستا]] در [[آیین زردشت]]. تکثر قرائت به معنای [[پلورالیسم دینی]] نیست؛ زیرا این نظریه به کثرت برداشت‌ها از [[دینی]] واحد نظر دارد و [[پلورالیسم دینی]] به کثرت [[ادیان]]<ref>کلام جدید، ۱۴۹.</ref>. بنابر نظریه تکثر قرائت، [[دین]] دارای قرائت رسمی واحد نیست و قرائت‌هایی متعدد می‌پذیرد و جدا از قرائت رسمی [[عالمان دینی]]، قرائت‌های دیگر نیز وجاهت و اعتبار دارند و نمی‌توان آنها را [[خطا]] پنداشت<ref>"صراط‌های مستقیم"، کیان‌، ۳۶/ ۴؛ قبض و بسط تئوریک شریعت‌، ۹۷؛ نقدی بر قرائت رسمی از دین‌، ۱۴؛ هرمنوتیک کتاب و سنت‌، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 192-193.</ref>.
==تاریخچه==
== تاریخچه ==
*کلیسای اروپا قرن‌ها قرائت واحدی را به عنوان [[معرفت]] [[دینی]] به [[مردم]] عرضه می‌کرد و چنین می‌نمود که [[وحی]] آسمانی همین است و ریشه در کتاب مقدس‌ دارد؛ اما [[مسیحیان]] خود می‌دانند که‌ اناجیل‌، آن وحی‌ای نیست که بر [[عیسی]] {{ع}} فرود آمده، بلکه گردآورده [[حواریون]] است. [[کلیسا]] [[معتقد]] است که [[حواریون]] از معنویتی ویژه بهره‌مند بوده‌اند و اناجیل‌ بدانان [[الهام]] شده است و بدین سان، کتاب مقدس‌، در [[حکم]] [[وحی]] است<ref>دائرة المعارف کتاب مقدس‌، ۵.</ref>. از آن رو که مضمون‌ اناجیل‌، جنبه [[تاریخی]] دارد و در [[حقیقت]]، [[زندگینامه]] [[حضرت مسیح]] {{ع}} بوده، از [[قوانین اجتماعی]] و [[معارف]] [[زندگی]] نصیب نبرده است، [[کلیسا]] برای جبران این [[کاستی]] آمیزه‌ای از اندیشه‌های رایج و رهاوردهای [[علمی]] را فراهم آورده که پایه‌های آن بیش‌تر بر افکار [[فیلسوفان]] یونان- به ویژه ارسطو- بنا شده و این مجموعه را به عنوان آموزه‌های [[دین]] [[مسیح]] {{ع}} معرفی کرده است. [[اعتقاد]] به این مجموعه از نظر [[کلیسا]] [[واجب]] است و تخلف از آن مایه [[کفر]] و [[ارتداد]] محسوب می‌گردد. پس از بطلان برخی نظریه‌های ارسطویی و بطلمیوسی و پیدایی کشفیات جدید [[علمی]]، [[کلیسا]] نخست راه [[مقاومت]] در پیش گرفت و حتی برخی [[دانشمندان]] را به [[شکنجه]] و اعدام و یا [[توبه]] محکوم کرد؛ اما سرانجام، [[مقاومت]] را بی‌فایده دانست و در پی چاره برآمد و راه‌های متعددی را آزمود. یکی از این راه‌ها نظریه تکثر قرائت دینی بود. [[کلیسا]] اعلام کرد برداشت پیشین از کتاب مقدس‌، تنها یکی از برداشت‌های ممکن است و برداشت‌هایی دیگر نیز می‌توان داشت. این جریان به پیدایی نظریه‌ای انجامید که زبان‌ کتاب مقدس‌ یا زبان [[دین]] را زبانی ویژه می‌داند؛ چنان که زبان [[شعر]] و [[هنر]] زبانی ویژه است. نظریه یاد شده با تئوری‌های [[علمی]] [[استحکام]] یافت و شاخه‌ای از [[علوم]] [[فلسفی]] با عنوان "هرمنوتیک" از آن برخاست و [[دانشمندان]] و فیلسوفانی را به خود مشغول ساخت<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
* کلیسای اروپا قرن‌ها قرائت واحدی را به عنوان [[معرفت]] [[دینی]] به [[مردم]] عرضه می‌کرد و چنین می‌نمود که [[وحی]] آسمانی همین است و ریشه در کتاب مقدس‌ دارد؛ اما [[مسیحیان]] خود می‌دانند که‌ اناجیل‌، آن وحی‌ای نیست که بر [[عیسی]] {{ع}} فرود آمده، بلکه گردآورده [[حواریون]] است. [[کلیسا]] [[معتقد]] است که [[حواریون]] از معنویتی ویژه بهره‌مند بوده‌اند و اناجیل‌ بدانان [[الهام]] شده است و بدین سان، کتاب مقدس‌، در [[حکم]] [[وحی]] است<ref>دائرة المعارف کتاب مقدس‌، ۵.</ref>. از آن رو که مضمون‌ اناجیل‌، جنبه [[تاریخی]] دارد و در [[حقیقت]]، [[زندگینامه]] [[حضرت مسیح]] {{ع}} بوده، از [[قوانین اجتماعی]] و [[معارف]] [[زندگی]] نصیب نبرده است، [[کلیسا]] برای جبران این [[کاستی]] آمیزه‌ای از اندیشه‌های رایج و رهاوردهای [[علمی]] را فراهم آورده که پایه‌های آن بیش‌تر بر افکار [[فیلسوفان]] یونان- به ویژه ارسطو- بنا شده و این مجموعه را به عنوان آموزه‌های [[دین]] [[مسیح]] {{ع}} معرفی کرده است. [[اعتقاد]] به این مجموعه از نظر [[کلیسا]] [[واجب]] است و تخلف از آن مایه [[کفر]] و [[ارتداد]] محسوب می‌گردد. پس از بطلان برخی نظریه‌های ارسطویی و بطلمیوسی و پیدایی کشفیات جدید [[علمی]]، [[کلیسا]] نخست راه [[مقاومت]] در پیش گرفت و حتی برخی [[دانشمندان]] را به [[شکنجه]] و اعدام و یا [[توبه]] محکوم کرد؛ اما سرانجام، [[مقاومت]] را بی‌فایده دانست و در پی چاره برآمد و راه‌های متعددی را آزمود. یکی از این راه‌ها نظریه تکثر قرائت دینی بود. [[کلیسا]] اعلام کرد برداشت پیشین از کتاب مقدس‌، تنها یکی از برداشت‌های ممکن است و برداشت‌هایی دیگر نیز می‌توان داشت. این جریان به پیدایی نظریه‌ای انجامید که زبان‌ کتاب مقدس‌ یا زبان [[دین]] را زبانی ویژه می‌داند؛ چنان که زبان [[شعر]] و [[هنر]] زبانی ویژه است. نظریه یاد شده با تئوری‌های [[علمی]] [[استحکام]] یافت و شاخه‌ای از [[علوم]] [[فلسفی]] با عنوان "هرمنوتیک" از آن برخاست و [[دانشمندان]] و فیلسوفانی را به خود مشغول ساخت<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
*انگیزه طرح نظریه تکثر قرائت دینی، سازگار ساختن متون [[دینی]] با کشفیات جدید [[علمی]] بود؛ ولی رفته رفته دامن گسترانید و از متون [[دینی]] به دیگر متون نیز راه یافت. برخی از حامیان افراطی این نظریه، بر آن‌اند که هیچ گونه قضیه [[علمی]] را نمی‌توان یافت که دارای معنای واحد متفقٌ علیه باشد و هر کس بنابر دانسته‌ها و پیش فرض‌های خود، از یک قضیه برداشت ویژه‌ای دارد<ref>نقدی بر قرائت رسمی از دین‌، ۳۷۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
* انگیزه طرح نظریه تکثر قرائت دینی، سازگار ساختن متون [[دینی]] با کشفیات جدید [[علمی]] بود؛ ولی رفته رفته دامن گسترانید و از متون [[دینی]] به دیگر متون نیز راه یافت. برخی از حامیان افراطی این نظریه، بر آن‌اند که هیچ گونه قضیه [[علمی]] را نمی‌توان یافت که دارای معنای واحد متفقٌ علیه باشد و هر کس بنابر دانسته‌ها و پیش‌فرض‌های خود، از یک قضیه برداشت ویژه‌ای دارد<ref>نقدی بر قرائت رسمی از دین‌، ۳۷۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
*نظریه تکثر قرائت دینی، که گریزگاه ارباب [[کلیسا]] برای حل معضلات‌ کتاب مقدس‌ بوده است، به دست [[دانش]] آموختگان ایرانی [[غرب]] به [[کشور]] وارد شد. اینان معتقدند که همان معضلات به نوعی دامان متون [[مقدس]] [[اسلامی]] را نیز گرفته است و می‌پندارند که باید این متون را با [[دانش]] جدید سازگار کرد. هواخواهان ایرانی نظریه تکثر قرائت دینی، می‌گویند: چون [[قرآن]] با [[علم]] سازگار نیست و از سوی دیگر، با متون [[دینی]] [[مسیحی]] تفاوتی ندارد، لازم است برای رفع ناسازگاری، نظریه تکثر قرائت را به [[قرآن]] نیز راه داد<ref>پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
* نظریه تکثر قرائت دینی، که گریزگاه ارباب [[کلیسا]] برای حل معضلات‌ کتاب مقدس‌ بوده است، به دست [[دانش]] آموختگان ایرانی [[غرب]] به [[کشور]] وارد شد. اینان معتقدند که همان معضلات به نوعی دامان متون [[مقدس]] [[اسلامی]] را نیز گرفته است و می‌پندارند که باید این متون را با [[دانش]] جدید سازگار کرد. هواخواهان ایرانی نظریه تکثر قرائت دینی، می‌گویند: چون [[قرآن]] با [[علم]] سازگار نیست و از سوی دیگر، با متون [[دینی]] [[مسیحی]] تفاوتی ندارد، لازم است برای رفع ناسازگاری، نظریه تکثر قرائت را به [[قرآن]] نیز راه داد<ref>پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
==زیرساخت‌ها==
== زیرساخت‌ها ==
*مهم‌ترین زیرساخت‌های نظریه تکثر قرائت دینی عبارت‌اند از:
* مهم‌ترین زیرساخت‌های نظریه تکثر قرائت دینی عبارت‌اند از:
#نظر نکردن به مؤلف متن و مراد وی از متن.
# نظر نکردن به مؤلف متن و مراد وی از متن.
#صامت و مبهم شمردن متن. بنابر این نظریه، [[مفسر]] است که متن را به سخن وامی‌دارد و از آن ابهام می‌زداید.
# صامت و مبهم شمردن متن. بنابر این نظریه، [[مفسر]] است که متن را به سخن وامی‌دارد و از آن ابهام می‌زداید.
#بی‌ضابطه دانستن [[فهم]] [[دین]].
# بی‌ضابطه دانستن [[فهم دین]].
#مقبول و معتبر دانستن همه فهم‌ها و تفسیرها یا نسبیت معرفتی.  
# مقبول و معتبر دانستن همه فهم‌ها و تفسیرها یا نسبیت معرفتی.  
#وابسته شمردن [[فهم]] متون به دانسته‌ها و پیش‌فرض‌ها و انتظارات برون [[دینی]] و تأثیر تام آنها در شکل‌گیری [[فهم]]<ref>قبسات‌، ش ۱۷، ۱۸ و ۲۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
# وابسته شمردن [[فهم]] متون به دانسته‌ها و پیش‌فرض‌ها و انتظارات برون [[دینی]] و تأثیر تام آنها در شکل‌گیری [[فهم]]<ref>قبسات‌، ش ۱۷، ۱۸ و ۲۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 194.</ref>.
==نقد و بررسی==
== نقد و بررسی ==
*نظریه تکثر قرائت از دو نظر محل خدشه است:
* نظریه تکثر قرائت از دو نظر محل خدشه است:
#همه‌ اندیشه‌مندان و [[مفسران]] متون [[دینی]] این نظریه را نپذیرفته‌اند.
# همه‌ اندیشه‌مندان و [[مفسران]] متون [[دینی]] این نظریه را نپذیرفته‌اند.
#به فرض آنکه این نظریه درباره متون [[دینی]] [[مسیحی]] به کار رود و مقبول [[جامعه]] [[مفسران]] قرار گیرد، راه دادن آن به حوزه متون [[دینی]] جای [[تردید]] و نقد جدی دارد؛ زیرا:
# به فرض آنکه این نظریه درباره متون [[دینی]] [[مسیحی]] به کار رود و مقبول [[جامعه]] [[مفسران]] قرار گیرد، راه دادن آن به حوزه متون [[دینی]] جای [[تردید]] و نقد جدی دارد؛ زیرا:
##متن [[مقدس]] [[اسلام]] [[قرآن کریم]] است و این کتاب، بکر و [[تحریف]] نشده است و از منبع لایزال [[الهی]] و [[اراده تشریعی]] [[خداوند]] سرچشمه گرفته است و از این رو، با کتاب‌های [[دینی]] نوشته [[بشر]] قیاس‌پذیر نیست و نمی‌توان شیوه تفسیری آنها را برای این [[کتاب الهی]] به کار برد.  
## متن [[مقدس]] [[اسلام]] [[قرآن کریم]] است و این کتاب، بکر و [[تحریف]] نشده است و از منبع لایزال [[الهی]] و [[اراده تشریعی]] [[خداوند]] سرچشمه گرفته است و از این رو، با کتاب‌های [[دینی]] نوشته [[بشر]] قیاس‌پذیر نیست و نمی‌توان شیوه تفسیری آنها را برای این [[کتاب الهی]] به کار برد.  
##معضلاتی مانند ناسازگاری با [[علم]] که در متون [[دینی]] [[مسیحی]] به چشم می‌آیند و اندیشه‌مندان غربی را واداشته‌اند تا چاره‌ای بیندیشند و دست به دامان نظریه تکثر قرائت دینی شوند، در [[قرآن کریم]] وجود ندارد.
## معضلاتی مانند ناسازگاری با [[علم]] که در متون [[دینی]] [[مسیحی]] به چشم می‌آیند و اندیشه‌مندان غربی را واداشته‌اند تا چاره‌ای بیندیشند و دست به دامان نظریه تکثر قرائت دینی شوند، در [[قرآن کریم]] وجود ندارد.
##[[قرآن]] و [[سنت]]، وسیله [[هدایت]] و [[رستگاری]] انسان‌اند و از منبع [[الهی]] سرچشمه گرفته‌اند. برای تحقق این [[هدف]]، چاره‌ای جز [[فهم]] مرادات و معانی [[الهی]] نیست. تنها از این گذر است که [[هدایت]] و [[رستگاری]] حصول می‌یابد. تحمیل معلومات برون [[دینی]] و یا [[تفسیر به رأی]]، [[خلوص]] [[فهم]] معانی اصیل [[قرآنی]] و [[سنت]] را به مخاطره می‌اندازد و [[انسان]] را از [[نیل]] به [[هدف]] آنها باز می‌دارد.  
## [[قرآن]] و [[سنت]]، وسیله [[هدایت]] و [[رستگاری]] انسان‌اند و از منبع [[الهی]] سرچشمه گرفته‌اند. برای تحقق این [[هدف]]، چاره‌ای جز [[فهم]] مرادات و معانی [[الهی]] نیست. تنها از این گذر است که [[هدایت]] و [[رستگاری]] حصول می‌یابد. تحمیل معلومات برون [[دینی]] و یا [[تفسیر به رأی]]، [[خلوص]] [[فهم]] معانی اصیل [[قرآنی]] و [[سنت]] را به مخاطره می‌اندازد و [[انسان]] را از [[نیل]] به [[هدف]] آنها باز می‌دارد.  
##نظریه تکثر قرائت دینی، [[هرج و مرج]] می‌آفریند و [[تردید]] و دودلی همراه می‌آورد و آنارشیسم [[دینی]]، [[فرهنگی]] و [[اخلاقی]] می‌زاید.  
## نظریه تکثر قرائت دینی، [[هرج و مرج]] می‌آفریند و [[تردید]] و دودلی همراه می‌آورد و آنارشیسم [[دینی]]، [[فرهنگی]] و [[اخلاقی]] می‌زاید.  
##اینکه [[مسلمانان]] درباره مسائل و [[معارف دینی]] دارای فهمی مشترک‌اند، از روشن‌ترین [[دلایل]] بطلان این نظریه است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 195.</ref>.
## اینکه [[مسلمانان]] درباره مسائل و [[معارف دینی]] دارای فهمی مشترک‌اند، از روشن‌ترین [[دلایل]] بطلان این نظریه است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 195.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
خط ۳۱: خط ۲۹:
* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
== جستارهای وابسته ==


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:مدخل]]
[[رده:تکثر قرائت دینی]]
[[رده:تکثر قرائت دینی]]
۲۱۸٬۸۳۷

ویرایش