عمل به قرآن در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== * +==منابع== {{منابع}} * )) |
(←مقدمه) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = عمل به قرآن | |||
| عنوان مدخل = عمل به قرآن | |||
| مداخل مرتبط = [[عمل به قرآن در اخلاق اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
از بسیاری از [[آیات شریف قرآنی]]، دانسته می‌شود که این کتاب، کتاب [[هدایت تشریعی]] و [[هدایت تکوینی|تکوینی]] است. از این‌رو هم ارائه راه می‌کند، و هم دستگیری می‌نماید، تا سالک را به مقصود خود واصل نماید: | |||
# {{متن قرآن|إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا}}<ref>«ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.</ref>؛ | |||
< | # {{متن قرآن|الَمِ ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ}}<ref>«الف لام میم این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۱-۲. </ref>. | ||
نیز دلالت می‌فرماید که او [[صراط]] مستقیمی است، که کوتاه‌ترین راه برای رسیدن به مقصود را نشان می‌دهد: {{متن قرآن|وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ}}<ref>«و (دیگر) این که این راه راست من است از آن پیروی کنید و از راه‌ها (ی دیگر) پیروی نکنید که شما را از راه او پراکنده گرداند» سوره انعام، آیه ۱۵۳.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۳۹۳.</ref>. | |||
یادآوری و یادآوردنده می‌باشد: {{متن قرآن|وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ}}<ref>«و ما به راستی قرآن را برای پندگیری آسان (یاب) کرده‌ایم، آیا پندپذیری هست؟» سوره قمر، آیه ۱۷.</ref>؛ | |||
[[بصیرت]] آفرین است و بدان می‌توان [[حق]] و [[حقیقت]] را به مشاهده گرفت: {{متن قرآن|قَدْ جَاءَكُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا}}<ref>«بی‌گمان بینش‌هایی از (سوی) پروردگارتان به شما رسیده است پس هر کس بینا شد به سود خود اوست و آنکه کور (دل) گشت به زیان وی است» سوره انعام، آیه ۱۰۴.</ref>؛ | |||
نیز [[قانون]] جامعی است که روش [[زندگی پاک]] و [[پاکیزه]] را [[آموزش]] می‌دهد، از این‌رو هرکس در عمل خود با آن [[همراهی]] و موافقت نماید، در هر دو [[جهان]] به حیات جاوید دست می‌یابد: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! (ندای) خداوند و پیامبر را هر گاه شما را به چیزی فرا خوانند که به شما زندگی می‌بخشد پاسخ دهید» سوره انفال، آیه ۲۴.</ref>؛ | |||
نیز نوری است که متمسّکان به آن، بدان روشنائی یافته راه‌های [[هدایت]] را در [[زندگی]] [[دنیا]] و [[آخرت]] باز می‌یابند؛ از این‌رو [[زندگی]] آنان [[سلامت]] است و قلبشان سلامت‌تر، ظاهر آنان سالم است و باطنشان سالم‌تر، بر این اساس شایسته آنند که [[خداوند]] بر آنان [[سلام]] فرستد و درودگوید: | |||
# {{متن قرآن|وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ}}<ref>«و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما!» سوره انعام، آیه ۵۴.</ref>؛ | |||
# {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ}}<ref>«اوست آنکه بر شما درود می‌فرستد -و فرشتگانش (نیز)-» سوره احزاب، آیه ۴۳.</ref>؛ | |||
#{{متن قرآن|سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ}}<ref>«"درود" سخنی است (که) از (سوی) پروردگاری بخشاینده (می‌شنوند)» سوره یس، آیه ۵۸.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۳۹۳.</ref>. | |||
جناب دیلمی در "[[ارشاد]] القُلوب"، در ضمن [[حدیث معراج]] حکایت می‌کند که: "برخی از بندگان صالح خداوند، در ذات بلند مرتبه او - جلَّ وعلا! – واله و حیرانند؛ خداوند نیز خطاب به اینان ندا می‌فرماید که: بهشتیان به نعمت‌های بهشت مشغولند و لذّت آنان در همین نعمت‌ها است؛ شما امّا لذّتتان در سخن گفتن با من است، از این‌رو خداوند پیاپی به آنان می‌نگرد و از پی هر نگرش او سعه وجودی بیشتری برای آنان حاصل شده از لذّت و ابتهاج بیشتری بهره‌مند می‌گردند"<ref>بحارالأنوار، ج۷۴، ص۲۱.</ref>؛ | |||
کوتاه سخن در این زمینه اینکه، [[قرآن کریم]] کتاب [[اخلاقی]] است که [[تابعان]] خود را به راه‌های [[سلامت]] [[هدایت]] کرده از ظلمات خارج و به راه راست-که کوتاه‌ترین راه‌ها به سوی [[حضرت حق]] است- [[هدایت]] می‌فرماید: {{متن قرآن|قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«به راستی، روشنایی و کتابی روشن از سوی خداوند نزد شما آمده است * خداوند با آن (روشنایی) هر کسی را که پی خشنودی وی باشد به راه‌های بی‌گزند، راهنمایی می‌کند و آنان را به اراده خویش از تیرگی ها به سوی روشنایی بیرون می‌آورد و آنها را به راهی راست رهنمون می‌گردد» سوره مائده، آیه ۱۵-۱۶.</ref>.<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۳۹۴.</ref> | |||
در [[روایات]] بسیاری از [[اهل بیت]] {{ع}} وارد شده که [[قرآن]] کتاب جامعی است که تمامی [[قوانین]] عمل [[انسان]] را در بر دارد، در این شمار است: "[[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمودند: وقتی [[فتنه‌ها]] مانند پاره‌های شب تاریک شما را در برگرفت، بر شما [[باد]] که به [[قرآن]] تمسّک کنید... هرکس [[قرآن]] را پیشاپیش خود نهاد او را به [[بهشت]] رهنمون می‌شود، و هرکس آن را پشت سر خود نهاد او را به جهنّم می‌راند"<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الْفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ ... مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قَادَهُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَى النَّارِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۵۹۹.</ref>. | |||
==منابع== | |||
خلاصه آنکه این [[روایات]] و [[آیات]] -که تنها نمونه‌ای از [[روایات]] و [[آیات]] این مبحث است- دلالت می‌فرماید که [[قرآن کریم]] نازل شده تا بدان عمل شود، از این‌رو اَوامری که خواندن آن را به تأکید گرفته نیز، تنها مقدّمه‌ای برای عمل به آن به حساب می‌آید؛ چه عامل به [[قرآن]] به [[سعادت]] دو جهانی دست می‌یابد، همان‌گونه که کسی که آن را ترک گفته قرائت و عمل به آن را رها نماید، از [[بدبختی]] دو جهانی نصیب خواهد یافت؛ چه در دو [[دنیا]] از [[زندگی]] سخت و دشوار، و در [[آخرت]] از گردنی افتاده [[رنج]] خواهد برد: | |||
# {{متن قرآن|وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا}}<ref>«و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی تنگ خواهد بود» سوره طه، آیه ۱۲۴.</ref>؛ | |||
# {{متن قرآن|وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا}}<ref>«و روزی که ستم پیشه، دست خویش (به دندان) می‌گزد؛ می‌گوید: ای کاش راهی با پیامبر در پیش می‌گرفتم! ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم! به راستی او مرا از قرآن پس از آنکه به من رسیده بود گمراه کرد و شیطان آدمی را وا می‌نهد و پیامبر می‌گوید: پروردگارا! امّت من این قرآن را کنار نهادند» سوره فرقان، آیه ۲۷-۳۰.</ref>. | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:10115255.jpg|22px]] [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|'''دانش اخلاق اسلامی ج۴''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۴۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عمل به قرآن است. عمل به قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عمل به قرآن در اخلاق اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از بسیاری از آیات شریف قرآنی، دانسته می‌شود که این کتاب، کتاب هدایت تشریعی و تکوینی است. از این‌رو هم ارائه راه می‌کند، و هم دستگیری می‌نماید، تا سالک را به مقصود خود واصل نماید:
إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا
[۱]؛- الَمِ ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ[۲].
نیز دلالت می‌فرماید که او صراط مستقیمی است، که کوتاه‌ترین راه برای رسیدن به مقصود را نشان می‌دهد: 
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ
[۳][۴].
یادآوری و یادآوردنده می‌باشد: وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ[۵]؛
بصیرت آفرین است و بدان می‌توان حق و حقیقت را به مشاهده گرفت: قَدْ جَاءَكُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا[۶]؛
نیز قانون جامعی است که روش زندگی پاک و پاکیزه را آموزش می‌دهد، از این‌رو هرکس در عمل خود با آن همراهی و موافقت نماید، در هر دو جهان به حیات جاوید دست می‌یابد: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ[۷]؛
نیز نوری است که متمسّکان به آن، بدان روشنائی یافته راه‌های هدایت را در زندگی دنیا و آخرت باز می‌یابند؛ از این‌رو زندگی آنان سلامت است و قلبشان سلامت‌تر، ظاهر آنان سالم است و باطنشان سالم‌تر، بر این اساس شایسته آنند که خداوند بر آنان سلام فرستد و درودگوید:
- وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ[۸]؛
- هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ[۹]؛
- سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ[۱۰][۱۱].
جناب دیلمی در "ارشاد القُلوب"، در ضمن حدیث معراج حکایت می‌کند که: "برخی از بندگان صالح خداوند، در ذات بلند مرتبه او - جلَّ وعلا! – واله و حیرانند؛ خداوند نیز خطاب به اینان ندا می‌فرماید که: بهشتیان به نعمت‌های بهشت مشغولند و لذّت آنان در همین نعمت‌ها است؛ شما امّا لذّتتان در سخن گفتن با من است، از این‌رو خداوند پیاپی به آنان می‌نگرد و از پی هر نگرش او سعه وجودی بیشتری برای آنان حاصل شده از لذّت و ابتهاج بیشتری بهره‌مند می‌گردند"[۱۲]؛
کوتاه سخن در این زمینه اینکه، قرآن کریم کتاب اخلاقی است که تابعان خود را به راه‌های سلامت هدایت کرده از ظلمات خارج و به راه راست-که کوتاه‌ترین راه‌ها به سوی حضرت حق است- هدایت می‌فرماید: قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ[۱۳].[۱۴]
در روایات بسیاری از اهل بیت (ع) وارد شده که قرآن کتاب جامعی است که تمامی قوانین عمل انسان را در بر دارد، در این شمار است: "پیامبر اکرم (ص) فرمودند: وقتی فتنه‌ها مانند پاره‌های شب تاریک شما را در برگرفت، بر شما باد که به قرآن تمسّک کنید... هرکس قرآن را پیشاپیش خود نهاد او را به بهشت رهنمون می‌شود، و هرکس آن را پشت سر خود نهاد او را به جهنّم می‌راند"[۱۵].
خلاصه آنکه این روایات و آیات -که تنها نمونه‌ای از روایات و آیات این مبحث است- دلالت می‌فرماید که قرآن کریم نازل شده تا بدان عمل شود، از این‌رو اَوامری که خواندن آن را به تأکید گرفته نیز، تنها مقدّمه‌ای برای عمل به آن به حساب می‌آید؛ چه عامل به قرآن به سعادت دو جهانی دست می‌یابد، همان‌گونه که کسی که آن را ترک گفته قرائت و عمل به آن را رها نماید، از بدبختی دو جهانی نصیب خواهد یافت؛ چه در دو دنیا از زندگی سخت و دشوار، و در آخرت از گردنی افتاده رنج خواهد برد:
- وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا[۱۶]؛
- وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا[۱۷].
منابع
پانویس
- ↑ «ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.
- ↑ «الف لام میم این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۱-۲.
- ↑ «و (دیگر) این که این راه راست من است از آن پیروی کنید و از راه‌ها (ی دیگر) پیروی نکنید که شما را از راه او پراکنده گرداند» سوره انعام، آیه ۱۵۳.
- ↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۴، ص ۳۹۳.
- ↑ «و ما به راستی قرآن را برای پندگیری آسان (یاب) کرده‌ایم، آیا پندپذیری هست؟» سوره قمر، آیه ۱۷.
- ↑ «بی‌گمان بینش‌هایی از (سوی) پروردگارتان به شما رسیده است پس هر کس بینا شد به سود خود اوست و آنکه کور (دل) گشت به زیان وی است» سوره انعام، آیه ۱۰۴.
- ↑ «ای مؤمنان! (ندای) خداوند و پیامبر را هر گاه شما را به چیزی فرا خوانند که به شما زندگی می‌بخشد پاسخ دهید» سوره انفال، آیه ۲۴.
- ↑ «و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما!» سوره انعام، آیه ۵۴.
- ↑ «اوست آنکه بر شما درود می‌فرستد -و فرشتگانش (نیز)-» سوره احزاب، آیه ۴۳.
- ↑ «"درود" سخنی است (که) از (سوی) پروردگاری بخشاینده (می‌شنوند)» سوره یس، آیه ۵۸.
- ↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۴، ص ۳۹۳.
- ↑ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۲۱.
- ↑ «به راستی، روشنایی و کتابی روشن از سوی خداوند نزد شما آمده است * خداوند با آن (روشنایی) هر کسی را که پی خشنودی وی باشد به راه‌های بی‌گزند، راهنمایی می‌کند و آنان را به اراده خویش از تیرگی ها به سوی روشنایی بیرون می‌آورد و آنها را به راهی راست رهنمون می‌گردد» سوره مائده، آیه ۱۵-۱۶.
- ↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۴، ص ۳۹۴.
- ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الْفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ ... مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قَادَهُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَى النَّارِ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۵۹۹.
- ↑ «و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی تنگ خواهد بود» سوره طه، آیه ۱۲۴.
- ↑ «و روزی که ستم پیشه، دست خویش (به دندان) می‌گزد؛ می‌گوید: ای کاش راهی با پیامبر در پیش می‌گرفتم! ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم! به راستی او مرا از قرآن پس از آنکه به من رسیده بود گمراه کرد و شیطان آدمی را وا می‌نهد و پیامبر می‌گوید: پروردگارا! امّت من این قرآن را کنار نهادند» سوره فرقان، آیه ۲۷-۳۰.