جهاد اقتصادی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  =  

| مداخل مرتبط = [[جهاد اقتصادی در قرآن]] - [[جهاد اقتصادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]

== مقدمه ==

در [[قرآن کریم]] علاوه بر [[جهاد نظامی]]، از [[جهاد مالی]] نیز یاد شده است که در راستای [[حمایت]] از [[مجاهدان]] [[تشریع]] شده است<ref>{{متن قرآن|لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا}} «مؤمنان جهادگریز که آسیب دیده نباشند با جهادگران در راه خداوند به جان و مال، برابر نیستند، خداوند جهادگران به جان و مال را بر جهادگریزان به پایگاهی (والا) برتری بخشیده و به همگان وعده نیکو داده است و خداوند جهادگران را بر جهادگریزان به پاداشی سترگ، برتری بخشیده است» سوره نساء، آیه ۹۵؛ {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يُهَاجِرُوا مَا لَكُمْ مِنْ وَلَايَتِهِمْ مِنْ شَيْءٍ حَتَّى يُهَاجِرُوا وَإِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ إِلَّا عَلَى قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِيثَاقٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}} «کسانی که ایمان آورده و هجرت گزیده‌اند و در راه خداوند با مال و جانشان جهاد کرده‌اند و کسانی که (به آنان) پناه داده و یاری رسانده‌اند دوستان یکدیگرند و کسانی که ایمان آورده و هجرت نکرده‌اند شما را با آنان هیچ پیوندی نیست تا آنکه هجرت گزینند و اگر از شما در دین یاری بجویند باید یاری کنید مگر در برابر گروهی که میان شما و آنان پیمانی است و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره انفال، آیه ۷۲؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ}} «آنان که ایمان آورده‌اند و هجرت کرده‌اند و در راه خداوند با مال و جان خود، جهاد ورزیده‌اند، نزد خداوند بلند پایگاه‌ترند و آنانند که رستگارند» سوره توبه، آیه ۲۰؛ ل{{متن قرآن|ا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ}} «آنان که به خداوند و روز بازپسین ایمان دارند برای جهاد با مال و جانشان از تو اجازه نمی‌گیرند و خداوند به (حال) پرهیزگاران داناست» سوره توبه، آیه ۴۴؛ {{متن قرآن|فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَافَ رَسُولِ اللَّهِ وَكَرِهُوا أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَالُوا لَا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ}} «بازماندگان (از جهاد در جنگ تبوک)، از خانه‌نشینی خویش در مخالفت با پیامبر شادمانی کردند و خوش نداشتند که با جان و مالشان در راه خداوند جهاد کنند و گفتند: در این گرما رهسپار نشوید؛ بگو: آتش دوزخ گرم‌تر است اگر در می‌یافتند» سوره توبه، آیه ۸۱؛ {{متن قرآن|لَكِنِ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ وَأُولَئِكَ لَهُمُ الْخَيْرَاتُ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}} «اما پیامبر و کسانی که با وی ایمان آورده‌اند با مال و جان جهاد کرده‌اند و آنانند که نیکی‌ها از آن آنهاست و آنانند که رستگارند» سوره توبه، آیه ۸۸؛ {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ}} «تنها مؤمنانند که به خداوند و پیامبرش ایمان آورده‌اند سپس تردید نورزیده‌اند و با دارایی‌ها و جان‌هایشان در راه خداوند جهاد کرده‌اند، آنانند که راستگویند» سوره حجرات، آیه ۱۵.</ref>. در کنار هم قرار دادن [[جهاد مالی]] با [[جهاد نظامی]] در مواضع متعدد از اهمیت جهاد مالی در [[اسلام]] حکایت دارد<ref>احمدی، مهدی، «تبیین سیستمی رهنمودهای مقام معظم رهبری در خصوص جهاد اقتصادی»، مطالعات راهبردی بسیج (فصلنامه)، تهران، پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج، ش۵۵، ۱۳۹۱ش، ص۴۴.</ref>، همچنین [[آیه]] ۶۰ [[سوره انفال]] که به بالا بردن [[استعداد]] و [[توانایی]] در مقابل [[دشمن]] امر کرده: {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> یکی از مصادیق آن تلاش در جهت بالابردن [[قدرت اقتصادی]] است<ref>احمدی، مهدی، «تبیین سیستمی رهنمودهای مقام معظم رهبری در خصوص جهاد اقتصادی»، مطالعات راهبردی بسیج (فصلنامه)، تهران، پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج، ش۵۵، ۱۳۹۱ش، ص۴۸.</ref>. میادین جهاد اقتصادی گسترده بوده و به طور کلان شامل سه عرصه [[تولید]]، [[توزیع]] و [[مصرف]] است<ref>مهدی‌پور، محمود، «به سوی جهاد اقتصادی»، فرهنگ کوثر (فصلنامه)، قم، مؤسسه زائر، ش۸۵، ۱۳۹۰ش، ص۸.</ref> و قالب آن نیز به صورت فردی و جمعی است. جهاد اقتصادی از نوع [[اجتماعی]] چنان است که افراد [[جامعه]] برای ارتقای [[قدرت اقتصادی]] و شئونات آن تلاش نمایند. در [[احادیث]] نیز، شخصی که در جهت [[معیشت]] [[خانواده]] خود تلاش می‌کند همانند [[مجاهد]] دانسته شده است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۸۸.</ref>؛ چنانکه [[ائمه]] {{عم}} نیز بر تلاش‌های [[اقتصادی]] و دوری از [[تنبلی]] تأکید فرموده‌اند<ref>صدوق، محمد بن علی، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۵۷.</ref>.

نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که [[هدف]] و [[ارزش]] اصیل در [[اسلام]]، [[نجات]] [[انسان]] است، نه لذت‌طلبی و اهداف صرفاً [[حیوانی]]؛ ازاین رو سایر امور و [[تکالیف اجتماعی]] مانند استقرار [[عدالت]]، [[ایجاد حکومت]] [[حق]] و... مقدمه تحقق این هدف اصیل است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۰/۹/۱۳۸۹.</ref>. طبیعی است که [[جبهه]] [[الهی]] در راستای تحقق اهداف خود راهی جز جهاد اقتصادی برای تقویت پایه‌های اقتصادی و برداشتن موانع، ندارد. پس [[سیادت]] اقتصادی ـ [[سیاسی]] و تحصیل [[ثروت]] و [[عزت]] که لازمه پیشبرد [[اهداف]] [[جامعه الهی]] است، جز در گرو [[مجاهدت]] و تلاش حاصل نمی‌شود<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۱۱/۱۳۷۰.</ref>. جهاد اقتصادی حرکتی مستمر، همه‌جانبه و هدفدار در جهت عقیم نمودن تلاش‌های [[دشمنان]] است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۶/۵/۱۳۹۰.</ref>.  

جدای از امور بایسته در [[جهاد]] مانند انجام کار برای [[خدا]]، [[جدیت]] در [[انجام وظیفه]] و [[روحیه]] خستگی‌ناپذیر داشتن، دو رویکرد در جهاد اقتصادی، بلکه در همه جهادها باید مد نظر باشد:

'''اول'''. گفتمان‌سازی برای عمومی‌سازی این جهاد و عمق‌بخشی به آن در میان بدنه [[جامعه]]، تا علاوه بر تبیین [[وظیفه]] عمومی، برای افراد جامعه مشوق‌های لازم اندیشیده شود و الا بستر لازم برای جهاد اقتصادی مهیا نخواهد گردید.

'''دوم'''. مسئله [[دشمن‌شناسی]] است که به طور کلان باید ملاحظه گردد؛ زیرا [[شناخت]] [[دشمن]] و [[استراتژی]] و تاکتیک‌های وی از أهم [[راهبردها]] در [[فرهنگ جهادی]] است. در جهاد اقتصادی نیز باید [[فکر]] دشمن و روش او [[شناسایی]] شود<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۲۷.</ref>.