کتاب‌شناسی پیامبر اکرم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== {{یادآوری پانویس}} {{پانویس}} +== پانویس == {{پانویس}})) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = پیامبر خاتم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
{{ | == مقدمه == | ||
* درباره [[آخرین پیامبر]] [[الهی]]، [[حضرت محمد]] {{صل}} کتاب‌های بسیاری نوشته شده است. هیچ شخصیتی همانند [[حضرت رسول]] {{صل}} مورد توجه [[تاریخ]] و نویسندگان و متفکران عالی‌قدر [[بشر]] قرار نگرفته است، و درباره احدی از بزرگان و شخصیت‌های [[جهان]]، این اندازه کتاب نوشته نشده است<ref>جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص۱۱.</ref>. | |||
< | * کتاب‌هایی را که درباره [[شخصیت]] [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} به [[نگارش]] در آمده است، می‌توان از منظرهای مختلفی، تقسیم‌بندی کرد. در یک نگاه کلی می‌توان این تألیفات را به دو بخش تواریخ عمومی و کتب اختصاصی تقسیم‌بندی کرد<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹.</ref>. | ||
== کتب عمومی == | |||
*(تواریخ عمومی) شامل کتاب‌هایی است که مطالب آنها عموماً از آغاز [[خلقت حضرت آدم]] {{ع}} شروع می‌شود و سپس دوره [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و حتی بعضاً ادوار پس از آن [[حضرت]] را نیز در برمی گیرد؛ مثل [[تاریخ]] [[طبری]]، [[تاریخ یعقوبی]] و [[مروج الذهب]] [[مسعودی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹.</ref>. | |||
== | == کتب اختصاصی == | ||
* | * کتب اختصاصی، دربردارنده تألیفاتی است که در آنها تنها به مباحث مربوط به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} پرداخته می‌شود. این کتاب‌ها را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد: | ||
* | * کتبی که با [[هدف]] "سیره‌نگاری" تدوین شده‌اند. این کتاب‌هاشامل کتب [[سیره]] و مغازی‌اند که مهم‌ترین آنها [[سیره]] [[ابن اسحاق]] (ابن‌هشام) و [[مغازی]] واقدی نام دارند. [[انگیزه]] [[نگارش]] این آثار، ارائه تصویری [[تاریخی]] از رخدادهای [[صدر اسلام]] بر محور [[شخصیت]] [[رسول الله]] {{صل}} است. | ||
* کتاب‌هایی که عنوان آنها دلائل النبوه است. این کتاب‌ها، همان‌گونه که از عنوانشان بر می‌آید، درباره [[معجزات]] و [[دلایل]] [[نبوت]] [[رسول خدا]] {{صل}} هستند. نویسندگان آنها با مرور رخدادهای [[سیره]]، هرجا که توانسته‌اند نشانی از [[اعجاز]] و [[نبوت]] بیابند، آن را در کتب خویش آورده‌اند، همانند [[دلائل النبوة (کتاب)|دلائل النبوة]] [[ابونعیم اصفهانی]]. | |||
* کتبی که درباره جنبه‌های [[اخلاقی]] [[رسول خدا]] {{صل}} و [[شخصیت]] آن [[حضرت]] و خصایص وجودی ایشان به بحث می‌پردازند، مانند [[الخصائص الکبرای (کتاب)|الخصائص الکبرای]] [[جلال‌الدین سیوطی]]. | |||
* با توجه به تقسیم‌بندی مزبور، به معرفی برخی از آثار مربوط به آن [[حضرت]] می‌پردازیم<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹-۲۴۰.</ref>. | |||
==کتب عمومی== | == کتب (تواریخ) عمومی == | ||
# [[اخبار الرسل و الملوک (کتاب)|اخبار الرسل و الملوک]] یا [[تاریخ الطبری (کتاب)|تاریخ الطبری]]؛ نوشته [[محمد بن جریر طبری]]: این کتاب یکی از مشهورترین کتب [[تاریخ]] عمومی است که در آن [[اخبار]] [[تاریخی]]، از آغاز [[خلقت]] گردآوری شده‌اند. [[طبری]]، وقتی به زمان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌رسد، به تفصیل، [[سیره]] آن [[حضرت]] را [[نقل]] می‌کند. ترجمه جلد سوم و بخشی از جلد چهارم این کتاب، حوادث مربوط به [[رسول الله]] {{صل}}، [[سیره]]، [[مغازی]] و مباحث دیگری را در بردارد. | |||
# [[تاریخ الیعقوبی (کتاب)|تاریخ یعقوبی]]: نویسنده این [[کتاب]] [[احمد بن ابی‌یعقوب]] ([[ابن‌واضح یعقوبی]])، یکی از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان [[جهان اسلام]] شمرده می‌شود<ref>البلدان نام کتاب جغرافیایی این مورخ است.</ref>. وی افزون بر این، در نجوم نیز تبحر داشت<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۱۱ (مقدمه).</ref>. این کتاب دربردارنده حوادث [[تاریخی]] زمان [[حضرت آدم]] {{ع}} تا سال ۲۵۹ [[هجری]] است. حوادث مربوط به [[پیامبر]] در ترجمه جلد اول آن است. | |||
# [[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|مروج الذهب و معادن الجوهر]]: [[علی بن حسین مسعودی]]. [[مسعودی]] نیز از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان [[اسلامی]] شمرده می‌شود. وی مروج الذهب را در سال ۳۳۲ه.ق تألیف کرد. این کتاب در ۱۳۲ باب تدوین و به دو بخش پیش و پس از [[اسلام]] تقسیم شده است. بخش دوم این کتاب که از ولادت [[پیامبر]] {{صل}} آغاز می‌شود، [[تاریخ]] [[بعثت]] و [[هجرت]] تا پایان [[حیات]] آن [[حضرت]] را در برمی گیرد. افزون بر این، به دوره [[خلفای راشدین]] و [[امویان]] و [[عباسیان]] نیز پرداخته است و حوادث [[تاریخ اسلام]] را تا سال ۳۳۶ه.ق بیان می‌کند<ref>علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۱، پیشگفتار ناشر.</ref>. [[مسعودی]] مطالب هر بخش را به صورت بسیار مختصر بیان کرده است. بخش مربوط به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در ترجمه این کتاب، بیش از پنجاه صفحه است. | |||
# [[انساب الاشراف (کتاب)|انساب الاشراف]]: [[بلاذری]]، از مؤرخان و نسب‌شناسان بزرگ [[قرن سوم]] [[هجری]] است. [[وفات]] او در سال ۲۷۹ه.ق بوده است. مطالب این کتاب نیز از [[حضرت آدم]] {{ع}} شروع شده است، و نویسنده پس از ذکر سایر [[پیامبران]] به [[نسب]] عدنان<ref>از اجداد پیامبر {{صل}}.</ref> پرداخته است. وقتی به [[نسب]] [[پیامبر اسلام]] رسیده، به طور مفصل، [[سیره]] آن [[حضرت]] را تا زمان [[رحلت]] ایشان بیان کرده و سپس به [[اخبار]] و انساب [[صحابه]] و سپس [[علویان]] و [[عباسیان]] و... پرداخته است. | |||
# [[البدایة و النهایة (کتاب)|البدایة و النهایة]]؛ [[اسماعیل بن کثیر]] از مؤرخان [[قرن هشتم]] [[هجری]] است که از [[آغاز آفرینش]]، مطالب [[تاریخی]] را مطرح کرده است. وی اهتمام ویژه‌ای به [[سیره نبوی]] داشته است. | |||
# [[تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام (کتاب)|تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام]]: [[شمس‌الدین ذهبی]]. جلد اول این کتاب به [[سیره نبوی]] و جلد دوم آن به [[مغازی]] اختصاص دارد. این کتاب، [[تاریخ]] عمومی [[جهان اسلام]] است. | |||
# [[تاریخ خلیفة بن خیاط (کتاب)|تاریخ خلیفة بن خیاط]]: در این کتاب، حوادث پیش از [[اسلام]]، [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} و حوادث دوره [[رسالت]] مطرح شده است. | |||
# [[تجارب الامم (کتاب)|تجارب الامم]]: [[ابوعلی مسکویه رازی]]. این کتاب نیز از تواریخ عمومی است که دربردارنده دوره [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز می‌شود. [[ابوعلی مسکویه رازی|مسکویه]]، به حوادث عبرت‌آموز نگریسته است. | |||
# [[المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک (کتاب)|المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک]]: [[ابوالفرج بن جوزی]]. | |||
# [[الکامل فی التاریخ (کتاب)|الکامل فی التاریخ]]: [[عزالدین ابن اثیر]]. این کتاب از [[هبوط]] [[آدم]] {{ع}} شروع شده و از شاهان قدیم سخن گفته است. سپس مباحث مربوط به [[رسول‌الله]] را مطرح کرده است. | |||
* از تواریخ عمومی‌ای که در دوره معاصر نگاشته شده است، می‌توان به کتب ذیل اشاره کرد: | |||
# [[بامداد اسلام (کتاب)|بامداد اسلام]]: [[عبدالحسین زرین کوب]]؛ | |||
# [[تاریخ اسلام ۱ (کتاب)|تاریخ اسلام]]: [[علی اکبر فیاض]]؛ | |||
# [[تاریخ اسلام ۲ (کتاب)|تاریخ اسلام]]: [[پژوهش]] [[دانشگاه]] کمبریج؛ | |||
# [[تاریخ سیاسی اسلام ۱ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[حسن ابراهیم حسن]]؛ | |||
# [[تاریخ سیاسی اسلام ۲ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[رسول جعفریان]]؛ | |||
# [[تاریخ سیاسی اسلام ۳ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[صادق آئینه‌وند]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۰-۲۴۲.</ref>. | |||
==کتب اختصاصی== | == کتب اختصاصی == | ||
*کتب | * کتب [[سیره]] و [[مغازی]]: از جمله این کتاب‌ها که با [[هدف]] ارائه یک تصویر [[تاریخی]] از رخدادهای [[صدر اسلام]] و بر محور [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نوشته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# [[السیرة النبویه (کتاب)|السیرة النبویه]]: [[ابومحمد عبدالله بن هشام حمیری]]. اصل این کتاب را [[ابن اسحاق]] نوشته و از طریق [[ابن‌هشام]] به ما رسیده است؛ | |||
# [[الطبقات الکبری (کتاب)|الطبقات الکبری]]: [[محمد بن سعد]]، کاتب واقدی. جلد اول این کتاب به [[رسول‌الله]] {{صل}} و حوادث دوران آن [[حضرت]] اختصاص دارد؛ | |||
# [[المغازی (کتاب)|المغازی]]: [[محمد بن عمر واقدی]]. واقدی، از مغازی‌نویسان و فتوح‌نگاران بزرگ [[اسلامی]] است که به تفصیل درباره جنگ‌های [[رسول خدا]] {{صل}} [[تحقیق]] کرده است؛ | |||
# [[عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر (کتاب)|عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر]]: [[ابن سیدالناس]]؛ | |||
# [[السیرة النبویه (کتاب)|السیرة النبویه]]: [[عبدالرحمن بن خلدون]]؛ | |||
# [[انسان العیون فی سیرة الامین المأمون (کتاب)|انسان العیون فی سیرة الامین المأمون]]:[[برهان‌الدین حلبی شافعی]]. این کتاب در سه جلد و به صورت مفصل [[تاریخ]] و [[سیره پیامبر]] {{صل}} را بیان کرده است؛ | |||
# [[جوامع السیرة النبویه (کتاب)|جوامع السیرة النبویة]]: [[ابن‌حزم اندلسی]]؛ | |||
# [[بحارالانوار]]: [[علامه مجلسی]]. جلد شش این کتاب که با عنوان [[بحارالانوار]] السیرة النبویة منتشر شده است، مربوط به [[رسول‌الله]] است؛ | |||
# [[الفصول فی سیرة الرسول (کتاب)|الفصول فی سیرة الرسول]]: [[اسماعیل بن کثیر]]؛ | |||
# [[الدرر فی اختصار المغازی و السیر (کتاب)|الدرر فی اختصار المغازی و السیر]]: [[ابن عبدالبر]]؛ | |||
# [[سیرة رسول‌الله الرحیق المختوم (کتاب)|سیرة رسول‌الله الرحیق المختوم]]: [[صفی الرحمن المبارک فوزی]]؛ | |||
# [[سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد (کتاب)|سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد]]:[[محمد بن یوسف صالحی شامی]]؛ | |||
# [[الصحیح من سیرة النبی الاعظم (کتاب)|الصحیح من سیرة النبی الاعظم]]: [[سید جعفر مرتضی عاملی]]. وی به صورت مفصل و در چندین مجلد به بررسی [[سیره نبوی]] پرداخته است؛ | |||
# [[موسوعة التاریخ الاسلامی (کتاب)|موسوعة التاریخ الاسلامی]]: [[محمد هادی یوسفی غروی]]؛ | |||
# [[تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت (کتاب)|تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت]]: [[علی دوانی]]؛ | |||
# [[تاریخ صدر اسلام (کتاب)|تاریخ صدر اسلام]]: [[غلام حسین زرگری‌نژاد]]؛ | |||
# [[تاریخ پیامبر اسلام (کتاب)|تاریخ پیامبر اسلام]]: [[محمد ابراهیم آیتی]]؛ | |||
# [[زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین (کتاب)|زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین]]: [[سید هاشم رسولی محلاتی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۲-۲۴۳.</ref>. | |||
== کتب | == کتب دلائل == | ||
* همان طور که بیان شد این گونه کتاب‌ها، درباره [[معجزات]] و [[دلایل]] [[رسول اکرم]] {{صل}} هستند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | |||
# [[دلائل النبوة ۱ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابونعیم اصفهانی]]؛ | |||
# [[دلائل النبوة ۲ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابوبکر بیهقی]]؛ | |||
# [[دلائل النبوة ۳ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابوداوود سجستانی]]؛ | |||
# [[دلائل النبوة ۴ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابن ابی الدنیا]]: | |||
# [[دلائل النبوة ۵ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابن قتیبه دینوری]]؛ | |||
# [[دلائل النبوة ۶ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابوسعید خرگوشی]]. | |||
#[[ | |||
#[[ | |||
#[[ | |||
#[[ | |||
#[[ | |||
#[[ | |||
==کتب | == کتب خصائص == | ||
* | * همان‌گونه که در تعریف این کتاب‌ها بیان شد، کتبی هستند که درباره [[شخصیت]] [[نبی مکرم اسلام]] {{صل}} و جنبه‌ها و خصوصیت‌های وجودی ایشان بحث می‌کنند. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
#[[ | # [[الشفا بتعریف حقوق المصطفی (کتاب)|الشفا بتعریف حقوق المصطفی]]: [[قاضی عیاض اندلسی]]؛ | ||
#[[ | # [[الخصائص الکبری (کتاب)|الخصائص الکبری]]: [[جلال الدین سیوطی]]؛ | ||
#[[ | # [[اخلاق النبی (کتاب)|اخلاق النبی]]: [[ابی محمد جعفر بن حیان اصفهانی]]؛ | ||
# [[سیری در سیره نبوی (کتاب)|سیری در سیره نبوی]]: [[مرتضی مطهری]]؛ | |||
#[[ | # [[سنن النبی (کتاب)|سنن النبی]]: [[علامه طباطبایی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۴.</ref>. | ||
#[[ | |||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
* [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲''']] | * [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:پیامبر خاتم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۴۰
مقدمه
- درباره آخرین پیامبر الهی، حضرت محمد (ص) کتاب‌های بسیاری نوشته شده است. هیچ شخصیتی همانند حضرت رسول (ص) مورد توجه تاریخ و نویسندگان و متفکران عالی‌قدر بشر قرار نگرفته است، و درباره احدی از بزرگان و شخصیت‌های جهان، این اندازه کتاب نوشته نشده است[۱].
- کتاب‌هایی را که درباره شخصیت رسول گرامی اسلام (ص) به نگارش در آمده است، می‌توان از منظرهای مختلفی، تقسیم‌بندی کرد. در یک نگاه کلی می‌توان این تألیفات را به دو بخش تواریخ عمومی و کتب اختصاصی تقسیم‌بندی کرد[۲].
کتب عمومی
- (تواریخ عمومی) شامل کتاب‌هایی است که مطالب آنها عموماً از آغاز خلقت حضرت آدم (ع) شروع می‌شود و سپس دوره پیامبر اکرم (ص) و حتی بعضاً ادوار پس از آن حضرت را نیز در برمی گیرد؛ مثل تاریخ طبری، تاریخ یعقوبی و مروج الذهب مسعودی[۳].
کتب اختصاصی
- کتب اختصاصی، دربردارنده تألیفاتی است که در آنها تنها به مباحث مربوط به پیامبر اکرم (ص) پرداخته می‌شود. این کتاب‌ها را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد:
- کتبی که با هدف "سیره‌نگاری" تدوین شده‌اند. این کتاب‌هاشامل کتب سیره و مغازی‌اند که مهم‌ترین آنها سیره ابن اسحاق (ابن‌هشام) و مغازی واقدی نام دارند. انگیزه نگارش این آثار، ارائه تصویری تاریخی از رخدادهای صدر اسلام بر محور شخصیت رسول الله (ص) است.
- کتاب‌هایی که عنوان آنها دلائل النبوه است. این کتاب‌ها، همان‌گونه که از عنوانشان بر می‌آید، درباره معجزات و دلایل نبوت رسول خدا (ص) هستند. نویسندگان آنها با مرور رخدادهای سیره، هرجا که توانسته‌اند نشانی از اعجاز و نبوت بیابند، آن را در کتب خویش آورده‌اند، همانند دلائل النبوة ابونعیم اصفهانی.
- کتبی که درباره جنبه‌های اخلاقی رسول خدا (ص) و شخصیت آن حضرت و خصایص وجودی ایشان به بحث می‌پردازند، مانند الخصائص الکبرای جلال‌الدین سیوطی.
- با توجه به تقسیم‌بندی مزبور، به معرفی برخی از آثار مربوط به آن حضرت می‌پردازیم[۴].
کتب (تواریخ) عمومی
- اخبار الرسل و الملوک یا تاریخ الطبری؛ نوشته محمد بن جریر طبری: این کتاب یکی از مشهورترین کتب تاریخ عمومی است که در آن اخبار تاریخی، از آغاز خلقت گردآوری شده‌اند. طبری، وقتی به زمان پیامبر اکرم (ص) می‌رسد، به تفصیل، سیره آن حضرت را نقل می‌کند. ترجمه جلد سوم و بخشی از جلد چهارم این کتاب، حوادث مربوط به رسول الله (ص)، سیره، مغازی و مباحث دیگری را در بردارد.
- تاریخ یعقوبی: نویسنده این کتاب احمد بن ابی‌یعقوب (ابن‌واضح یعقوبی)، یکی از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان جهان اسلام شمرده می‌شود[۵]. وی افزون بر این، در نجوم نیز تبحر داشت[۶]. این کتاب دربردارنده حوادث تاریخی زمان حضرت آدم (ع) تا سال ۲۵۹ هجری است. حوادث مربوط به پیامبر در ترجمه جلد اول آن است.
- مروج الذهب و معادن الجوهر: علی بن حسین مسعودی. مسعودی نیز از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان اسلامی شمرده می‌شود. وی مروج الذهب را در سال ۳۳۲ه.ق تألیف کرد. این کتاب در ۱۳۲ باب تدوین و به دو بخش پیش و پس از اسلام تقسیم شده است. بخش دوم این کتاب که از ولادت پیامبر (ص) آغاز می‌شود، تاریخ بعثت و هجرت تا پایان حیات آن حضرت را در برمی گیرد. افزون بر این، به دوره خلفای راشدین و امویان و عباسیان نیز پرداخته است و حوادث تاریخ اسلام را تا سال ۳۳۶ه.ق بیان می‌کند[۷]. مسعودی مطالب هر بخش را به صورت بسیار مختصر بیان کرده است. بخش مربوط به پیامبر اکرم (ص) در ترجمه این کتاب، بیش از پنجاه صفحه است.
- انساب الاشراف: بلاذری، از مؤرخان و نسب‌شناسان بزرگ قرن سوم هجری است. وفات او در سال ۲۷۹ه.ق بوده است. مطالب این کتاب نیز از حضرت آدم (ع) شروع شده است، و نویسنده پس از ذکر سایر پیامبران به نسب عدنان[۸] پرداخته است. وقتی به نسب پیامبر اسلام رسیده، به طور مفصل، سیره آن حضرت را تا زمان رحلت ایشان بیان کرده و سپس به اخبار و انساب صحابه و سپس علویان و عباسیان و... پرداخته است.
- البدایة و النهایة؛ اسماعیل بن کثیر از مؤرخان قرن هشتم هجری است که از آغاز آفرینش، مطالب تاریخی را مطرح کرده است. وی اهتمام ویژه‌ای به سیره نبوی داشته است.
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام: شمس‌الدین ذهبی. جلد اول این کتاب به سیره نبوی و جلد دوم آن به مغازی اختصاص دارد. این کتاب، تاریخ عمومی جهان اسلام است.
- تاریخ خلیفة بن خیاط: در این کتاب، حوادث پیش از اسلام، سیره پیامبر اکرم (ص) و حوادث دوره رسالت مطرح شده است.
- تجارب الامم: ابوعلی مسکویه رازی. این کتاب نیز از تواریخ عمومی است که دربردارنده دوره پیامبر اکرم (ص) نیز می‌شود. مسکویه، به حوادث عبرت‌آموز نگریسته است.
- المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک: ابوالفرج بن جوزی.
- الکامل فی التاریخ: عزالدین ابن اثیر. این کتاب از هبوط آدم (ع) شروع شده و از شاهان قدیم سخن گفته است. سپس مباحث مربوط به رسول‌الله را مطرح کرده است.
- از تواریخ عمومی‌ای که در دوره معاصر نگاشته شده است، می‌توان به کتب ذیل اشاره کرد:
- بامداد اسلام: عبدالحسین زرین کوب؛
- تاریخ اسلام: علی اکبر فیاض؛
- تاریخ اسلام: پژوهش دانشگاه کمبریج؛
- تاریخ سیاسی اسلام: حسن ابراهیم حسن؛
- تاریخ سیاسی اسلام: رسول جعفریان؛
- تاریخ سیاسی اسلام: صادق آئینه‌وند[۹].
کتب اختصاصی
- کتب سیره و مغازی: از جمله این کتاب‌ها که با هدف ارائه یک تصویر تاریخی از رخدادهای صدر اسلام و بر محور پیامبر اکرم (ص) نوشته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- السیرة النبویه: ابومحمد عبدالله بن هشام حمیری. اصل این کتاب را ابن اسحاق نوشته و از طریق ابن‌هشام به ما رسیده است؛
- الطبقات الکبری: محمد بن سعد، کاتب واقدی. جلد اول این کتاب به رسول‌الله (ص) و حوادث دوران آن حضرت اختصاص دارد؛
- المغازی: محمد بن عمر واقدی. واقدی، از مغازی‌نویسان و فتوح‌نگاران بزرگ اسلامی است که به تفصیل درباره جنگ‌های رسول خدا (ص) تحقیق کرده است؛
- عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر: ابن سیدالناس؛
- السیرة النبویه: عبدالرحمن بن خلدون؛
- انسان العیون فی سیرة الامین المأمون:برهان‌الدین حلبی شافعی. این کتاب در سه جلد و به صورت مفصل تاریخ و سیره پیامبر (ص) را بیان کرده است؛
- جوامع السیرة النبویة: ابن‌حزم اندلسی؛
- بحارالانوار: علامه مجلسی. جلد شش این کتاب که با عنوان بحارالانوار السیرة النبویة منتشر شده است، مربوط به رسول‌الله است؛
- الفصول فی سیرة الرسول: اسماعیل بن کثیر؛
- الدرر فی اختصار المغازی و السیر: ابن عبدالبر؛
- سیرة رسول‌الله الرحیق المختوم: صفی الرحمن المبارک فوزی؛
- سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد:محمد بن یوسف صالحی شامی؛
- الصحیح من سیرة النبی الاعظم: سید جعفر مرتضی عاملی. وی به صورت مفصل و در چندین مجلد به بررسی سیره نبوی پرداخته است؛
- موسوعة التاریخ الاسلامی: محمد هادی یوسفی غروی؛
- تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت: علی دوانی؛
- تاریخ صدر اسلام: غلام حسین زرگری‌نژاد؛
- تاریخ پیامبر اسلام: محمد ابراهیم آیتی؛
- زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین: سید هاشم رسولی محلاتی[۱۰].
کتب دلائل
- همان طور که بیان شد این گونه کتاب‌ها، درباره معجزات و دلایل رسول اکرم (ص) هستند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دلائل النبوة: ابونعیم اصفهانی؛
- دلائل النبوة: ابوبکر بیهقی؛
- دلائل النبوة: ابوداوود سجستانی؛
- دلائل النبوة: ابن ابی الدنیا:
- دلائل النبوة: ابن قتیبه دینوری؛
- دلائل النبوة: ابوسعید خرگوشی.
کتب خصائص
- همان‌گونه که در تعریف این کتاب‌ها بیان شد، کتبی هستند که درباره شخصیت نبی مکرم اسلام (ص) و جنبه‌ها و خصوصیت‌های وجودی ایشان بحث می‌کنند. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- الشفا بتعریف حقوق المصطفی: قاضی عیاض اندلسی؛
- الخصائص الکبری: جلال الدین سیوطی؛
- اخلاق النبی: ابی محمد جعفر بن حیان اصفهانی؛
- سیری در سیره نبوی: مرتضی مطهری؛
- سنن النبی: علامه طباطبایی[۱۱].
منابع
پانویس
- ↑ جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص۱۱.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، کتاب‌شناسی پیامبر اکرم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۹.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، کتاب‌شناسی پیامبر اکرم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۹.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، کتاب‌شناسی پیامبر اکرم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۹-۲۴۰.
- ↑ البلدان نام کتاب جغرافیایی این مورخ است.
- ↑ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۱۱ (مقدمه).
- ↑ علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۱، پیشگفتار ناشر.
- ↑ از اجداد پیامبر (ص).
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، کتاب‌شناسی پیامبر اکرم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۰-۲۴۲.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، کتاب‌شناسی پیامبر اکرم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۲-۲۴۳.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، کتاب‌شناسی پیامبر اکرم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۴.