سوره شعراء در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85...» ایجاد کرد) |
|||
| (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = سوره شعراء | |||
| عنوان مدخل = سوره شعراء | |||
| مداخل مرتبط = [[سوره شعراء در علوم قرآنی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
بیست و ششمین [[سوره]] [[قرآن]] و چهل و هفتمین آن به | بیست و ششمین [[سوره]] [[قرآن]] و چهل و هفتمین آن به ترتیب نزول، نازل شده در [[مکه]] با موضوع [[نهضت]] [[انبیاء]] از [[نوح]] {{ع}} تا محمد {{صل}}. این نام از آخرین [[آیات]] این سوره برگرفته شده است که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ * وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ * إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ}}<ref>«و از شاعران، گمراهان پیروی می‌کنند * آیا نمی‌بینی که آنان در هر درّه‌ای سرگردانند؟ * آیا نمی‌بینی که آنان در هر درّه‌ای سرگردانند؟ * و چیزهایی می‌گویند که خود نمی‌کنند؟ * جز آنان که ایمان دارند و کارهای شایسته انجام می‌دهند و خداوند را بسیار یاد می‌کنند و پس از آنکه ستم دیده باشند داد می‌ستانند و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۲۲۴-۲۲۷.</ref>. | ||
نام دوم این سوره {{متن قرآن|طسم}}<ref>«طا، سین، میم» سوره شعراء، آیه ۱.</ref> است؛ زیرا این سوره با همین کلمه که از [[حروف مقطعه]] (یا فواتح سور اسرارآمیز قرآن است) آغاز می‌شود و دوازدهمین سوره از سوره‌های بیست و نه گانه مقطعات است. نام سوم این سوره «[[جامعه]]» است؛ زیرا علاوه بر مسائل بسیار و گوناگون، داستان چند [[پیامبر]] و [[اقوام]] گذشته را در خود جمع کرده است. دارای ۲۲۷ [[آیه]]، ۱۲۲۳ کلمه و ۵۶۳۰ حرف است. از نظر حجم از سوره‌های «[[مثانی]]» و متوسط و دقیقاً نیم جزء قرآن است. | نام دوم این سوره {{متن قرآن|طسم}}<ref>«طا، سین، میم» سوره شعراء، آیه ۱.</ref> است؛ زیرا این سوره با همین کلمه که از [[حروف مقطعه]] (یا فواتح سور اسرارآمیز قرآن است) آغاز می‌شود و دوازدهمین سوره از سوره‌های بیست و نه گانه مقطعات است. نام سوم این سوره «[[جامعه]]» است؛ زیرا علاوه بر مسائل بسیار و گوناگون، داستان چند [[پیامبر]] و [[اقوام]] گذشته را در خود جمع کرده است. دارای ۲۲۷ [[آیه]]، ۱۲۲۳ کلمه و ۵۶۳۰ حرف است. از نظر حجم از سوره‌های «[[مثانی]]» و متوسط و دقیقاً نیم جزء قرآن است. | ||
این سوره با حروف مقطعه آغاز می‌گردد و از پی آن با گرامی‌داشت [[مقام]] والای پیامبر و [[آرامش]] خاطر بخشیدن به آن [[حضرت]] در برابر [[شرارت]] خودکامگان و دمیدن [[روح]] [[مقاومت]] به [[مؤمنین]] و ترسیم پاره‌ای از [[صفات]] [[آفریدگار هستی]] ادامه می‌یابد. آنگاه سرگذشت چند پیامبر بزرگ [[خدا]]، همچون: [[موسی]] و [[هارون]]، نوح و [[هود]]، [[صالح]] و [[لوط]]، [[شعیب]] و ابراهیم ([[پدر]] توحیدگرایان) را، با [[منطق]] زندگی‌ساز و چکیده [[دعوت]] آنان و نیز منطق [[سست]] استبدادگران و [[جامعه]] آنها را روشن کرده است. ضمن | این سوره با حروف مقطعه آغاز می‌گردد و از پی آن با گرامی‌داشت [[مقام]] والای پیامبر و [[آرامش]] خاطر بخشیدن به آن [[حضرت]] در برابر [[شرارت]] خودکامگان و دمیدن [[روح]] [[مقاومت]] به [[مؤمنین]] و ترسیم پاره‌ای از [[صفات]] [[آفریدگار هستی]] ادامه می‌یابد. آنگاه سرگذشت چند پیامبر بزرگ [[خدا]]، همچون: [[موسی]] و [[هارون]]، نوح و [[هود]]، [[صالح]] و [[لوط]]، [[شعیب]] و ابراهیم ([[پدر]] توحیدگرایان) را، با [[منطق]] زندگی‌ساز و چکیده [[دعوت]] آنان و نیز منطق [[سست]] استبدادگران و [[جامعه]] آنها را روشن کرده است. ضمن وصف شکوه و [[عظمت]] [[قرآن]]، به اتهامات بی‌اساس [[مخالفین]] قرآن پاسخ می‌دهد و سرانجام دستوراتی حیات‌بخش برای [[مؤمنین]] ذکر می‌کند. | ||
== | == فضیلت سوره == | ||
«هر کس [[سوره شعراء]] را [[تلاوت]] کند به شمار هر کسی که «[[نوح]]» و [[رسالت]] او را [[گواهی]] و یا [[تکذیب]] نموده است، ده [[پاداش]] به او ارزانی خواهد شد؛ و نیز به شمار تصدیق کنندگان و تکذیب کنندگان «[[هود]]»، «شعیب»، «[[صالح]]» و «ابراهیم» و نیز به شمار همه کسانی که [[مسیح]] را تکذیب و رسالت محمد {{صل}} را گواهی نمایند»<ref>{{متن حدیث|مَنْ قَرَأَ سورة شعرا کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کل مَنْ صَدَّقَ بِنُوحٍ وَ كَذَّبَ بِهِ وَ هُودٍ وَ شُعَيْبٍ وَ صَالِحٍ وَ إِبْرَاهِيمَ وَ وَ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ کَذَبَ بعیسی وَ صَدَّقَ بِمُحَمَّدٍ {{صل}}}}، مجمع البیان.</ref>. | |||
==مقاصد [[سوره]]== | == مقاصد [[سوره]] == | ||
[[توحید الهی]] و [[خوف]] از [[آخرت]] و تصدیق به [[وحی]] بر [[حضرت محمد]]{{صل}} و [[رسالت الهی]] و جهانی [[پیامبر اسلام]]، [[دعوت به تقوا]]، بد فرجامی مخالفین [[نهضت]] [[انبیاء الهی]]، منطق [[استبداد]]، هر کار اصلاحی را باید از خود آغاز کرد، برنامه [[رستگاری]] و سرفرازی. | [[توحید الهی]] و [[خوف]] از [[آخرت]] و تصدیق به [[وحی]] بر [[حضرت محمد]] {{صل}} و [[رسالت الهی]] و جهانی [[پیامبر اسلام]]، [[دعوت به تقوا]]، بد فرجامی مخالفین [[نهضت]] [[انبیاء الهی]]، منطق [[استبداد]]، هر کار اصلاحی را باید از خود آغاز کرد، برنامه [[رستگاری]] و سرفرازی. | ||
==ساختار== | == ساختار == | ||
[[سوره]] از نُه بخش تشکیل شده است. [[آیات]] | [[سوره]] از نُه بخش تشکیل شده است. | ||
[[آیات]] اول: بخش افتتاح {{متن قرآن|طسم تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلاَّ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ وَمَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍ مِّنَ الرَّحْمَنِ مُحْدَثٍ إِلاَّ كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنبَاء مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ }}<ref>«طا، سین، میم. این آیه‌های کتاب روشنگر است. مبادا خود را از اینکه (مشرکان) ایمان نمی‌آورند به هلاکت افکنی. اگر بخواهیم از آسمان بر آنان نشانه ای فرو می‌فرستیم تا فروتنانه بدان گردن نهند. و هیچ یادکرد تازه‌ای از سوی (خداوند) بخشنده برای آنان نیامد مگر آنکه از آن رویگردان بودند. به یقین (آن را) دروغ شمردند و به زودی اخبار آنچه بدان ریشخند می‌کردند به آنان خواهد رسید. آیا به زمین ننگریسته‌اند که از هر گونه گیاهی نیکو در آن چه اندازه رویانده‌ایم؟ بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند. و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۱-۹.</ref> و اختتام {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِينُ عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُّبِينٍ وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الأَوَّلِينَ أَوَلَمْ يَكُن لَّهُمْ آيَةً أَن يَعْلَمَهُ عُلَمَاء بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الأَعْجَمِينَ فَقَرَأَهُ عَلَيْهِم مَّا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ كَذَلِكَ سَلَكْنَاهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِهِ حَتَّى يَرَوُا الْعَذَابَ الأَلِيمَ فَيَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لا يَشْعُرُونَ فَيَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنظَرُونَ أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ أَفَرَأَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ ثُمَّ جَاءَهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ مَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلاَّ لَهَا مُنذِرُونَ ذِكْرَى وَمَا كُنَّا ظَالِمِينَ وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّيَاطِينُ وَمَا يَنبَغِي لَهُمْ وَمَا يَسْتَطِيعُونَ إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ فَلا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لا يَفْعَلُونَ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ }}<ref>«و این (قرآن) فرو فرستاده پروردگار جهانیان است. که روح الامین آن را فرود آورده است ... بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی؛ ... به زبان عربی روشن. و بی‌گمان (خبر) آن در کتاب‌های (آسمانی) پیشینیان (آمده) است. آیا برای آنان این نشانه‌ای نیست که دانشوران بنی اسرائیل آن را می‌شناسند؟ و اگر آن را بر کسی غیر عربی زبان نازل کرده بودیم؛ که او آن را برایشان می‌خواند بدان ایمان نمی‌آوردند. بدین‌گونه آن را در دل گناهکاران راه دادیم. بدان نمی‌گروند تا عذاب دردناک را ببینند. که بر سرشان ناگهان بیاید در حالی که درنیابند. آنگاه می‌گویند: آیا ما مهلت داریم؟ پس، آیا عذاب ما را به شتاب می‌جویند؟ چه بینی اگر سال‌ها برخوردارشان گردانیم؟ سپس آنچه وعده می‌یافتند، بر سرشان بیاید. آنچه از آن برخوردار می‌شدند به کارشان نمی‌آید. و ما هیچ شهری را نابود نکردیم مگر آنکه بیم‌دهندگانی داشت ... برای یادآوری و ما ستمکاره نبودیم. و این (قرآن) را شیطان‌ها فرود نیاورده‌اند. و سزاوار آنان نیست و یارایی (هم) ندارند ... آنان از شنیدن (وحی) برکنارند. پس با خداوند خدایی دیگر (به پرستش) مخوان که از عذاب‌شدگان باشی. و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده! و با مؤمنانی که از تو پیروی می‌کنند افتادگی کن. آنگاه اگر با تو نافرمانی کردند بگو من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم. و بر آن پیروزمند بخشاینده توکل کن. همان که چون (به نماز) برخیزی تو را می‌نگرد؛ و گردش تو را در میان سجده‌گزاران (می‌بیند). بی‌گمان اوست که شنوای داناست. آیا شما را بیاگاهانم که شیطان‌ها بر که فرود می‌آیند؟ بر هر دروغزن بزهکاری فرود می‌آیند. که گوش می‌خوابانند و بیشتر آنان دروغگویند. و از شاعران، گمراهان پیروی می‌کنند. آیا نمی‌بینی که آنان در هر درّه‌ای سرگردانند؟ و چیزهایی می‌گویند که خود نمی‌کنند؟ جز آنان که ایمان دارند و کارهای شایسته انجام می‌دهند و خداوند را بسیار یاد می‌کنند و پس از آنکه ستم دیده باشند داد می‌ستانند و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۱۹۲-۲۲۷.</ref> راجع به قرآن است. | |||
بخش ۲-۸ که یک بلوک را تشکیل می‌دهند داستان [[انبیاء]] ([[موسی]]، [[ابراهیم]]، [[نوح]]، [[هود]]، [[صالح]]، [[لوط]] و [[شعیب]]) است که برای [[تأیید]] و [[شهادت]] مفاد دو بخش اصلی افتتاح و اختتام است. [[وحدانیت خدا]]، [[صدق]] انبیاء، [[تقوا]]، [[انذار]] و [[عقاب]]، شیرازه به هم [[پیوستگی]] بخش‌های دهگانه است. داستان‌های [[پیامبران]] [[اکثریت]] آیات را تشکیل می‌دهد. پس از اختتام هر قصه، عبارت: {{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ * وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ}}<ref>«بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند * و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۸-۹.</ref> ذکر شده است. از نظر [[زمخشری]] در کشاف، هر کدام آنها با توجه به [[سیاق آیات]] معنایی مستقل دارد. در قصه‌های [[نوح]]، [[هود]]، [[صالح]]، [[لوط]] و [[شعیب]] دو [[آیه]]: {{متن قرآن|إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ * فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ}}<ref>«من برای شما پیامبری امینم * پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره شعراء، آیه ۱۰۷-۱۰۸.</ref> تکرار شده است. ابتدا و انتهای هر بخش به روشنی، متمایز شده است. {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ}}<ref>«و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۹.</ref> پایان هر بخش است. و آغاز هر بخش به غیر از افتتاح و اختتام، با نام یکی از [[اقوام]] گذشته و [[رسول]] آنها شروع می‌شود. | بخش ۲-۸ که یک بلوک را تشکیل می‌دهند داستان [[انبیاء]] ([[موسی]]، [[ابراهیم]]، [[نوح]]، [[هود]]، [[صالح]]، [[لوط]] و [[شعیب]]) است که برای [[تأیید]] و [[شهادت]] مفاد دو بخش اصلی افتتاح و اختتام است. [[وحدانیت خدا]]، [[صدق]] انبیاء، [[تقوا]]، [[انذار]] و [[عقاب]]، شیرازه به هم [[پیوستگی]] بخش‌های دهگانه است. داستان‌های [[پیامبران]] [[اکثریت]] آیات را تشکیل می‌دهد. پس از اختتام هر قصه، عبارت: {{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ * وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ}}<ref>«بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند * و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۸-۹.</ref> ذکر شده است. از نظر [[زمخشری]] در کشاف، هر کدام آنها با توجه به [[سیاق آیات]] معنایی مستقل دارد. در قصه‌های [[نوح]]، [[هود]]، [[صالح]]، [[لوط]] و [[شعیب]] دو [[آیه]]: {{متن قرآن|إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ * فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ}}<ref>«من برای شما پیامبری امینم * پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره شعراء، آیه ۱۰۷-۱۰۸.</ref> تکرار شده است. ابتدا و انتهای هر بخش به روشنی، متمایز شده است. {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ}}<ref>«و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۹.</ref> پایان هر بخش است. و آغاز هر بخش به غیر از افتتاح و اختتام، با نام یکی از [[اقوام]] گذشته و [[رسول]] آنها شروع می‌شود. | ||
==[[آیات نامدار]] و مشهور== | == [[آیات نامدار]] و مشهور == | ||
#{{متن قرآن|تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ}}<ref>«الف، لام، را؛ این آیات کتاب روشنگر است» سوره شعراء، آیه ۲.</ref>، | #{{متن قرآن|تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ}}<ref>«الف، لام، را؛ این آیات کتاب روشنگر است» سوره شعراء، آیه ۲.</ref>، | ||
#{{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند» سوره شعراء، آیه ۸.</ref>، | #{{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند» سوره شعراء، آیه ۸.</ref>، | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۲: | ||
#{{متن قرآن|وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ}}<ref>«و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۲۲۷.</ref>.<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره شعراء (مقاله)|مقاله «سوره شعراء»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص:۷۴۴-۷۴۵.</ref> | #{{متن قرآن|وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ}}<ref>«و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۲۲۷.</ref>.<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره شعراء (مقاله)|مقاله «سوره شعراء»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص:۷۴۴-۷۴۵.</ref> | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: 10524027.jpg|22px]] [[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره شعراء (مقاله)|مقاله «سوره شعراء»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | # [[پرونده: 10524027.jpg|22px]] [[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره شعراء (مقاله)|مقاله «سوره شعراء»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:سوره شعراء]] | [[رده:سوره شعراء]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره شعراء است. سوره شعراء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره شعراء در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بیست و ششمین سوره قرآن و چهل و هفتمین آن به ترتیب نزول، نازل شده در مکه با موضوع نهضت انبیاء از نوح (ع) تا محمد (ص). این نام از آخرین آیات این سوره برگرفته شده است که می‌فرماید: ﴿وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ * وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ * إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ﴾[۱].
نام دوم این سوره ﴿طسم﴾[۲] است؛ زیرا این سوره با همین کلمه که از حروف مقطعه (یا فواتح سور اسرارآمیز قرآن است) آغاز می‌شود و دوازدهمین سوره از سوره‌های بیست و نه گانه مقطعات است. نام سوم این سوره «جامعه» است؛ زیرا علاوه بر مسائل بسیار و گوناگون، داستان چند پیامبر و اقوام گذشته را در خود جمع کرده است. دارای ۲۲۷ آیه، ۱۲۲۳ کلمه و ۵۶۳۰ حرف است. از نظر حجم از سوره‌های «مثانی» و متوسط و دقیقاً نیم جزء قرآن است.
این سوره با حروف مقطعه آغاز می‌گردد و از پی آن با گرامی‌داشت مقام والای پیامبر و آرامش خاطر بخشیدن به آن حضرت در برابر شرارت خودکامگان و دمیدن روح مقاومت به مؤمنین و ترسیم پاره‌ای از صفات آفریدگار هستی ادامه می‌یابد. آنگاه سرگذشت چند پیامبر بزرگ خدا، همچون: موسی و هارون، نوح و هود، صالح و لوط، شعیب و ابراهیم (پدر توحیدگرایان) را، با منطق زندگی‌ساز و چکیده دعوت آنان و نیز منطق سست استبدادگران و جامعه آنها را روشن کرده است. ضمن وصف شکوه و عظمت قرآن، به اتهامات بی‌اساس مخالفین قرآن پاسخ می‌دهد و سرانجام دستوراتی حیات‌بخش برای مؤمنین ذکر می‌کند.
فضیلت سوره
«هر کس سوره شعراء را تلاوت کند به شمار هر کسی که «نوح» و رسالت او را گواهی و یا تکذیب نموده است، ده پاداش به او ارزانی خواهد شد؛ و نیز به شمار تصدیق کنندگان و تکذیب کنندگان «هود»، «شعیب»، «صالح» و «ابراهیم» و نیز به شمار همه کسانی که مسیح را تکذیب و رسالت محمد (ص) را گواهی نمایند»[۳].
مقاصد سوره
توحید الهی و خوف از آخرت و تصدیق به وحی بر حضرت محمد (ص) و رسالت الهی و جهانی پیامبر اسلام، دعوت به تقوا، بد فرجامی مخالفین نهضت انبیاء الهی، منطق استبداد، هر کار اصلاحی را باید از خود آغاز کرد، برنامه رستگاری و سرفرازی.
ساختار
سوره از نُه بخش تشکیل شده است.
آیات اول: بخش افتتاح ﴿طسم تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلاَّ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ وَمَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍ مِّنَ الرَّحْمَنِ مُحْدَثٍ إِلاَّ كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنبَاء مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴾[۴] و اختتام ﴿وَإِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِينُ عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُّبِينٍ وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الأَوَّلِينَ أَوَلَمْ يَكُن لَّهُمْ آيَةً أَن يَعْلَمَهُ عُلَمَاء بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الأَعْجَمِينَ فَقَرَأَهُ عَلَيْهِم مَّا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ كَذَلِكَ سَلَكْنَاهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِهِ حَتَّى يَرَوُا الْعَذَابَ الأَلِيمَ فَيَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لا يَشْعُرُونَ فَيَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنظَرُونَ أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ أَفَرَأَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ ثُمَّ جَاءَهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ مَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلاَّ لَهَا مُنذِرُونَ ذِكْرَى وَمَا كُنَّا ظَالِمِينَ وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّيَاطِينُ وَمَا يَنبَغِي لَهُمْ وَمَا يَسْتَطِيعُونَ إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ فَلا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لا يَفْعَلُونَ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ ﴾[۵] راجع به قرآن است.
بخش ۲-۸ که یک بلوک را تشکیل می‌دهند داستان انبیاء (موسی، ابراهیم، نوح، هود، صالح، لوط و شعیب) است که برای تأیید و شهادت مفاد دو بخش اصلی افتتاح و اختتام است. وحدانیت خدا، صدق انبیاء، تقوا، انذار و عقاب، شیرازه به هم پیوستگی بخش‌های دهگانه است. داستان‌های پیامبران اکثریت آیات را تشکیل می‌دهد. پس از اختتام هر قصه، عبارت: ﴿إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ * وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾[۶] ذکر شده است. از نظر زمخشری در کشاف، هر کدام آنها با توجه به سیاق آیات معنایی مستقل دارد. در قصه‌های نوح، هود، صالح، لوط و شعیب دو آیه: ﴿إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ * فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾[۷] تکرار شده است. ابتدا و انتهای هر بخش به روشنی، متمایز شده است. ﴿وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾[۸] پایان هر بخش است. و آغاز هر بخش به غیر از افتتاح و اختتام، با نام یکی از اقوام گذشته و رسول آنها شروع می‌شود.
آیات نامدار و مشهور
- ﴿تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ﴾[۹]،
- ﴿إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۱۰]،
- ﴿وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾[۱۱]،
- ﴿إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ﴾[۱۲]،
- ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾[۱۳]،
- ﴿وَإِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾[۱۴]،
- ﴿نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ﴾[۱۵]،
- ﴿عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ﴾[۱۶]،
- ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾[۱۷]،
- ﴿وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ﴾[۱۸]،
- ﴿فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ﴾[۱۹]،
- ﴿وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ﴾[۲۰]،
- ﴿إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾[۲۱]،
- ﴿وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ﴾[۲۲].[۲۳]
منابع
پانویس
- ↑ «و از شاعران، گمراهان پیروی می‌کنند * آیا نمی‌بینی که آنان در هر درّه‌ای سرگردانند؟ * آیا نمی‌بینی که آنان در هر درّه‌ای سرگردانند؟ * و چیزهایی می‌گویند که خود نمی‌کنند؟ * جز آنان که ایمان دارند و کارهای شایسته انجام می‌دهند و خداوند را بسیار یاد می‌کنند و پس از آنکه ستم دیده باشند داد می‌ستانند و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۲۲۴-۲۲۷.
- ↑ «طا، سین، میم» سوره شعراء، آیه ۱.
- ↑ «مَنْ قَرَأَ سورة شعرا کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کل مَنْ صَدَّقَ بِنُوحٍ وَ كَذَّبَ بِهِ وَ هُودٍ وَ شُعَيْبٍ وَ صَالِحٍ وَ إِبْرَاهِيمَ وَ وَ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ کَذَبَ بعیسی وَ صَدَّقَ بِمُحَمَّدٍ (ص)»، مجمع البیان.
- ↑ «طا، سین، میم. این آیه‌های کتاب روشنگر است. مبادا خود را از اینکه (مشرکان) ایمان نمی‌آورند به هلاکت افکنی. اگر بخواهیم از آسمان بر آنان نشانه ای فرو می‌فرستیم تا فروتنانه بدان گردن نهند. و هیچ یادکرد تازه‌ای از سوی (خداوند) بخشنده برای آنان نیامد مگر آنکه از آن رویگردان بودند. به یقین (آن را) دروغ شمردند و به زودی اخبار آنچه بدان ریشخند می‌کردند به آنان خواهد رسید. آیا به زمین ننگریسته‌اند که از هر گونه گیاهی نیکو در آن چه اندازه رویانده‌ایم؟ بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند. و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۱-۹.
- ↑ «و این (قرآن) فرو فرستاده پروردگار جهانیان است. که روح الامین آن را فرود آورده است ... بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی؛ ... به زبان عربی روشن. و بی‌گمان (خبر) آن در کتاب‌های (آسمانی) پیشینیان (آمده) است. آیا برای آنان این نشانه‌ای نیست که دانشوران بنی اسرائیل آن را می‌شناسند؟ و اگر آن را بر کسی غیر عربی زبان نازل کرده بودیم؛ که او آن را برایشان می‌خواند بدان ایمان نمی‌آوردند. بدین‌گونه آن را در دل گناهکاران راه دادیم. بدان نمی‌گروند تا عذاب دردناک را ببینند. که بر سرشان ناگهان بیاید در حالی که درنیابند. آنگاه می‌گویند: آیا ما مهلت داریم؟ پس، آیا عذاب ما را به شتاب می‌جویند؟ چه بینی اگر سال‌ها برخوردارشان گردانیم؟ سپس آنچه وعده می‌یافتند، بر سرشان بیاید. آنچه از آن برخوردار می‌شدند به کارشان نمی‌آید. و ما هیچ شهری را نابود نکردیم مگر آنکه بیم‌دهندگانی داشت ... برای یادآوری و ما ستمکاره نبودیم. و این (قرآن) را شیطان‌ها فرود نیاورده‌اند. و سزاوار آنان نیست و یارایی (هم) ندارند ... آنان از شنیدن (وحی) برکنارند. پس با خداوند خدایی دیگر (به پرستش) مخوان که از عذاب‌شدگان باشی. و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده! و با مؤمنانی که از تو پیروی می‌کنند افتادگی کن. آنگاه اگر با تو نافرمانی کردند بگو من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم. و بر آن پیروزمند بخشاینده توکل کن. همان که چون (به نماز) برخیزی تو را می‌نگرد؛ و گردش تو را در میان سجده‌گزاران (می‌بیند). بی‌گمان اوست که شنوای داناست. آیا شما را بیاگاهانم که شیطان‌ها بر که فرود می‌آیند؟ بر هر دروغزن بزهکاری فرود می‌آیند. که گوش می‌خوابانند و بیشتر آنان دروغگویند. و از شاعران، گمراهان پیروی می‌کنند. آیا نمی‌بینی که آنان در هر درّه‌ای سرگردانند؟ و چیزهایی می‌گویند که خود نمی‌کنند؟ جز آنان که ایمان دارند و کارهای شایسته انجام می‌دهند و خداوند را بسیار یاد می‌کنند و پس از آنکه ستم دیده باشند داد می‌ستانند و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۱۹۲-۲۲۷.
- ↑ «بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند * و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۸-۹.
- ↑ «من برای شما پیامبری امینم * پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره شعراء، آیه ۱۰۷-۱۰۸.
- ↑ «و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۹.
- ↑ «الف، لام، را؛ این آیات کتاب روشنگر است» سوره شعراء، آیه ۲.
- ↑ «بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند» سوره شعراء، آیه ۸.
- ↑ «و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است» سوره شعراء، آیه ۹.
- ↑ «من برای شما پیامبری امینم» سوره شعراء، آیه ۱۰۷.
- ↑ «پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره شعراء، آیه ۱۰۸.
- ↑ «و این (قرآن) فرو فرستاده پروردگار جهانیان است» سوره شعراء، آیه ۱۹۲.
- ↑ «که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.
- ↑ «بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی؛» سوره شعراء، آیه ۱۹۴.
- ↑ «و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.
- ↑ «و با مؤمنانی که از تو پیروی می‌کنند افتادگی کن» سوره شعراء، آیه ۲۱۵.
- ↑ «آنگاه اگر با تو نافرمانی کردند بگو من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم» سوره شعراء، آیه ۲۱۶.
- ↑ «و بر آن پیروزمند بخشاینده توکل کن» سوره شعراء، آیه ۲۱۷.
- ↑ «که او شنوای داناست» سوره شعراء، آیه ۲۲۰.
- ↑ «و آنان که ستم ورزیده‌اند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۲۲۷.
- ↑ صفوی، سید سلمان، مقاله «سوره شعراء»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص:۷۴۴-۷۴۵.