داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام باقر| عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در علوم قرآنی]]-[[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
== آشنایی اجمالی ==
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در تاریخ اسلامی]]</div>
[[ابوبکر داود بن دینار بن عذافر قشیری سرخسی بصری]]، معروف به [[ابن ابی هند]] اصالتاً [[اهل]] [[سرخس]] بود،<ref>رجال الطوسی، ص۱۳۴.</ref> اما در [[مرو]] زاده شد و در [[بصره]] [[زندگی]] کرد.<ref>تاریخ الاسلام، ج۸، ص۴۱۳.</ref> وی از [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} می‌باشد <ref>رجال الطوسی، ص۱۳۴.</ref> و از افرادی چون [[محمد بن سیرین]] و [[عکرمه]] [[روایت]] نقل کرده است و کسانی چون «شعبه» و «ثوری» از او روایت دارند. ابن ابی‌هند فردی [[فقیه]]، <ref>تاریخ الاسلام، ج۸، ص۴۱۳.</ref> [[محدث]]،<ref>لغت نامه دهخدا، ج۶، ص۹۱۵۲.</ref> [[حافظ]] و از بزرگان بصره<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۳، ص۲۰۴.</ref> و از [[تابعین]] در بصره بود و در [[زمان]] [[حسن بصری]] در این [[شهر]] [[فتوا]] می‌‌داد.<ref>اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۷۰.</ref> برخی از [[رجال شناسان]] ایشان را از [[راویان شیعه]] [[مذهب]]،<ref> تنقیح المقال، ج۱، ص۴۰۶.</ref> و بعضی از [[اهل سنت]] دانسته‌اند.<ref>دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۹، ص۳۱۴.</ref> اثر داود، [[تفسیر قرآن]] می‌‌باشد.<ref>الذریعه، ج۴، ص۲۴۰.</ref> او سرانجام در سال ۱۳۹ه‍ در راه [[مکه]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۳۴.</ref> درگذشت.<ref> جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۳۲۶.</ref>


== مقدمه ==
== جستارهای وابسته ==
[[شیخ طوسی]] این شخص را با عنوان «داوود بن ابی هند قشیری سرخسی»<ref>تاریخ تولد وی طبق قولی است که ذهبی در تذکرة الحفاظ‍ نقل کرده است و تاریخ وفات وی طبق قول شیخ طوسی و برخی دیگر از اهل تسنن می‌باشد، ولی ذهبی و برخی دیگر تاریخ وفات وی را سال ۱۴۰ و برخی سال ۱۴۱ گفته‌اند (ر.ک: تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۱۷۷، رقم ۳۸۸).</ref> در شمار [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} ذکر کرده و فرموده است: او را به «ابوبکر» [[کنیه]] داده‌اند و اسم پدرش ابوهند، دینار و [[اهل]] [[سرخس]] می‌باشد و در سال ۱۳۹ در راه [[مکه]] [[وفات]] کرده است<ref>رجال الطوسی، ص۱۲۰ (اصحاب الباقر{{ع}} باب الدال، رقم ۷).</ref>.
* [[تفسیر داوود بن ابی‌هند]]
 
در طبقات [[ابن سعد]] آمده است که وی در سال ۱۳۹ وفات کرده و اهل سرخس بوده و در آنجا به [[دنیا]] آمده است<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۵۵؛ داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۶۹، رقم ۱۶۶.</ref>.
 
[[ابن حجر]] پس از ذکر [[لقب]] «قشیری» و کنیۀ «ابو بکر» گفته است: به وی [[ابو محمد]] [[بصری]] نیز گفته می‌شود<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۱۷۷، رقم ۳۸۸.</ref>. [[ذهبی]] و عجلی و داوودی نیز او را با لقب «بصری» یاد کرده‌اند<ref>ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷؛ عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۴۲.</ref>. از آنچه نقل شد، به‌دست می‌آید که وی در سرخس به دنیا آمده و اهل آنجا بوده است، ولی مدت زیادی ساکن [[بصره]] بوده و ازاین‌رو به او «بصری» نیز گفته‌اند.
 
شاهدی که برای [[تابعی]] بودن وی می‌توان ذکر کرد، این است که قسمت زیادی از [[عمر]] وی (و بنابر قولی که [[تولد]] وی را در سال ۵۰ ه‍‌. ق می‌داند<ref>ذهبی گفته است: «قیل مولده ۵۰» (تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷)؛ اما داوودی گفته است: در سال ۱۴۰ در ۷۵ سالگی مرده است (طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۶۹، رقم ۱۶۶). طبق این قول، تولد وی در سال ۶۵ ه‍ بوده است.</ref>، حدود شصت سال از [[عمر]] وی) در عصر [[صحابه]] بوده است و [[ذهبی]] و [[ابن حجر]] گفته‌اند: وی [[انس بن مالک]] را دیده است<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۳۷۷؛ همو، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۱۷۷، رقم ۳۸۸.</ref>، و برای [[مفسر]] بودن وی به دوچیز می‌توان استناد کرد:
#[[نقل روایات]] و آرای [[تفسیری]] از وی در [[کتاب‌های تفسیر]]<ref>براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی، نام [[داوود بن ابی هند]] در کل تفاسیر، ۲۶۳ مورد (۴ مورد در تفاسیر شیعه و ۲۵۹ مورد در تفاسیر اهل تسنن) تکرار شده است.</ref>؛
#ذکر کتاب [[تفسیر]] برای وی. [[ابن ندیم]] در شمارش کتاب‌های تألیف شده در [[تفسیر قرآن]]، از تفسیر وی با نام کتاب تفسیر داوود بن ابی هند یاد کرده است<ref>ر.ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶.</ref>. داوودی او را در طبقات المفسرین آورده و گفته است: «برای او تفسیری است» <ref>ر.ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۶۹، رقم ۱۶۶.</ref>. [[آقا بزرگ تهرانی]] نیز با عنوان تفسیر ابی [[هند]] از کتاب تفسیر وی خبر داده است<ref>ر.ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۴۰، رقم ۱۱۷۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۱۲-۲۱۳.</ref>
 
== [[مذهب]] ==
[[آقا بزرگ تهرانی]] تفسیر وی را از تألیف‌های [[شیعه]] به شمار آورده<ref>زیرا از تفسیر وی در الذریعة الی تصانیف الشیعة که برای معرفی تألیفات شیعه می‌باشد، یاد کرده است.</ref> و آقای [[عقیقی بخشایشی]] از او در طبقات [[مفسران شیعه]] یاد کرده است<ref>ر.ک: عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ج۱، ص۳۸۹.</ref>؛اما شاهدی بر شیعه بودن وی نیست، جز اینکه [[شیخ طوسی]] او را در شمار [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} ذکر کرده است، ولی این مطلب برای [[اثبات]] شیعه بودن وی کافی نیست؛ زیرا افراد غیر شیعه نیز از آن [[حضرت]] استفاده [[علمی]] برده و [[نقل حدیث]] کرده‌اند؛ ازاین‌رو، امکان دارد او را به لحاظ‍ اینکه به محضر آن حضرت می‌رفته و از ایشان [[حدیث]] نقل کرده است، از [[اصحاب]] آن حضرت به شمار آورده باشند، نه اینکه شیعه باشد.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۱۳.</ref>
 
== [[وثاقت]] ==
وثاقت وی نزد شیعه مجهول است، ولی [[دانشمندان]] [[اهل تسنن]] بر [[وثاقت]] او [[گواهی]] داده‌اند. به گفتۀ [[ابن سعد]] [[ثقه]] و حدیثش زیاد بوده است<ref>گفته است: {{عربی|و کان ثقة کثیر الحدیث}} (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۵۵).</ref> و به گفتۀ ابن معین، ثقه است<ref>در تاریخ ابن معین، ج۱، ص۱۰۷، رقم ۳۱۱ چنین آمده است: {{عربی|سألت یحیی بن معین عن داوود بن ابی هند فقال: ثقة}} (ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۶۶).</ref>.
 
[[احمد بن حنبل]] با تأکید گفته است: ثقه می‌باشد؛ ثقه می‌باشد<ref>ابن حنبل، العلل و معرفة الرجال، ج۱، ص۳۸۱ و ج۲، ص۳۷۵.</ref>. عجلی گفته است: [[مرد]] [[شایسته]]، ثقه و [[نیکو]] اسناد است<ref>عبارت کامل وی چنین است: {{عربی|"داوود بن ابي هند بصري، ثقة جیّد الاسناد رفيع و كان خياطا وكان رجلاً صالحاً ثقة حسن الاسناد"}}(عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۴۲).</ref>.
 
[[ذهبی]] گفته است: [[امام]]، حافظ‍ و ثقه است<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۳۷۶، رقم ۱۵۸.</ref>. [[ابن حجر]] گفته است: ثقه و [[مؤمن]] است؛ اما در آخر عمرش [[اشتباه]] می‌کرده است<ref>عبارت وی چنین است: {{عربی|ثقة متقن، کان یهم بآخره}} (ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۲۳۵، رقم ۴۵).</ref>. نمونه‌ای از [[روایات تفسیری]] وی را در مصادر یاد شده در پاورقی بنگرید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸۶؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۱۶۹، ۱۷۴ (تفسیر {{متن قرآن|يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ}} «آن را چنان که سزاوار خواندن آن است می‌خوانند» سوره بقره، آیه ۱۲۱، {{متن قرآن|مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ}} «از «مقام ابراهیم»» سوره بقره، آیه ۱۲۵])، حسکانی؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۵۸، ح۱۷ و ص۱۶۲، ح۱۷۳ و ص۴۱۵، ح۴۳۸.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۱۳-۲۱۴.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:IM009972.jpg|22px]] [[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|'''تاریخ تفسیر قرآن''']]
# [[پرونده:IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۳۲: خط ۱۴:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده: داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری]]
[[رده:اصحاب امام باقر]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:مدخل]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۷

آشنایی اجمالی

ابوبکر داود بن دینار بن عذافر قشیری سرخسی بصری، معروف به ابن ابی هند اصالتاً اهل سرخس بود،[۱] اما در مرو زاده شد و در بصره زندگی کرد.[۲] وی از اصحاب امام باقر(ع) می‌باشد [۳] و از افرادی چون محمد بن سیرین و عکرمه روایت نقل کرده است و کسانی چون «شعبه» و «ثوری» از او روایت دارند. ابن ابی‌هند فردی فقیه، [۴] محدث،[۵] حافظ و از بزرگان بصره[۶] و از تابعین در بصره بود و در زمان حسن بصری در این شهر فتوا می‌‌داد.[۷] برخی از رجال شناسان ایشان را از راویان شیعه مذهب،[۸] و بعضی از اهل سنت دانسته‌اند.[۹] اثر داود، تفسیر قرآن می‌‌باشد.[۱۰] او سرانجام در سال ۱۳۹ه‍ در راه مکه[۱۱] درگذشت.[۱۲]

جستارهای وابسته

منابع

  1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

  1. رجال الطوسی، ص۱۳۴.
  2. تاریخ الاسلام، ج۸، ص۴۱۳.
  3. رجال الطوسی، ص۱۳۴.
  4. تاریخ الاسلام، ج۸، ص۴۱۳.
  5. لغت نامه دهخدا، ج۶، ص۹۱۵۲.
  6. خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۳، ص۲۰۴.
  7. اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۷۰.
  8. تنقیح المقال، ج۱، ص۴۰۶.
  9. دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۹، ص۳۱۴.
  10. الذریعه، ج۴، ص۲۴۰.
  11. رجال الطوسی، ص۱۳۴.
  12. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۲۶.