@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = امام هادی
-| عنوان مدخل  =
+| عنوان مدخل  = اصحاب امام هادی
-| مداخل مرتبط =
+| مداخل مرتبط = [[اصحاب امام هادی در تاریخ اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-== مقدمه ==
+== اصحاب امام هادی ==
-یکی از نقش‌های مهم [[امام هادی]]{{ع}} در مسیر [[رهبری]] [[شیعه]]، تربیت شاگردان، [[یاران]] و اصحابی بود که هریک از آنان در انتقال [[معارف دینی]] از [[امام]] به [[جامعه]] نقش بسزایی داشتند.
+{{مدخل وابسته}}
+# [[ابراهیم بن ادریس]]
-یاران و شاگردان آن حضرت، [[احادیث]] ایشان را [[روایت]] کرده یا آن احادیث را به عنوان کتاب نوشته و تدوین می‌کردند. [[شیخ طوسی]] حدود ۱۸۰ تن از [[اصحاب]] و [[راویان حدیث]] امام هادی{{ع}} را معرفی کرده است البته پرواضح است همه در یک رتبه و یک سنخ نبوده‌اند. شاگردان آن حضرت دو دسته‌اند؛ یک دسته تنها از آن حضرت روایت نقل کرده‌اند و در تصنیف کتاب نقشی نداشته‌اند. دسته دوم، کسانی‌اند که در تدوین و ثبت و ضبط [[روایات]] نقش داشته‌اند. طبیعی است که بیشتر شاگردان امام هادی{{ع}} از دسته اول هستند.
+# [[ابراهیم بن داوود یعقوبی]]
+# [[ابراهیم بن شیبه]]
-با نگاهی دیگر می‌توان از نظر [[ملیت]]، شاگردان و راویان امام هادی{{ع}} را به دسته‌های مختلف [[ایرانی]] و غیر ایرانی و شاگردان غیر ایرانی را به ملیت‌های مختلف تقسیم کرد، با توجه به این نکته که عمده شاگردان و [[راویان]] آن حضرت ایرانی بوده‌اند.
+# [[ابراهیم بن عبده نیسابوری]]
+# [[ابراهیم بن محمد بن فارس نیشابوری]]
-پرداختن به همه شاگردان امام هادی{{ع}} در این نوشته، به طول می‌انجامد، از این رو، در این مجال به اختصار تنها به تعدادی از اصحاب و شاگردان آن حضرت که صاحب کتاب، [[وکالت]] یا روایت بوده‌اند، به ترتیب الفبا اشاره می‌شود:
+# [[ابراهیم بن محمد همدانی]]
-#[[ابراهیم بن شیبه اصفهانی]]: [[ابراهیم]] را، به ویژه به سبب نامه‌ای که به امام هادی{{ع}} نوشته و در آن از [[عقاید انحرافی]] [[غالیان]] پرسیده است، [[اهل تقوی]] و [[دیانت]] شمرده و گفته‌اند این امر بر نهایت [[احتیاط]] ابراهیم در دینمداری دلالت می‌کند و از آن [[نیکو]] بودن او استشمام می‌شود<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۱، ص۲۰.</ref>.
+# [[ابراهیم بن مهزیار اهوازی]]
-#[[ابراهیم بن مهزیار اهوازی]]: گفته‌اند وی کتابی با عنوان [[البشارات (کتاب)|البشارات]] داشته است<ref>نجاشی، رجال، ص۱۶.</ref>. همچنان که او را از [[ممدوحین]] (ستوده‌شدگان) دانسته‌اند<ref>ابن داوود، رجال، ص۳۴.</ref>.
+# [[ابراهیم دهقان]]
-#[[احمد بن اسحاق بن عبدالله اشعری قمی]]: وی را از [[اصحاب امام جواد]]{{ع}} و امام هادی{{ع}} و از [[یاران خاص]] [[امام عسکری]]{{ع}} دانسته و گفته‌اند: فرستاده [[مردم]] [[قم]] ([[خدمت]] [[امامان]]{{عم}})<ref>نجاشی، رجال، ص۹۱.</ref> و شیخ [[اهل قم]] بود؛ از این رو، از هر سه [[امام]] [[روایت]] نقل کرده است<ref>حلی، خلاصة الاقوال، ص۶۳.</ref>. وی را مورد [[اعتماد]]، [[نیکوکار]]، [[جلیل‌القدر]] و صاحب کتاب دانسته‌اند<ref>شبستری، النور الهادی، ص۳۶.</ref>. کتاب [[علل الصوم و مسائل الرجال لابی‌الحسن الثالث (کتاب)|علل الصوم و مسائل الرجال لابی‌الحسن الثالث]]{{ع}} از جمله کتاب‌های او هستند<ref>نجاشی، رجال، ص۹۱.</ref>. او پس از [[سال ۲۶۰ ق]]، در بازگشت از خدمت امام عسکری{{ع}} در [[شهر]] [[حُلوان]] (نزدیک سر پل ذهاب) درگذشت و همان‌جا [[دفن]] شد و بنا بر [[نقلی]] در قم درگذشت و در آنجا به خاک سپرده شد<ref>شبستری، النور الهادی، ص۳۶.</ref>. البته برخی گفته‌اند وی پس از [[شهادت امام حسن عسکری]]{{ع}} [[وفات]] کرده و بخشی از عصر [[غیبت صغری]] را نیز [[درک]] کرده است<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۵۴.</ref>.
+# [[ابراهیم‌ بن اسحاق]]
-#[[احمد بن حمزة بن یسع بن عبدالله قمی]]: وی را مورد اعتماد دانسته‌اند<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۳.</ref>. وی کتابی به نام [[النوادر (کتاب)|النوادر]] داشته است<ref>نجاشی، رجال، ص۹۰.</ref>.
+# [[ابراهیم‌ بن عقبه]]
-#[[احمد بن محمد بن خالد قمی برقی]]: وی از اصحاب امام هادی{{ع}}<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۳.</ref> و مورد اعتماد بود؛ اما از [[ضعیفان]] روایت نقل کرده و به [[روایات]] مرسل نیز اعتماد می‌کرد<ref>نجاشی، رجال، ص۷۶.</ref>. تصنیفات او به یکصد کتاب می‌رسد که مهم‌ترین آنها کتاب مشهور [[المحاسن]] است. وی به سال ۲۷۴ یا ۲۸۰ ق، درگذشت<ref>نجاشی، رجال، ص۷۷.</ref>.
+# [[ابوالحصین بن حصین]]
-#[[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]]: وی را از اصحاب امام هادی{{ع}} دانسته<ref>حلی، خلاصة الأقوال، ص۶۱.</ref> و گفته‌اند: از وی کتاب‌های متعددی در دست است که کتاب التوحید، کتاب [[فضل النبی (کتاب)|فضل النبی]]{{صل}}؛ کتاب المتعه و کتاب [[الناسخ و المنسوخ (کتاب)|الناسخ و المنسوخ]] از آن جمله‌اند<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۸۶.</ref>.
+# [[ابوبکر فهفکی ابن ابی طیفور متطبب]]
-#[[ایوب بن نوح بن دراج کوفی نخعی]]: وی [[وکیل امام جواد]]{{ع}} و [[امام هادی]]{{ع}} بود. او را به [[امانت‌داری]]، اعتماد، [[ورع]] و تقوای بسیار، [[کثرت عبادت]] و مورد اعتماد بودن در روایاتش ستوده‌اند. وی کتابی به نام نوادر داشته<ref>نجاشی، رجال، ص۱۰۲.</ref> و روایات و مسائلی از [[امام هادی]]{{ع}} نیز نقل کرده است<ref>طوسی، الفهرست، ص۵۶.</ref>.
+# [[ابوحسین بن هلال]]
-#[[حسن بن راشد بن علی بغدادی]]: وی از اصحاب امام هادی{{ع}} و از [[موالی]] [[آل]] مهلّب بود<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۵.</ref>. [[شیخ مفید]] او را از فقهای اعلام و رؤسائی دانسته است که [[دانش حلال و حرام]] از آنها گرفته می‌شود و از کسانی است که هیچ طعنی بر او وارد نمی‌شود و راهی برای ذمّ او نیست<ref>ر.ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۱۳.</ref>. [[امام هادی]]{{ع}} هنگامی که او را [[وکیل]] خود در [[بغداد]]، [[مدائن]] و اطراف آن قرار داد، نوشت: «من [[اطاعت]] خود را در اطاعت او و [[سرکشی]] از او را [[عصیان]] از خودم می‌دانم»<ref>طوسی، الغیبة، ص۳۵۰.</ref>.
+# [[ابوطاهر برقی برادر احمد بن محمد برقی]]
-#[[حسن بن علی بن حسن هاشمی علوی]]: وی یکی از نوادگان [[عمر بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} بود<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۵.</ref>. کنیه‌اش را ابومحمد<ref>شریف مرتضی، مسائل الناصریات، ص۶۳.</ref> و [[القاب]] او را «[[اُطروش]]»<ref>نجاشی، رجال، ص۵۷.</ref> «اَصمّ» و «[[الناصر للحق]]»<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۲.</ref>، گفته‌اند. وی از اجداد [[مادری]] دو دانشمند بزرگ [[اسلامی]] [[سید مرتضی]] و [[سید رضی]] و یکی از [[حکمرانان علوی]] در [[طبرستان]] بود. او کتاب‌های بسیاری نیز داشته است که [[کتاب الامامة صغیر]]، [[کتاب الامامة کبیر]]، کتاب [[فدک]] والخمس و [[انساب الأئمة و موالیدهم]] الی [[صاحب الامر]]{{ع}}، از آن جمله‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۵۷.</ref>.
+# [[ابوطاهر بن حمزه بن یسع اشعری قمی]]
-#[[حسین بن اشکیب سمرقندی مروزی]]: وی از اصحاب امام هادی{{ع}} و [[امام حسن عسکری]]{{ع}} بود. از او به عنوان «[[خادم]] القبر» یاد کرده‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۴۴.</ref>. [[نجاشی]] از تألیفات او یاد کرده و به ویژه به سه کتاب او به نام‌های الرد علی من [[زعم]] أن النبی{{صل}} کان علی [[دین]] قومه؛ الرد علی الزیدیه و کتاب النوادر اشاره کرده است<ref>نجاشی، رجال، ص۴۴.</ref>.
+# [[ابوعبدالله بن ابی حسین]]
-#[[حسین بن سعید بن حماد کوفی اهوازی]]: وی را از اصحاب امام هادی{{ع}} دانسته<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۵.</ref> و گفته‌اند: مورد [[اعتماد]] و [[جلیل‌القدر]] بود<ref>حلی، خلاصة الأقوال، ص۱۱۴.</ref>. او در اصل [[اهل کوفه]] بود که با برادرش حسن به [[اهواز]] منتقل شد، سپس به [[قم]] رفت و در همان‌جا درگذشت<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۱۲.</ref>. وی سی عنوان کتاب نوشت که جزو نخستین مجامیع [[فقهی]] [[شیعه]] به شمار می‌رود و الگویی برای دیگر [[دانشمندان]] [[امامیه]] شد<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۶۶.</ref>.
+# [[ابوعبدالله مغازی]]
-#[[داوود بن قاسم بن اسحاق هاشمی جعفری]]: وی از اصحاب امام هادی{{ع}}<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۶.</ref> و کنیه‌اش [[ابوهاشم]] و از [[اهل بغداد]] بود. او [[امام رضا]]، [[امام جواد]]، [[امام هادی]]، [[امام عسکری]] و [[امام زمان]]{{عم}} را دیده و از ایشان [[روایت]] نقل کرده است. داوود دارای کتاب بوده است که برخی [[راویان]] از او نقل کرده‌اند. همچنان که [[اخبار]] و مسائلی از [[امامان]]{{عم}} دارد و درباره [[اهل بیت]]{{عم}} نیز شعرهای نیکویی سروده است. او نزد [[حاکم]] نیز دارای [[مقام]] بود<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۲۴.</ref>. وی به [[سال ۲۶۱ ق]]، در [[بغداد]] درگذشت و همان‌جا به [[خاک]] سپرده شد<ref>شبستری، النورالهادی، ص۸۵.</ref>.
+# [[ابوعبدالله مکاری]]
-#[[عبدالعظیم حسنی]]: وی فرزند [[عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی‌طالب]]، کنیه‌اش [[ابوالقاسم]]<ref>نجاشی، رجال، ص۲۴۷.</ref> و از اصحاب امام هادی{{ع}} بود<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۷.</ref>. وی را [[عابد]] و [[اهل]] [[ورع]] دانسته و او را با تعبیر {{عربی|كان مرضياً}}؛ «مورد [[رضایت]] بود»، ستوده‌اند<ref>حلی، خلاصة الاقوال، ص۲۲۶.</ref>. [[حضرت]] [[عبدالعظیم]] در حالی که از دست [[حاکم ستمگر]] [[زمان]] خود ([[خلیفه عباسی]]) به [[شهر]] [[ری]] گریخته بود، مخفیانه وارد ری شد و در [[سرداب]] [[منزل]] یکی از [[شیعیان]]، در محله «سکة الموالی» شهر ری، اقامت کرد. او به صورت مخفیانه از [[خانه]] خارج می‌شد و به [[زیارت]] قبری می‌رفت که بعدها [[مزار]] خودش در مقابل آن قرار گرفت و می‌گفت [[مرقد]] یکی از [[فرزندان امام کاظم]]{{ع}} است. تا آنکه خبر او به شیعیان رسید و بیشتر آنان او را شناختند<ref>نجاشی، رجال، ص۲۴۸.</ref>. با آنکه گفته‌اند وی کتاب‌هایی داشته که کتاب خطب [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از آن جمله است<ref>نجاشی، رجال، ص۲۴۷.</ref>؛ اما بی‌تردید مهم‌ترین روایت او، [[حدیث مشهور]] به «عَرض [[دین]]» است. بر اساس این [[حدیث]]، حضرت عبدالعظیم [[خدمت]] امام هادی{{ع}} مشرف شد و [[عقاید]] خود را به آن [[حضرت]] عرضه کرد و مورد [[تأیید]] آن حضرت قرار گرفت و آن حضرت برای او [[دعا]] کرد<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۳۷۹ - ۳۸۰.</ref>. [[امام هادی]]{{ع}} به برخی توصیه کردند که پرسش‌های خود را از [[عبدالعظیم حسنی]] بپرسند<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۵۳.</ref>. در [[منابع روایی]]، [[زیارت]] حضرت [[عبدالعظیم]]، مانند [[زیارت امام حسین]]{{ع}} قلمداد شده است<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۵۳۷.</ref>.
+# [[ابوعمرو حذاء]]
-#[[علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]]: [[شیخ طوسی]] او را از اصحاب امام هادی{{ع}} معرفی کرده و بیش از این اشاره‌ای نکرده است؛ اما از نظر [[آیت‌الله]] خویی، ظاهراً وی علی بن ابراهیم بن هاشم قمی است؛ زیرا بعید است که شیخ طوسی در الفهرست از وی نام برده، اما در [[رجال]] از او یاد نکرده باشد<ref>خویی، همان، ج۱۲، ص۲۰۸.</ref>. اگر چنین باشد، وی همان [[علی بن ابراهیم]] مشهور و صاحب [[تفسیر]] است که از [[راویان]] مورد [[اعتماد]] بوده و چندین کتاب تألیف کرده است. کتاب‌های الناسخ والمنسوخ؛ کتاب [[التوحید والشرک (کتاب)|التوحید والشرک]]؛ کتاب [[المغازی]]؛ کتاب الانبیاء و کتاب [[فضائل امیرالمؤمنین]]{{ع}} از آن جمله‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۲۶۰.</ref>.
+# [[ابومحمد بن ابراهیم]]
-#[[علی بن مهزیار اهوازی دَورقی]]: وی را از [[اصحاب امام رضا]]<ref>طوسی، رجال، ص۳۸۱.</ref>، [[امام جواد]]<ref>طوسی، رجال، ص۴۰۳.</ref> و امام هادی<ref>طوسی، رجال، ص۴۱۷.</ref>{{عم}} دانسته و گفته‌اند از سوی امام جواد{{ع}} و امام هادی{{ع}} [[وکالت]] داشت و نزد آن حضرت جایگاه والایی یافت<ref>نجاشی، رجال، ص۲۵۳.</ref>. او مصنفات بسیاری داشت که تعداد آن بیش از سی کتاب بود. کتاب‌هایی در برخی [[ابواب فقه]] مانند کتاب الوضوء، کتاب الصلاة، کتاب الزکاة و همچنین کتاب المثالب؛ کتاب الدعا، کتاب التجمّل و المروّه و کتاب المزار از آن جمله‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۲۵۳.</ref>. [[علی بن مهزیار]] نقش مهمی در تثبیت و گسترش [[تشیع]] در جنوب [[ایران]] به خصوص حوزه [[علمی]] [[اهواز]] داشت به طوری که امام هادی{{ع}} به وی [[اجازه]] نداد از اهواز خارج شود<ref>صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۵۴۴؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۹۴.</ref>.
+# [[ابویحیی جرجانی]]
-#[[محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب زیات کوفی همدانی]]: وی را از [[اصحاب]] سه [[امام]]، از جمله [[امام هادی]]{{ع}} و مورد [[اعتماد]] دانسته‌اند<ref>طوسی، رجال، ص۳۹۱.</ref>. او به بزرگی [[منزلت]] و کثرت [[روایت]] [[ستوده]] شده و گفته‌اند به [[سال ۲۶۲ق]]، [[وفات]] یافته است. وی دارای تصانیف نیکویی بود که کتاب التوحید، کتاب المعرفة و البداء، کتاب الرد علی [[أهل]] القدر، کتاب الإمامة و کتاب وصایا الأئمة{{عم}} از آن جمله‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۳۳۴.</ref>.
+# [[احمد بن ابی عبدالله برقی]]
-#[[یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی]]، [[ابن سکیت]]: وی [[ابو یوسف]]، یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی و به ابن سکّیت (کم حرف) [[شهرت]] داشت. [[شیخ طوسی]] او را از اصحاب امام هادی{{ع}} برشمرده است. وی نزد [[امام جواد]]{{ع}} و امام هادی{{ع}} دارای منزلت والایی بوده و این دو امام بزرگوار وی را از [[یاران خاص]] خود به شمار می‌آوردند<ref>نجاشی، رجال، ص۴۴۹.</ref>. [[ابن سکیت]] در [[علم]] نحو، لغت، [[علوم قرآن]] و [[شعر]] پیشوای همگان بوده است<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۷۹؛ نجاشی، رجال، ص۴۴۹.</ref>. چندان که او را «[[امیرالمؤمنین]] در لغت»<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۴، ص۲۷۶.</ref>، «شیخ العربیه» و «[[حجة]] فی العربیه» وصف کرده‌اند<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۱۶.</ref>. از [[شاگردان]] او می‌توان به [[ابوحنیفه دینوری]]، صاحب کتاب [[الأخبار الطوال (کتاب)|الأخبار الطوال]] اشاره کرد که در [[دانش]] نحو، لغت، [[تاریخ]]، هندسه، حساب، [[منطق]]، [[فلسفه]] و هیئت جایگاه برجسته‌ای داشت<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۲۶.</ref>. ابن سکیت دارای کتاب‌های بسیاری است که از میان آنها می‌توان به کتاب‌های [[تهذیب]] الالفاظ و کتاب [[اصلاح]] المنطق اشاره کرد. [[متوکّل]] به سبب اظهارنظر ابن سکیت درباره [[برتری اهل بیت]]{{عم}} و اعلام [[ولایت اهل بیت]]{{عم}}، او را به [[شهادت]] رساند. چنان که گفته‌اند، متوکّل از [[برتری]] و عزیزتر بودن دو فرزند خود نسبت به [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} پرسید و او به [[خدا]] [[سوگند]] خورد که [[قنبر]]، [[غلام]] [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}}، از آن دو و [[پدر]] آن دو نزد وی گرامی‌تر است؛ شهادت او در سال ۲۴۴ یا ۲۴۶ ق، در ۵۸ سالگی رخ داد<ref>ر.ک: امین، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۰۶.</ref>.
+# [[احمد بن اسحاق رازی]]
+# [[احمد بن اسماعیل بن یقطین]]
-از میان [[زنان]] نیز بانوی بزرگوار، «[[کلثوم]] کرخیه» را از اصحاب امام هادی{{ع}} دانسته و گفته‌اند [[عبدالرحمان بن داوود شعیری بغدادی]] از این بانو [[روایت]] نقل کرده است<ref>طوسی، رجال، ص۳۹۴.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص۲۰۰.</ref>
+# [[احمد بن حسن بن علی بن فضال]]
+# [[احمد بن زکریا بن بابا]]
-== منابع ==
+# [[احمد بن فضل]]
-{{منابع}}
+# [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]]
-# [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']]
+# [[احمد بن محمد سیاری]]
-{{پایان منابع}}
+# [[احمد بن هلال عبرتائی بغدادی]]
+# [[احمد‌ بن حسن بن اسحق‌ بن سعد]]
+# [[احمد‌ بن حمزه‌ بن یسع قمی]]
+# [[احمد‌ بن خضیب]]
+# [[اسحاق بن اسماعیل بن نوبخت]]
+# [[اسحاق بن محمد بصری]]
+# [[ایوب بن نوح بن دراج]]
+# [[بشر بن بشار نیسابوری]]
+# [[جعفر بن ابراهیم]]
+# [[جعفر بن احمد]]
+# [[جعفر بن سلیمان]]
+# [[جعفر بن عبدالله بن حسین بن جامع]]
+# [[جعفر بن محمد بن اسماعیل بن خطاب]]
+# [[جعفر بن محمد بن یونس احول]]
+# [[جعفر بن هشام]]
+# [[حاتم بن فرج]]
+# [[حسن بن جعفر فافانی بغدادی]]
+# [[حسن بن حسن علوی]]
+# [[حسن بن حسین علوی]]
+# [[حسن بن خرزاذ قمی]]
+# [[حسن بن راشد بغدادی]]
+# [[حسن بن سفیان کوفی]]
+# [[حسن بن ظریف]]
+# [[حسن بن علی بن ابی عثمان]]
+# [[حسن بن علی بن حسن بن علی بن عمر بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب]]
+# [[حسن بن علی وشا]]
+# [[حسن بن محمد ابن اخی محمد بن رجاء الخیاط]]
+# [[حسن بن محمد بن بابا قمی]]
+# [[حسن بن محمد بن حی]]
+# [[حسن بن محمد مدائنی]]
+# [[حسین بن اسد بصری]]
+# [[حسین بن اشکیب قمی خادم القبر]]
+# [[حسین بن سعید کوفی اهوازی]]
+# [[حسین بن عبید الله قمی]]
+# [[حسین بن مالک قمی]]
+# [[حسین بن محمد مدائنی]]
+# [[حفص مروزی]]
+# [[حمدان بن سلیمان بن عمیره نیسابوری]]
+# [[حمزه مولی علی بن سلیمان بن رشید بغدادی]]
+# [[خلیل بن هشام فارسی]]
+# [[خیران بن اسحق زاکانی]]
+# [[خیران خادم]]
+# [[داود بن ابی زید نیسابوری]]
+# [[داود بن قاسم جعفری]]
+# [[داود صیرفی]]
+# [[رجاء عبرتائی بن یحیی]]
+# [[ریان بن صلت بغدادی]]
+# [[سری بن سلامه اصبهانی]]
+# [[سلیمان بن حفصویه]]
+# [[سلیمان بن داوود مروزی]]
+# [[سندی بن محمد اخو علی]]
+# [[سهل بن زیاد آدمی]]
+# [[سهل بن یعقوب بن اسحاق]]
+# [[شاهویه بن عبدالله]]
+# [[صالح بن عیسی بن عمرو بن بزیع]]
+# [[صالح بن محمد همدانی]]
+# [[صالح بن سلمه رازی]]
+# [[عبدالرحمان بن محمد بن طیفور المتطبب]]
+# [[عبدالرحمان بن محمد بن معروف قمی]]
+# [[عبدالصمد بن محمد قمی]]
+# [[عبدالعظیم بن عبدالله حسنی]]
+# [[عبدوس عطار کوفی]]
+# [[عثمان بن سعید عمری]]
+# [[عروه نخاس دهقان]]
+# [[علی بن ابراهیم همدانی]]
+# [[علی بن ابراهیم]]
+# [[علی بن ابی قره]]
+# [[علی بن بلال بغدادی]]
+# [[علی بن جعفر همانی]]
+# [[علی بن حسن بن فضال]]
+# [[علی بن حسین بن عبد ربه]]
+# [[علی بن حسین همدانی]]
+# [[علی بن حسین]]
+# [[علی بن رمیس بغدادی]]
+# [[علی بن ریان بن صلت]]
+# [[علی بن زیاد صیمری]]
+# [[علی بن سلیمان بن رشید بغدادی]]
+# [[علی بن شیر]]
+# [[علی بن عبدالغفار]]
+# [[علی بن عبدالله بن جعفر حمیری]]
+# [[علی بن عبدالله زبیری]]
+# [[علی بن عبدالله قمی]]
+# [[علی بن عبدالله]]
+# [[علی بن عبید‌الله]]
+# [[علی بن عمرو عطار قزوینی]]
+# [[علی بن محمد بن زیاد صیمری]]
+# [[علی بن محمد قاشانی]]
+# [[علی بن محمد منقری]]
+# [[علی بن محمد نوفلی]]
+# [[علی بن معبد بغدادی]]
+# [[علی بن مهزیار اهوازی]]
+# [[علی بن یحیی دهقان]]
+# [[عیسی بن احمد بن عیسی بن منصور]]
+# [[فارس بن حاتم قزوینی]]
+# [[فتح بن یزید جرجانی]]
+# [[فضل بن شاذان نیشابوری]]
+# [[فضل بن کثیر بغدادی]]
+# [[قاسم شعرانی یقطینی]]
+# [[قاسم صیقل]]
+# [[کافور خادم]]
+# [[کلثم الکرخیه]]
+# [[محمد بن ابی طیفور متطبب]]
+# [[محمد بن احمد بن ابراهیم]]
+# [[محمد بن احمد بن حماد محمدی]]
+# [[محمد بن احمد بن عبید الله بن منصور]]
+# [[محمد بن احمد بن مطهر]]
+# [[محمد بن اسماعیل بلخی]]
+# [[محمد بن اسماعیل صیمری قمی]]
+# [[محمد بن جزک جمال]]
+# [[محمد بن حسان رازی زینبی]]
+# [[محمد بن حسن بن شمون بصری]]
+# [[محمد بن حسین بن ابی الخطاب]]
+# [[محمد بن حصین اهوازی]]
+# [[محمد بن حصین فهری]]
+# [[محمد بن حمزه قمی]]
+# [[محمد بن خالد رازی]]
+# [[محمد بن رجا خیاط]]
+# [[محمد بن ریان بن صلت]]
+# [[محمد بن سعید بن کلثوم مروزی]]
+# [[محمد بن سلیمان جلاب]]
+# [[محمد بن صیفی کوفی]]
+# [[محمد بن عبدالجبار]] ([[ابن ابی صهبان قمی]])
+# [[محمد بن عبدالله بن مهران کرخی]]
+# [[محمد بن عبدالله نوفلی همدانی]]
+# [[محمد بن عبید الله من اهل طاهی]]
+# [[محمد بن علی بن عیسی اشعری قمی]]
+# [[محمد بن علی بن مهزیار]]
+# [[محمد بن عیسی بن عبید یقطینی]]
+# [[محمد بن فرج رخجی]]
+# [[محمد بن فضل]]
+# [[محمد بن قاسم بن حمزه بن موسی علوی]]
+# [[محمد بن مروان جلاب]]
+# [[محمد بن مروان خطاب]]
+# [[محمد بن موسی بن فرات]]
+# [[محمد بن موسی ربعی]]
+# [[محمد بن یحیی بصری]]
+# [[محمد بن یحیی بن دریاب]]
+# [[مسافر (مولای امام هادی)]]
+# [[مصفله بن اسحاق قمی اشعری]]
+# [[معاویه بن حکیم بن معاویه بن عمار‌ کوفی]]
+# [[منصور بن عباس]]
+# [[موسی بن داوود یعقوبی]]
+# [[موسی بن عمر بن بزیع]]
+# [[موسی بن عمر حضینی]]
+# [[موسی بن محمد حضینی]]
+# [[موسی بن مرشد وراق نیشابوری]]
+# [[نصر‌ بن حازم قمی]]
+# [[نضر‌‌‌ بن محمد همدانی]]
+# [[یحیی بن ابی بکر رازی ضریر]]
+# [[یحیی‌‌ بن محمد]]
+# [[یعقوب بجلی]]
+# [[یعقوب بن اسحاق]]
+# [[یعقوب بن منقوش]]
+# [[یعقوب بن یزید کاتب]]
+{{پایان مدخل وابسته}}
+[[رده:امام هادی]]
 == پانویس ==