ماتم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۱ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۱۸

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ماتم در حدیث - ماتم در تاریخ اسلامی - ماتم در معارف و سیره حسینی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام حسین (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

ماتم، مأتم، مآتم و... به معنای عزاداری و مصیبت و عزاست. اصل آن به معنای محلّ تجمّع زنان و مردان در غم و شادی است^[۱]، امّا به مراسمی هم که در سوگواری امام حسین(ع) برگزار می‌شود، می‌‌گویند.

مقدمه

به محلّ عزاداری، عزاخانه، ماتم‌سرا و ماتم‌کده هم گفته می‌شود. به برگزار کردن آیین سوگواری، ماتم گرفتن و به ماتم نشستن می‌گویند. در آداب اسلامی، اقامۀ عزا برای متوفّی و رسیدگی به بازماندگان و تغذیۀ داغدیدگان آمده است^[۲]. دربارۀ سید الشهدا(ع) روایات بسیاری آمده است که برای آن حضرت در ملکوت اعلا ماتم‌ها برگزار شد. در زیارت می‌خوانیم: «وَ أُقِيمَتْ عَلَيْكَ الْمَأْتَمُ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ»^[۳].

اسیران اهل بیت(ع) چون به شام برده شدند و وارد دربار یزید گشتند، خاندان اموی هم برای شهدای کربلا ماتم برپا کردند^[۴]. امّ سلمه نیز، پس از خبر یافتن از شهادت امام حسین(ع) توسّط آن شیشۀ پر از خاک که به خون تبدیل شده بود، آن روز را روز ماتم و نوحه بر حسین(ع) قرار داد^[۵]. به روایت امام صادق(ع)، پس از شهادت ابا عبدالله، همسر او ماتم برای او برپا داشت و از ماده‌ای برای اشکبار شدن چشمانش استفاده می‌کرد^[۶]. عظیم‌ترین ماتم تاریخ، همان حادثۀ جانگداز کربلاست که هرگز از شور و سوز آن کاسته نمی‌شود.

ایّام عاشورا برای شیعه، فصل گریستن و به عزای حسینی نشستن است و این سنّت دینی مایۀ بقای یاد حماسه‌سازان عاشورا گشته است. عاشورا برای پیروان اهل بیت، روز غم و اندوه و برای جفاکاران مخالف عترت، روز شادی بوده است. سرزمین شام و عراق در این زمینه دو روش مخالف هم داشته است، سیّد رضی در یکی از اشعارش از سوگواری‌های سرزمین عراق یاد می‌کند که شامیان، همان‌ها را روز عید و جشن می‌دانستند: كانت مآتم بالعراق تعدها * أموية بالشام من أعيادها^[۷] حضرت سجاد(ع) نیز در شعری از سختی‌های روزگارشان پس از عاشورا و محنت‌های جانکاه آن روزگار سخن می‌گوید، از جمله می‌فرماید: «يَفْرَحُ هَذَا الْوَرَى بِعِيدِهِمْوَ نَحْنُ أَعْيَادُنَا مَآتِمُنَا»^[۸]. این مردم به عیدشان خوش حال می‌شوند، در حالی که عید‌های ما، سوگ و ماتم ماست. این مضمون همان سخن معروف است که: "بنی امیّه برای ما عید نگذاشتند"^[۹].

جستارهای وابسته

منابع

محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مجمع البحرین، طریحی.
↑ ر.ک: «بحار الأنوار»، ج۷۹، ص۷۱ تا ۱۱۳ «باب التعزیة و المآتم» که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت‌گویی و سوگواری پرداخته است.
↑ بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۴۱ و ۳۲۳.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۴۳ و ۱۵۵.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۳۱.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۷۰؛ فروع کافی، ج۱، ص۴۶۶.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۵۰.
↑ بحار الأنوار، ج۴۶، ص۹۲.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۴۲۵.

[1] مجمع البحرین، طریحی.

[2] ر.ک: «بحار الأنوار»، ج۷۹، ص۷۱ تا ۱۱۳ «باب التعزیة و المآتم» که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت‌گویی و سوگواری پرداخته است.

[3] بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۴۱ و ۳۲۳.

[4] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۴۳ و ۱۵۵.

[5] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۳۱.

[6] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۷۰؛ فروع کافی، ج۱، ص۴۶۶.

[7] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۵۰.

[8] بحار الأنوار، ج۴۶، ص۹۲.

[9] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۴۲۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ماتم در حدیث]] - [[ماتم در تاریخ اسلامی]] - [[ماتم در معارف و سیره حسینی]]</div>
 <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام حسین (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
 '''ماتم'''، مأتم، مآتم و... به معنای [[عزاداری]] و [[مصیبت]] و عزاست. اصل آن به معنای محلّ تجمّع [[زنان]] و مردان در [[غم]] و [[شادی]] است<ref>مجمع البحرین، طریحی.</ref>، امّا به مراسمی هم که در [[سوگواری امام حسین]]{{ع}} برگزار می‌شود، می‌‌گویند.