ابن بابویه: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ابن بابویه در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ابن بابویه در معارف مهدویت]] - [[ابن بابویه در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}
== آشنایی اجمالی ==
[[ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی قمی ابن بابویه]] مشهور به [[شیخ صدوق]] از [[فقیهان]] و [[محدثان]] بزرگ و نامدار [[شیعه]] که [[حدود]] سال ۳۰۶ هجری در [[قم]] و در پی دعای [[حضرت ولی عصر]]{{ع}} دیده به [[جهان]] گشود. <ref>تنقیح المقال، ج ۳، ص۱۵۴.</ref> او که دارای حافظه‌ای نیرومند و پشتکاری بی‌مانند بود، در سنین [[کودکی]] نزد پدرش به [[فراگیری علوم]] [[دینی]] پرداخت. <ref>تاریخ قم (ناصرالشریعه)، ص۲۳۷.</ref> سپس برای [[درک]] محضر استادان بیشتر، سفرهای [[علمی]] خویش را آغاز کرد و نزد کسانی چون [[محمد بن حسن بن ولید]]، [[احمد بن علی بن ابراهیم قمی]] و [[محمد بن یحیی بن عطار اشعری]] به [[فراگیری دانش]] پرداخت. <ref>معانی الاخبار، ج ۱، ص۳۷.</ref> سرانجام خود در [[علم حدیث]] و [[رجال]] و [[فقه]] به [[درجه]] استادی رسید و در [[سلسله]] [[احادیث]]، [[نقادی]] والامقام شد. او سال ۳۵۵ هجری وارد [[بغداد]] شد و بسیاری از او بهره‌مند شدند. <ref>رجال (النجاشی)، ج ۲، ص۳۱۱.</ref>


== مقدمه ==
سرانجام پس از [[عمری]] [[تلاش]] و [[پژوهش]]، سال ۳۸۱ هجری در ۷۵ سالگی در [[ری]] از [[دنیا]] رفت و در نزدیکی [[مرقد]] [[حضرت]] [[عبدالعظیم حسنی]] به [[خاک]] سپرده شد که هم اکنون آن محل به نام «[[ابن بابویه]]» شناخته می‌‌شود. <ref>تاریخ قم (ناصرالشریعه)، ص۲۳۷.</ref>
ابن بابویه در عرف علمای رجال، کنیه سه تن از فقهای بزرگ [[شیعه]] است: "[[علی بن حسین بن بابویه|علی بن حسین]]" و دو پسرش "[[ابو عبد الله حسین]] و [[ابو جعفر محمد صدوق]]". محمد، فرزند "علی بن حسین بابویه"، همان [[شیخ صدوق]]، معروف به "ابن بابویه" است.


[[ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین قمی]]، معروف به [[شیخ صدوق]] و ابن بابویه، از علمای بزرگ [[شیعه]] در [[قرن چهارم هجری]] است. بابویه، نام جدّ اعلای ایشان، کلمه‌ای است فارسی، منسوب به "بابو" یعنی بابا، پدر، پیر و مرشد<ref>الغیبة، ص۱۸۸.</ref><ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۴۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۸.</ref>
[[شیخ صدوق]] آثار بسیاری را نوشته است که عبارت‌اند از: التوحید، النبوة، اثبات الوصیه لعلّی{{ع}}، اثبات خلافته، اثبات النصّ علیه، اثبات النصّ علی الائمة{{عم}}، المعرفة فی فضل النبّی وامیرالمؤمنین والحسن والحسین{{عم}}، مدینه العلم، المقنع فی الفقه، العرض فی المجالس، علل الشرایع، ثواب الاعمال، عقاب الاعمال، الاوایل، الاواخر، الاوامر، المناهی، الفرق، خلق الانسان، الرساله الاوّلة فی الغیبة، الرساله الثانیه، الرساله الثالثه، الرسالة فی ارکان الاسلام، المیاه، السواک، الوضوء، فضایل الصلاة، التیمّم، الاغسال، الحیض والنفاس، نوادرالوضوء، فرایض الصلاة، فضل المساجد، مواقیت الصلاة، فقه الصلاة، الجمعه والجماعة، السهو، الصلوات سوی الخمس، نوادرالصلوة، الزکاة، الخمس، حقّ الجداد، الجزیه، فضل المعروف، فضل الصدقه، الصوم، الفطرة، الاعتکاف، جامع الحجّ، جامع علل الحج، جامع تفسیرالمنزل فی الحجّ، جامع حجج الانبیاء{{عم}}، جامع حجج الائمه{{عم}}، جامع فضل الکعبه والحرم، جامع آداب المسافر للحج، جامع فرض الحجّ والعمره، جامع فقه الحج، ادعیه الموقف، القربان، المدینة وزیارة قبرالنبی والائمه{{عم}}، جامع نوادرالحج، زیارت قبورالائمه{{عم}}، النکاح، الوصایا، الوقف، الصدقه والنحل والهبة، اسکنی والعمری، الحدود، الدیات، المعائش والمکاسب، التجارات، العتق والتدبیر والمکاتبه، القضاء والاحکام، اللقاء والسلام، صفات الشیعه، العان، الاستسقاء، المتعه، فی زیارت موسی و محمد{{ع}}، جامع زیاره الرضا{{ع}}، فی تحریم الفقّاع، الرجعه، الشعر، معانی الاخبار، السلطان، مصادقه الاخوان، فضایل جعفرالطّیار، فضایل العلویّه، الملاهی، السنة، فی عبدالمطلب و عبداللّه و ابی طالب{{عم}}، زیدبن علی{{ع}}، الفواید، الانابه، الهدایه، الضیافه، التاریخ، علامات آخرالزمان، فضل الحسن والحسین{{ع}}، رسالة فی شهر رمضان، جواب رسالة وردت فی شهر رمضان، کتب المصابیح که راجع به ۱۴ معصوم{{عم}} نوشته است، کتب زهد راجع به چهارده معصوم، اوصاف النبی{{صل}}، دلایل الائمه{{عم}} و معجزاتهم، الروضه، امتحان المجالس، غریب الحدیث، الخصایل، مختصر تفسیرالقرآن، اخبار سلمان وزهده وفضایله، اخبار ابوذر وفضایله، التقیّه، حذوالنعل بالنعل، نوادرالطبّ، جوابات المسائل الواردة علیه من واسط، الطرائف، جوابات المسائل الواردة علیه من قزوین، جوابات مسائل وردت من مصر، جوابات مسائل وردت من البصرة، جوابات مسائل وردت من الکوفه، جواب مسئلة وردت علیه من المدائن، العلل غیر مبوبّ، کتاب فیه ذکر من لقیه من اصحاب الحدیث وعن کلّ واحد منهم حدیث، ذکر مجلس الذّی جری له بین یدی رکن الدولة، ذکر مجلس آخر، ذکر مجلس ثالث، ذکر مجلس رابع، ذکر مجلس خامس، الحذاء والخفّ، الخطّاب، فضل العلم، الموالات، مسائل الوضوء، مسائل المواریث، مسائل الوقف، مسائل النکاح ثلاثة عشر کتاباً، مسائل العقیقه، مسائل الرضاع، مسائل الطلاق، ابطال الغلوّ والتقصیر، المختاربن ابی عُبَید، الناسخ والمنسوخ، جواب مسئلة نیشابور، رسالته الی ابومحمد فارسی فی شهر رمضان، رساله الثانیه الی اهل بغداد فی معنی شهر رمضان، الجمل، مصباح المصلّی، السرّ المکتوم الی الوقت المعلوم، ابطال الاختیار واثبات النص، معرفة بالرجال البرقی، مولد امیرالمؤمنین{{ع}}، مولد فاطمه علیهاالسلام، تفسیرالقرآن، جامع کتاب اخبار عبدالعظیم حسنی، تفسیر قصیدة فی اهل بیت{{عم}}، الشوری، اللباس، الخاتم<ref>رجال (النجاشی)، ج ۲، ص۳۱۱.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۲، ص۴۰۳-۴۰۴.</ref>
 
"[[علی بن حسین بابویه]]" با دختر عموی خود (دختر [[محمد بن موسی بن بابویه]]) ازدواج کرد، اما از او فرزندی نیافت. نامه‌ای به "[[حسین بن روح]]" نوشت و به وسیله او از [[امام زمان]] {{ع}} تقاضا کرد که دعا بفرماید تا خدا فرزندانی فقیه به او عنایت کند. از ناحیه امام {{ع}} پاسخ آمد که از همسر فعلی خود فرزندی نخواهی داشت، ولی به زودی کنیزی دیلمی را مالک می‌شوی و دو پسر فقیه از او نصیب تو خواهد شد. ابن بابویه، سه پسر پیدا کرد (محمد، حسین و حسن). محمد و حسین، هر دو فقیه شدند و حسن، به عبادت و زهد مشغول شد<ref>غیبة طوسى، ص ۱۸۸</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۸.</ref>
 
== آثار شیخ صدوق == ابن بابویه" از علمای بزرگ [[شیعه]] در قرن چهارم هجری و صاحب تألیفات بسیار و ارزشمندی است. مرحوم [[محدث قمی]] می‌نویسد: حدود سیصد تألیف دارد که این تألیفات عمدتا در ابواب فقه و اصول و تفسیر و سیره [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} و احتجاج و اخبار فضائل [[اهل بیت]] و اخبار غیبت و علائم ظهور [[امام مهدی|امام غایب]] {{ع}} و آداب زیارت مشاهد مشرفه و پاسخ به سؤالات علمای سایر بلاد است. از جمله مهمترین آثار ایشان می‌توان به "من لا یحضره فقیه"، "[[توحید]]"، "[[کمال الدین]] و اتمام النعمه" و "[[عیون اخبار الرضا]]"{{ع}} اشاره کرد. صدوق به اجماع علمای [[شیعه]] در وسعت دانش و قوت حافظه و نظم فکری و کثرت تألیفات و جمع احادیث و صحت اتقان فتاوی در میان سایر علمای [[شیعه]] ممتاز است<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۴۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۸.</ref>.
 
== شیخ صدوق و رکن الدوله دیلمی ==
شیخ که به مناسبت اقامتش در [[ری]]، با [[رکن الدوله دیلمی]] [[ارتباط]] داشته است، در [[رجب]] [[سال ۳۵۲ هجری]] قمری، از رکن الدوله جهت [[تشرف]] به [[خراسان]] و [[زیارت]] [[مرقد]] [[امام رضا]]{{ع}} اجازه می‌گیرد. [[امیر]] رکن الدوله از آنجایی که شیعه و از [[دوستداران]] [[اهل بیت]]{{عم}} بود، ضمن التماس [[دعا]] و [[نایب]] الزیاره نمودن وی، شیخ صدوق را روانه خراسان می‌کند و او چند ماهی را در خراسان و بخصوص در [[طوس]] و [[نیشابور]] اقامت می‌کند. شیخ در این باره می‌نویسد: «از امیر [[سعید]] رکن الدوله دیلمی برای زیارت [[مشهد]] امام رضا{{ع}} اجازه خواستم و او نیز اجازه فرمود و این در [[ماه رجب]] سال ۳۵۲ هجری قمری بود. همین که از پیشگاهش برگشتم که بروم، دوباره مرا بازگردانید و فرمود: این [[فرخنده]] زیارتگاهی است که من نیز آن را زیارت کرده‌ام و از [[خداوند تعالی]] نیازها و آرزوهایی که در [[دل]] داشتم مسألت کرده‌ام و [[خداوند]] همه آن را برآورد! بنابراین، در آنجا برای من در دعا و زیارت نیابی، کوتاهی مکن. من هم دعا و زیارت جهت او را بر عهده گرفتم و به [[عهد]] خود نیز وفا کردم. وقتی که از مشهد که بر ساکنش [[درود]] و آفرین باد بازگشتم و بر رکن الدوله وارد شدم، فرمود: آیا برای ما [[دعا]]، و از طرف ما [[زیارت]] کردی؟ گفتم: [[بلی]]! فرمود: کار بسیار خوبی کردی، پیش من ثابت و نزد من درست است که دعا در آن [[مشهد]] [[مستجاب]] است»<ref>عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۳۸۱. </ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۴۳.</ref>
 
== وفات ==
مرحوم صدوق در سال ۳۸۱ هجری، وفات و در شهر ری در گورستانی که هم‌اکنون معروف به "ابن بابویه" است مدفون است<ref>پیشواى دوازدهم، هیئت تحریریه مؤسسه در راه حق، پاورقى ص ۷۰</ref>. و مقبره پدرش (علی بن حسین بابویه) در قم است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۸؛ [[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۴۳.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:13681348.jpg|22px]] [[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|'''رضانامه''']]
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۲۵: خط ۱۵:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:ابن بابویه]]
[[رده:محدثان شیعه]]
[[رده:اعلام]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۲۱

آشنایی اجمالی

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی قمی ابن بابویه مشهور به شیخ صدوق از فقیهان و محدثان بزرگ و نامدار شیعه که حدود سال ۳۰۶ هجری در قم و در پی دعای حضرت ولی عصر(ع) دیده به جهان گشود. [۱] او که دارای حافظه‌ای نیرومند و پشتکاری بی‌مانند بود، در سنین کودکی نزد پدرش به فراگیری علوم دینی پرداخت. [۲] سپس برای درک محضر استادان بیشتر، سفرهای علمی خویش را آغاز کرد و نزد کسانی چون محمد بن حسن بن ولید، احمد بن علی بن ابراهیم قمی و محمد بن یحیی بن عطار اشعری به فراگیری دانش پرداخت. [۳] سرانجام خود در علم حدیث و رجال و فقه به درجه استادی رسید و در سلسله احادیث، نقادی والامقام شد. او سال ۳۵۵ هجری وارد بغداد شد و بسیاری از او بهره‌مند شدند. [۴]

سرانجام پس از عمری تلاش و پژوهش، سال ۳۸۱ هجری در ۷۵ سالگی در ری از دنیا رفت و در نزدیکی مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد که هم اکنون آن محل به نام «ابن بابویه» شناخته می‌‌شود. [۵]

شیخ صدوق آثار بسیاری را نوشته است که عبارت‌اند از: التوحید، النبوة، اثبات الوصیه لعلّی(ع)، اثبات خلافته، اثبات النصّ علیه، اثبات النصّ علی الائمة(ع)، المعرفة فی فضل النبّی وامیرالمؤمنین والحسن والحسین(ع)، مدینه العلم، المقنع فی الفقه، العرض فی المجالس، علل الشرایع، ثواب الاعمال، عقاب الاعمال، الاوایل، الاواخر، الاوامر، المناهی، الفرق، خلق الانسان، الرساله الاوّلة فی الغیبة، الرساله الثانیه، الرساله الثالثه، الرسالة فی ارکان الاسلام، المیاه، السواک، الوضوء، فضایل الصلاة، التیمّم، الاغسال، الحیض والنفاس، نوادرالوضوء، فرایض الصلاة، فضل المساجد، مواقیت الصلاة، فقه الصلاة، الجمعه والجماعة، السهو، الصلوات سوی الخمس، نوادرالصلوة، الزکاة، الخمس، حقّ الجداد، الجزیه، فضل المعروف، فضل الصدقه، الصوم، الفطرة، الاعتکاف، جامع الحجّ، جامع علل الحج، جامع تفسیرالمنزل فی الحجّ، جامع حجج الانبیاء(ع)، جامع حجج الائمه(ع)، جامع فضل الکعبه والحرم، جامع آداب المسافر للحج، جامع فرض الحجّ والعمره، جامع فقه الحج، ادعیه الموقف، القربان، المدینة وزیارة قبرالنبی والائمه(ع)، جامع نوادرالحج، زیارت قبورالائمه(ع)، النکاح، الوصایا، الوقف، الصدقه والنحل والهبة، اسکنی والعمری، الحدود، الدیات، المعائش والمکاسب، التجارات، العتق والتدبیر والمکاتبه، القضاء والاحکام، اللقاء والسلام، صفات الشیعه، العان، الاستسقاء، المتعه، فی زیارت موسی و محمد(ع)، جامع زیاره الرضا(ع)، فی تحریم الفقّاع، الرجعه، الشعر، معانی الاخبار، السلطان، مصادقه الاخوان، فضایل جعفرالطّیار، فضایل العلویّه، الملاهی، السنة، فی عبدالمطلب و عبداللّه و ابی طالب(ع)، زیدبن علی(ع)، الفواید، الانابه، الهدایه، الضیافه، التاریخ، علامات آخرالزمان، فضل الحسن والحسین(ع)، رسالة فی شهر رمضان، جواب رسالة وردت فی شهر رمضان، کتب المصابیح که راجع به ۱۴ معصوم(ع) نوشته است، کتب زهد راجع به چهارده معصوم، اوصاف النبی(ص)، دلایل الائمه(ع) و معجزاتهم، الروضه، امتحان المجالس، غریب الحدیث، الخصایل، مختصر تفسیرالقرآن، اخبار سلمان وزهده وفضایله، اخبار ابوذر وفضایله، التقیّه، حذوالنعل بالنعل، نوادرالطبّ، جوابات المسائل الواردة علیه من واسط، الطرائف، جوابات المسائل الواردة علیه من قزوین، جوابات مسائل وردت من مصر، جوابات مسائل وردت من البصرة، جوابات مسائل وردت من الکوفه، جواب مسئلة وردت علیه من المدائن، العلل غیر مبوبّ، کتاب فیه ذکر من لقیه من اصحاب الحدیث وعن کلّ واحد منهم حدیث، ذکر مجلس الذّی جری له بین یدی رکن الدولة، ذکر مجلس آخر، ذکر مجلس ثالث، ذکر مجلس رابع، ذکر مجلس خامس، الحذاء والخفّ، الخطّاب، فضل العلم، الموالات، مسائل الوضوء، مسائل المواریث، مسائل الوقف، مسائل النکاح ثلاثة عشر کتاباً، مسائل العقیقه، مسائل الرضاع، مسائل الطلاق، ابطال الغلوّ والتقصیر، المختاربن ابی عُبَید، الناسخ والمنسوخ، جواب مسئلة نیشابور، رسالته الی ابومحمد فارسی فی شهر رمضان، رساله الثانیه الی اهل بغداد فی معنی شهر رمضان، الجمل، مصباح المصلّی، السرّ المکتوم الی الوقت المعلوم، ابطال الاختیار واثبات النص، معرفة بالرجال البرقی، مولد امیرالمؤمنین(ع)، مولد فاطمه علیهاالسلام، تفسیرالقرآن، جامع کتاب اخبار عبدالعظیم حسنی، تفسیر قصیدة فی اهل بیت(ع)، الشوری، اللباس، الخاتم[۶].[۷]

منابع

  1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲

پانویس

  1. تنقیح المقال، ج ۳، ص۱۵۴.
  2. تاریخ قم (ناصرالشریعه)، ص۲۳۷.
  3. معانی الاخبار، ج ۱، ص۳۷.
  4. رجال (النجاشی)، ج ۲، ص۳۱۱.
  5. تاریخ قم (ناصرالشریعه)، ص۲۳۷.
  6. رجال (النجاشی)، ج ۲، ص۳۱۱.
  7. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۲، ص۴۰۳-۴۰۴.