|
|
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام باقر| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام باقر| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در علوم قرآنی]]-[[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} |
| | | == آشنایی اجمالی == |
| == مقدمه == | | [[ابوبکر داود بن دینار بن عذافر قشیری سرخسی بصری]]، معروف به [[ابن ابی هند]] اصالتاً [[اهل]] [[سرخس]] بود،<ref>رجال الطوسی، ص۱۳۴.</ref> اما در [[مرو]] زاده شد و در [[بصره]] [[زندگی]] کرد.<ref>تاریخ الاسلام، ج۸، ص۴۱۳.</ref> وی از [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} میباشد <ref>رجال الطوسی، ص۱۳۴.</ref> و از افرادی چون [[محمد بن سیرین]] و [[عکرمه]] [[روایت]] نقل کرده است و کسانی چون «شعبه» و «ثوری» از او روایت دارند. ابن ابی‌هند فردی [[فقیه]]، <ref>تاریخ الاسلام، ج۸، ص۴۱۳.</ref> [[محدث]]،<ref>لغت نامه دهخدا، ج۶، ص۹۱۵۲.</ref> [[حافظ]] و از بزرگان بصره<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۳، ص۲۰۴.</ref> و از [[تابعین]] در بصره بود و در [[زمان]] [[حسن بصری]] در این [[شهر]] [[فتوا]] می‌‌داد.<ref>اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۷۰.</ref> برخی از [[رجال شناسان]] ایشان را از [[راویان شیعه]] [[مذهب]]،<ref> تنقیح المقال، ج۱، ص۴۰۶.</ref> و بعضی از [[اهل سنت]] دانسته‌اند.<ref>دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۹، ص۳۱۴.</ref> اثر داود، [[تفسیر قرآن]] میباشد.<ref>الذریعه، ج۴، ص۲۴۰.</ref> او سرانجام در سال ۱۳۹ه در راه [[مکه]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۳۴.</ref> درگذشت.<ref> جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۳۲۶.</ref> |
| [[شیخ طوسی]] این شخص را با عنوان «داوود بن ابی هند قشیری سرخسی»<ref>تاریخ تولد وی طبق قولی است که ذهبی در تذکرة الحفاظ نقل کرده است و تاریخ وفات وی طبق قول شیخ طوسی و برخی دیگر از اهل تسنن میباشد، ولی ذهبی و برخی دیگر تاریخ وفات وی را سال ۱۴۰ و برخی سال ۱۴۱ گفته‌اند (ر. ک: تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۱۷۷، رقم ۳۸۸).</ref> در شمار [[اصحاب امام باقر]] {{ع}} ذکر کرده و فرموده است: او را به «ابوبکر» [[کنیه]] داده‌اند و اسم پدرش ابوهند، دینار و [[اهل]] [[سرخس]] میباشد و در سال ۱۳۹ در راه [[مکه]] [[وفات]] کرده است<ref>رجال الطوسی، ص۱۲۰ (اصحاب الباقر {{ع}} باب الدال، رقم ۷).</ref>. | |
| | |
| در طبقات [[ابن سعد]] آمده است که وی در سال ۱۳۹ وفات کرده و اهل سرخس بوده و در آنجا به [[دنیا]] آمده است<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۵۵؛ داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۶۹، رقم ۱۶۶.</ref>. | |
| | |
| [[ابن حجر]] پس از ذکر [[لقب]] «قشیری» و کنیۀ «ابو بکر» گفته است: به وی [[ابو محمد بصری]] نیز گفته می‌شود<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۱۷۷، رقم ۳۸۸.</ref>. [[ذهبی]] و عجلی و داوودی نیز او را با لقب «بصری» یاد کرده‌اند<ref>ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷؛ عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۴۲.</ref>. از آنچه نقل شد، به‌دست می‌آید که وی در سرخس به دنیا آمده و اهل آنجا بوده است، ولی مدت زیادی ساکن [[بصره]] بوده و ازاین‌رو به او «بصری» نیز گفته‌اند.
| |
| | |
| شاهدی که برای [[تابعی]] بودن وی می‌توان ذکر کرد، این است که قسمت زیادی از [[عمر]] وی (و بنابر قولی که [[تولد]] وی را در سال ۵۰ ه. ق می‌داند<ref>ذهبی گفته است: «قیل مولده ۵۰» (تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷)؛ اما داوودی گفته است: در سال ۱۴۰ در ۷۵ سالگی مرده است (طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۶۹، رقم ۱۶۶). طبق این قول، تولد وی در سال ۶۵ه بوده است.</ref>، حدود شصت سال از [[عمر]] وی) در عصر [[صحابه]] بوده است و [[ذهبی]] و [[ابن حجر]] گفته‌اند: وی [[انس بن مالک]] را دیده است<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۳۷۷؛ همو، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۳، ص۱۷۷، رقم ۳۸۸.</ref>، و برای [[مفسر]] بودن وی به دوچیز می‌توان استناد کرد:
| |
| # [[نقل روایات]] و آرای [[تفسیری]] از وی در [[کتاب‌های تفسیر]]<ref>براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی، نام [[داوود بن ابی هند]] در کل تفاسیر، ۲۶۳ مورد (۴ مورد در تفاسیر شیعه و ۲۵۹ مورد در تفاسیر اهل تسنن) تکرار شده است.</ref>؛
| |
| # ذکر کتاب [[تفسیر]] برای وی. [[ابن ندیم]] در شمارش کتاب‌های تألیف شده در [[تفسیر قرآن]]، از تفسیر وی با نام کتاب تفسیر داوود بن ابی هند یاد کرده است<ref>ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶.</ref>. داوودی او را در طبقات المفسرین آورده و گفته است: «برای او تفسیری است» <ref>ر. ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۶۹، رقم ۱۶۶.</ref>. [[آقا بزرگ تهرانی]] نیز با عنوان تفسیر ابی [[هند]] از کتاب تفسیر وی خبر داده است<ref>ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۴۰، رقم ۱۱۷۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۱۲-۲۱۳.</ref>
| |
| | |
| == [[مذهب]] ==
| |
| [[آقا بزرگ تهرانی]] تفسیر وی را از تألیف‌های [[شیعه]] به شمار آورده<ref>زیرا از تفسیر وی در الذریعة الی تصانیف الشیعة که برای معرفی تألیفات شیعه میباشد، یاد کرده است.</ref> و آقای [[عقیقی بخشایشی]] از او در طبقات [[مفسران شیعه]] یاد کرده است<ref>ر. ک: عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ج۱، ص۳۸۹.</ref>؛اما شاهدی بر شیعه بودن وی نیست، جز اینکه [[شیخ طوسی]] او را در شمار [[اصحاب امام باقر]] {{ع}} ذکر کرده است، ولی این مطلب برای [[اثبات]] شیعه بودن وی کافی نیست؛ زیرا افراد غیر شیعه نیز از آن [[حضرت]] استفاده [[علمی]] برده و [[نقل حدیث]] کرده‌اند؛ ازاین‌رو، امکان دارد او را به لحاظ اینکه به محضر آن حضرت می‌رفته و از ایشان [[حدیث]] نقل کرده است، از [[اصحاب]] آن حضرت به شمار آورده باشند، نه اینکه شیعه باشد.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۱۳.</ref>
| |
| | |
| == [[وثاقت]] ==
| |
| وثاقت وی نزد شیعه مجهول است، ولی [[دانشمندان]] [[اهل تسنن]] بر [[وثاقت]] او [[گواهی]] داده‌اند. به گفتۀ [[ابن سعد]] [[ثقه]] و حدیثش زیاد بوده است<ref>گفته است: {{عربی|و کان ثقة کثیر الحدیث}} (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۵۵).</ref> و به گفتۀ ابن معین، ثقه است<ref>در تاریخ ابن معین، ج۱، ص۱۰۷، رقم ۳۱۱ چنین آمده است: {{عربی|سألت یحیی بن معین عن داوود بن ابی هند فقال: ثقة}} (ر. ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۶۶).</ref>.
| |
| | |
| [[احمد بن حنبل]] با تأکید گفته است: ثقه میباشد؛ ثقه میباشد<ref>ابن حنبل، العلل و معرفة الرجال، ج۱، ص۳۸۱ و ج۲، ص۳۷۵.</ref>. عجلی گفته است: [[مرد]] [[شایسته]]، ثقه و [[نیکو]] اسناد است<ref>عبارت کامل وی چنین است: {{عربی|"داوود بن ابي هند بصري، ثقة جیّد الاسناد رفيع و كان خياطا وكان رجلاً صالحاً ثقة حسن الاسناد"}}(عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۴۲).</ref>. | |
| | |
| [[ذهبی]] گفته است: [[امام]]، حافظ و ثقه است<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۳۷۶، رقم ۱۵۸.</ref>. [[ابن حجر]] گفته است: ثقه و [[مؤمن]] است؛ اما در آخر عمرش [[اشتباه]] می‌کرده است<ref>عبارت وی چنین است: {{عربی|ثقة متقن، کان یهم بآخره}} (ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۲۳۵، رقم ۴۵).</ref>. نمونه‌ای از [[روایات تفسیری]] وی را در مصادر یاد شده در پاورقی بنگرید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸۶؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۱۶۹، ۱۷۴ (تفسیر {{متن قرآن|يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ}} «آن را چنان که سزاوار خواندن آن است می‌خوانند» سوره بقره، آیه ۱۲۱، {{متن قرآن|مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ}} «از «مقام ابراهیم»» سوره بقره، آیه ۱۲۵])، حسکانی؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۵۸، ح۱۷ و ص۱۶۲، ح۱۷۳ و ص۴۱۵، ح۴۳۸.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۲۱۳-۲۱۴.</ref>
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
| خط ۲۷: |
خط ۸: |
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:IM009972.jpg|22px]] [[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|'''تاریخ تفسیر قرآن''']] | | # [[پرونده:IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۳۳: |
خط ۱۴: |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده: یاران امام باقر]] | | [[رده:اصحاب امام باقر]] |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام باقر است. داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در علوم قرآنی-داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱