|
|
| (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{علم امام}} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = علم معصوم | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[علم به لوح محو و اثبات]]| پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش)}} |
| {{خرد}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[لوح محو و اثبات در قرآن]] | [[لوح محو و اثبات در حدیث]] | [[لوح محو و اثبات در کلام اسلامی]] | [[لوح محو و اثبات در عرفان اسلامی]] | [[علم به لوح محو و اثبات]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[لوح محو و اثبات (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
|
| |
|
| ==مقدمه==
| | '''«لوح محو و اثبات»''' در مقابل [[لوح محفوظ]]، مظهر [[قدرت]] مطلقۀ خداوند است و محتوای این [[لوح]] قابل [[تغییر]] و دگرگونی و [[پاک]] کردن و نوشتن مجدد است. [[خداوند]] دو نوع [[قضا]] و یا تقدیر دارد، یکی قضای حتمی و دیگر قضای تعلیقی؛ آیۀ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}} دلالت بر این دارد که [[قضای الهی]] قابل تغییر است و چنین نیست که قضای الهی، قدرت انسان را محدود کند و نتواند کاری برخلاف قضای خود انجام دهد. لذا [[لوح محفوظ]] جایگاه [[علم خدا]] و لوح محو و اثبات مظهر [[قدرت خداوند]] است. |
| *در مقابل [[لوح محفوظ]]، لوح محو و اثبات قرار دارد که مظهر قدرت مطلقۀ خداوند است و محتوای این لوح قابل تغییر و دگرگونی و پاک کردن و نوشتن مجدد است. آنچه در این لوح نوشته شده صورت تعلیقی و شرطی دارد و به این شکل است که اگر چنین شود چنان خواهد شد و اگر نشود نخواهد شد. [[علامه مجلسی]] چنین مثال می‌زند: "مثلاً برای زید پنجاه سال عمر نوشته شده ولی به این صورت که اگر صلۀ رحم کند، شصت سال خواهد بود و اگر قطع رحم کند، چهل سال خواهد بود پس اگر او صله رحم کرد، در آن کتاب پنجاه سال محو و شصت سال ثبت خواهد شد<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۴، ص ۱۳۱.</ref><ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۲.</ref>.
| |
| *خداوند دو نوع قضا و یا تقدیر دارد، یکی قضای حتمی و دیگر قضای تعلیقی، در مثال بالا مرگ زید قضای حتمی و تغییر ناپذیر است ولی زمان مرگ او قضای تعلیقی و قابل تغییر است و گاهی از آن به أجل مسمی و أجل معلق تعبیر می‌شود.
| |
| *در آیه‌ای که مربوط به لوح محو و اثبات است، عبارت {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref> خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و [[لوح محفوظ]] نزد اوست؛ سوره رعد، آیه:۳۹.</ref> به روشنی دلالت دارد قضای الهی قابل تغییر است و چنین نیست که قضای الهی، قدرت او را محدود کند و او نتواند کاری بر خلاف قضای خود انجام دهد. این مطلب، عقیدۀ یهود را نفی می‌کند که می‌گفتند خداوند جهان را بر اساس یک سلسله قوانین کلّی آفرید و دیگر نمی‌تواند در آن تغییر بدهد و همین قوانین دست خدا را بسته است. خداوند هر لحظه‌ای می‌تواند قضا و تقدیر نوشته شده را تغییر بدهد و لوح محو و اثبات جایگاه این تغییرهاست. این حقیقت در [[قرآن کریم]] به صورت های دیگری هم بیان شده است و در آیاتی از [[قرآن]] از تغییر سرنوشت برخی از اشخاص و جامعه‌ها خبر داده و خاطر نشان کرده است که گاهی قضای الهی بر چیزی تعلق گرفته ولی در اثر عوامل خاصی آن قضا تغییر داده شده است. از جملۀ این موارد جریان یونس است که هم دربارۀ شخص او و هم دربارۀ قوم او از چنین تغییری خبر داده شده است: {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن| فَلَوْلا أَنَّهُ كَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ}}﴾}}<ref> و اگر او از نیایشگران نبود،بی‌گمان در شکم آن (ماهی)، تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند می‌ماند؛ سوره صافات، آیه: ۱۴۳- ۱۴۴.</ref>؛ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|فَلَوْلاَ كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ}}﴾}}<ref> پس چرا (مردم) هیچ شهری بر آن نبودند که (به هنگام) ایمان آورند تا ایمانشان آنان را سودمند افتد جز قوم یونس که چون (به هنگام) ایمان آوردند عذاب خواری را در زندگانی این جهان از آنان برداشتیم و تا روزگاری آنان را (از زندگی) بهره‌مند ساختیم؛ سوره یونس، آیه:۹۸.</ref> در آیۀ نخست اظهار می‌دارد که قرار بود یونس تا روز قیامت در شکم ماهی بماند ولی او در شکم ماهی به تسبیح خدا پرداخت و خدا این قضا را تغییر داد و او را از شکم ماهی بیرون آورد و از آیۀ بعدی فهمیده می‌شود که قرار بود بر قوم یونس بلا نازل شود ولی این قوم وقتی آثار بلا را دیدند ایمان آوردند و آن بلا از آنان برداشته شد و تا مدتها در رفاه و آسایش بودند<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۳.</ref>.
| |
| *علاوه بر چنین آیاتی که دربارۀ شخص یا قوم خاصی نازل شد، در چندین آیه از [[قرآن]] به طور کلی تغییر قضای الهی و سرنوشت مردم به وسیلۀ کارهای خوب یا بد آنها مورد تأکید واقع شده است: {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ}}﴾}}<ref> او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست؛ سوره رعد، آیه: ۱۱.</ref>؛ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن| وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ وَلَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ }}﴾}}<ref> و اگر مردم آن شهرها ایمان می‌آوردند و پرهیزگاری می‌ورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکت‌هایی می‌گشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه می‌کردند آنان را فرو گرفتیم؛ سوره اعراف، آیه: ۹۶.</ref>.
| |
| *همچنین در روایات بسیاری، از تأثیر اعمال خوب یا بد مانند حسن خلق و صلۀ رحم و صدقه دادن و یا گناهان ویژه در سرنوشت انسان و فراخی و تنگی روزی و بلندی و کوتاهی عمر مطالب روشن کننده‌ای آمده است. جایگاه این تغییرات که در قضای الهی صورت می‌گیرد، همان لوح محو و اثبات است و آن کتابی است که حوادث روزمره و اتفاقاتی که برای بشر رخ می‌دهد در آن ثبت شده و شاید در آیاتی که در زیر می‌خوانیم منظور از کتاب همان لوح محو و اثبات باشد:{{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلا تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلاَّ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}﴾}}<ref> و خداوند شما را از خاکی آفرید سپس از نطفه‌ای، آنگاه شما را جفت‌هایی (نر و ماده) قرار داد و هیچ مادینه‌ای باردار نمی‌گردد و نمی‌زاید مگر با آگاهی وی و هیچ سالمندی کهنسال نمی‌گردد و از عمر کسی کم نمی‌شود مگر که در کتابی آمده است؛ بی‌گمان این بر خداوند آسان است؛ سوره فاطر، آیه: ۱۱.</ref>؛ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلا فِي أَنفُسِكُمْ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}﴾}}<ref> هیچ گزندی در زمین و به جان‌هایتان نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است ؛ سوره حدید، آیه: ۲۲.</ref><ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۳.</ref>.
| |
| *آنچه مسلم است این است که [[لوح محفوظ]] جایگاه و مظهر علم خدا و لوح محو و اثبات مظهر قدرت خداوند است و وجود لوح محو و اثبات، این حقیقت را ثابت می‌کند که هیچ چیزی حتی مقدرات و قضا و قدر و قوانین حاکم بر طبیعت نمی‌تواند قدرت خدا را محدود کند و او همواره و هر لحظه توانایی انجام هر کاری را دارد و این درست مقابل نقطۀ نظر برخی از فلاسفه و یهود است<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۴.</ref>.
| |
| ==روایات دربارۀ لوح محو و اثبات==
| |
| *در برخی از روایات در تفسیر آیۀ شریفۀ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref> خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و [[لوح محفوظ]] نزد اوست؛ سوره رعد، آیه:۳۹.</ref> تصریح شده است طبق این آیه قضای الهی قابل تغییر و دگرگونی است و برخی از اعمال خوب یا بد، سرنوشت انسان را تغییر می‌دهد و خداوند هر چه را بخواهد مقدّم و آنچه را که بخواهد مؤخر می‌کند و او هر گونه تغییری را که بخواهد می‌دهد: "از [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} نقل شده که او از [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] دربارۀ آیۀ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}} پرسید، آن حضرت فرمود: چشمان تو را با تفسیر آن روشن خواهم کرد و چشمان امت خود را نیز با تفسیر آن روشن خواهم کرد: صدقه دادن درست و نیکی به پدر و مادر و انجام کار خوب، شقاوت را تبدیل به سعادت می‌کند و بر عمر می‌افزاید و از حوادث بد حفظ می‌کند"<ref>{{عربی|اندازه=120%|" عن علی{{ع}} أنّه سأل رسول الله{{صل}} عن هذه الآیة ﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾، فقال: لاقرّنّ عینیک بتفسیرها و لاقرّنّ عین اُمّتی بعدی بتفسیرها: الصدقة علی وجهها و برّ الوالدین و اصطناع المعروف یحوّل الشقاء سعاة و یزید فی العمر و یقی مصارع السوء "}}؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج ۴، ص۶۶.</ref>؛ [[امام صادق]]{{ع}} در مورد این آیه فرمود: "آیا جز این است که آنچه را که ثابت بوده محو می‌کند و آنچه را که نبوده ثابت می‌کند؟<ref>{{عربی|اندازه=120%|" عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ: فِي هَذِهِ الْآيَةِ ﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾ قَالَ فَقَالَ وَ هَلْ يُمْحَى إِلَّا مَا كَانَ ثَابِتاً وَ هَلْ يُثْبَتُ إِلَّا مَا لَمْ يَكُنْ "}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج ۱، ص ۱۴۶.</ref>؛ [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرمود: "اگر آیه‌ای در [[قرآن]] نبود شما را از آنچه شده و آنچه تا روز قیامت خواهد شد خبر می‌دادم. گفتم: کدام آیه؟ فرمود: آیۀ {{عربی|اندازه=120%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref> {{عربی|اندازه=120%|" لَوْ لَا آيَةٌ فِي كِتَابِ اللَّهِ لَحَدَّثْتُكُمْ بِمَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَقُلْتُ أَيَّةُ آيَةٍ قَالَ ﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾ "}}؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۱۵</ref><ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص ۹۴.</ref>.
| |
| ==لوح محو و اثبات در موعودنامه==
| |
| *آن لوح خداوند است که مثبتات و مندرجاتش قابل تغییر باشد. برگرفته از آیه کریمه {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}﴾}}<ref>سوره رعد، ۳۹.</ref> است. مرحوم مجلسی گفته: آیات و اخبار دلالت دارند که خداوند دو لوح را آفریده که همه حوادث و وقایع عالم در آن دو لوح ثبت است. یکی [[لوح محفوظ]]، که هیچ‌گونه تغییر در آن راه ندارد و آن مطابق علم خداوند است. دیگری لوح محو و اثبات، که در آن چیزی ثبت می‌گردد و سپس محض مصالح بسیاری که بر خردمندان پنهان نیست، چیز دیگری برخلاف آن به ثبت می‌رسد. دگرگونی‌هایی که در این لوح به وجود می‌آید، "بداء" نامیده می‌شود<ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۶۰۵.</ref>.
| |
| == پرسش‌های وابسته ==
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| {{پرسش‌های وابسته}}
| |
| {{ستون-شروع|7}}
| |
| * [[آرماگدون]]
| |
| * [[بحران معنویت]]
| |
| * [[پارکلیت]]
| |
| * [[جیش الغضب]]
| |
| * [[حکومت امام زمان]] {{ع}}
| |
| * [[خروج جنبنده‌ای از زمین]]
| |
| * [[خروج سفیانی]]
| |
| * [[خروج منبعث سوم]]
| |
| * [[رجعت]]
| |
| * [[رویارویی امام مهدی]] {{ع}} با جاهلان
| |
| * [[سوشیانس]]
| |
| * [[سوشینت]]
| |
| * [[صلح و آرامش پایدار|صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان]]
| |
| * [[ظهور امام مهدی]] {{ع}}
| |
| * [[ظهور دجال]]
| |
| * [[ظهور منجی|ظهور منجی بزرگ بشر]]
| |
| * [[فارقلیط]]
| |
| * [[ماشیح]]
| |
| * [[موعودباوری]]
| |
| * [[میتریا]]
| |
| * [[ندای آسمانی]]
| |
| * [[نزول عیسی]] {{ع}}
| |
| * [[نشانه‌های آخر الزمان|نشانه‌ها و رخدادهای مهم آخر الزمان]]
| |
| * [[نشانه‌های ظهور]]
| |
| * [[وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار]]
| |
| * [[وقوع مصائب]]
| |
| * [[هجوم یأجوج و مأجوج]]
| |
| * [[هوشیدر]]
| |
| * [[هوشیدرماه]]
| |
| *[[ابدال]]
| |
| *[[ابر رام]]
| |
| *[[ابر سخت]]
| |
| *[[ابراهیم بن ادریس]]
| |
| *[[ابراهیم بن محمد تبریزی]]
| |
| *[[ابراهیم بن محمد همدانی]]
| |
| *[[ابراهیم بن مهزیار اهوازی]]
| |
| *[[ابروهای حضرت]]
| |
| *[[ابقع]]
| |
| *[[ابن ابی العزاقر]]
| |
| *[[ابن ابی زینب]]
| |
| *[[ابن الحسین]]
| |
| *[[ابن انباری]]
| |
| *[[ابن بابویه]]
| |
| *[[ابن جنید]]
| |
| *[[ابن حسام]]
| |
| *[[ابن حوشب]]
| |
| *[[ابن خلدون]]
| |
| *[[ابن شاذان]]
| |
| *[[ابن متیل]]
| |
| *[[ابن مغازلی]]
| |
| *[[ابن یمین]]
| |
| *[[ابو ابراهیم]]
| |
| *[[ابو اسحاق ابو عبیده ثقفی]]
| |
| *[[ابو الادیان]]
| |
| *[[ابو الحسن]]
| |
| *[[ابو الدنیا]]
| |
| *[[ابو العنبس]]
| |
| *[[ابو القاسم حسن بن احمد]]
| |
| *[[ابو القاسم]]
| |
| *[[ابو بکر بغدادی]]
| |
| *[[ابو جعفر]]
| |
| *[[ابو حامد عمران بن مفلس]]
| |
| *[[ابو دجانه انصاری]]
| |
| *[[ابو دلف کاتب]]
| |
| *[[ابو سهل نوبختی]]
| |
| *[[ابو صالح]]
| |
| *[[ابو عبد الله بزوفری]]
| |
| *[[ابو عبد الله]]
| |
| *[[ابو علی حجدر]]
| |
| *[[ابو غالب]]
| |
| *[[ابو محمد حسین بن ابراهیم]]
| |
| *[[ابو محمد]]
| |
| *[[ابو هاشم جعفری]]
| |
| *[[اثبات الوصیه]]
| |
| *[[اثبات امامت حضرت]]
| |
| *[[اثبات وجود مهدی]]
| |
| *[[اثنی عشری]]
| |
| *[[احبشیه]]
| |
| *[[احجار الزیت]]
| |
| *[[احسان]]
| |
| *[[احکام جدید]]
| |
| *[[احمد الکاتب]]
| |
| *[[احمد امین مصری]]
| |
| *[[احمد بن ابراهیم]]
| |
| *[[احمد بن اسحاق اشعری]]
| |
| *[[احمد بن عبد الله هاشمی]]
| |
| *[[احمد بن محمد زجورجی]]
| |
| *[[احمد بن هلال]]
| |
| *[[احمد]]
| |
| *[[احمدیه]]
| |
| *[[احیای سنت محمدی]]
| |
| *[[اخباریه]]
| |
| *[[اخلاق حضرت]]
| |
| *[[اخنس]]
| |
| *[[اخیار]]
| |
| *[[ادعای ارتباط با حضرت]]
| |
| *[[ادعای مهدویت]]
| |
| *[[ادعای نیابت]]
| |
| *[[ادعیه امام زمان]]
| |
| *[[اذاعه]]
| |
| *[[اذن سامعه]]
| |
| *[[اربعینیات درباره حضرت]]
| |
| *[[ارتباط با حضرت]]
| |
| *[[ارشاد]]
| |
| *[[ارمینیه]]
| |
| *[[ارنون]]
| |
| *[[ازد]]
| |
| *[[ازدواج حضرت]]
| |
| *[[اسامی حضرت در کتب ادیان]]
| |
| *[[اسب حضرت]]
| |
| *[[استخاره امام زمان]]
| |
| *[[استخلاف]]
| |
| *[[استضعاف]]
| |
| *[[استغاثه به حضرت مهدی]]
| |
| *[[استکبار جهانی و مهدی‌باوری]]
| |
| *[[اسحاق احمر]]
| |
| *[[اسحاق بن اسماعیل]]
| |
| *[[اسحاق بن یعقوب]]
| |
| *[[اسدی]]
| |
| *[[اسراء]]
| |
| *[[اسرافیل]]
| |
| *[[اسکافی]]
| |
| *[[اسم اصلی حضرت]]
| |
| *[[اسم حضرت]]
| |
| *[[اسماعیل بن جعفر الصادق]]
| |
| *[[اسماعیل بن صادق]]
| |
| *[[اسماعیل بن علی]]
| |
| *[[اسماعیل بن موسی بن جعفر]]
| |
| *[[اسماعیلیه]]
| |
| *[[اشتراط الساعه]]
| |
| *[[اشعیا]]
| |
| *[[اصحاب حضرت]]
| |
| *[[اصحاب طالوت]]
| |
| *[[اصحاب کهف]]
| |
| *[[اصل]]
| |
| *[[اصهب]]
| |
| *[[اعاجم]]
| |
| *[[اعتقاد به منجی]]
| |
| *[[اعتقاد به مهدی]]
| |
| *[[اعلام الوری]]
| |
| *[[اعلام ظهور]]
| |
| *[[اعیان الشیعه]]
| |
| *[[افضل الاعمال]]
| |
| *[[افیق]]
| |
| *[[اقامتگاه حضرت]]
| |
| *[[اقتصاد در عصر ظهور]]
| |
| *[[اقلیت‌ها در حکومت حضرت]]
| |
| *[[البیعه لله]]
| |
| *[[الر]]
| |
| *[[الغیبه]]
| |
| *[[الفصول العشره فی الغیبه]]
| |
| *[[المهدی]]
| |
| *[[الواح موسی]]
| |
| *[[الیاس]]
| |
| *[[ام ایمن]]
| |
| *[[ام خالد]]
| |
| *[[ام محمد]]
| |
| *[[امام زمان]]
| |
| * [[امام مهدی]] {{ع}}
| |
| *[[امامیه]]
| |
| *[[امان زمین]]
| |
| *[[امت امت]]
| |
| *[[امت معدوده]]
| |
| *[[امر به منکر]]
| |
| *[[امر ناگهانی]]
| |
| *[[امکان رجعت]]
| |
| *[[امن یجیب]]
| |
| *[[امنیت پس از ظهور]]
| |
| *[[امنیت پیش از ظهور]]
| |
| *[[امیر الامره]]
| |
| *[[امیر المومنین]]
| |
| *[[انا انزلنا]]
| |
| *[[انتظار در مسیحیت]]
| |
| *[[انتظار فرج]]
| |
| *[[انتظار مثبت]]
| |
| *[[انتظار منفی]]
| |
| *[[انتظار و بهداشت روان]]
| |
| *[[انتظار و صهیونیسم]]
| |
| *[[انتظار]]
| |
| *[[انجیل و بشارت موعود]]
| |
| *[[اندام حضرت]]
| |
| *[[انصار حضرت]]
| |
| *[[انطاکیه]]
| |
| *[[انکار حضرت]]
| |
| *[[انگشتر سلیمان]]
| |
| *[[انگشتری حضرت]]
| |
| *[[انوری]]
| |
| *[[اوپانیشاد]]
| |
| *[[اوتاد]]
| |
| *[[اوقات مخصوص حضرت]]
| |
| *[[اوقات و حالات دعا برای حضرت]]
| |
| *[[اوقیدمو]]
| |
| *[[اولین برنامه حضرت]]
| |
| *[[اولین پرچم]]
| |
| *[[اولین جنگ حضرت]]
| |
| *[[اولین خطبه حضرت]]
| |
| *[[اولین دادگاه پس از ظهور]]
| |
| *[[اولین رجعت‌کننده]]
| |
| *[[اولین سپاه حضرت]]
| |
| *[[اولین کشتار]]
| |
| *[[اولین مدعی نیابت]]
| |
| *[[اولین نایب خاص]]
| |
| *[[اهداف نیابت]]
| |
| *[[اهل سنت و مهدی]]
| |
| *[[اهل کتاب]]
| |
| *[[اهلی شیرازی]]
| |
| *[[ایام الله]]
| |
| *[[ایدی]]
| |
| *[[ایرانیان]]
| |
| *[[ایزدشناس]]
| |
| *[[ایزدنشان]]
| |
| *[[ایستاده]]
| |
| *[[ایلیا]]
| |
| *[[ایوب بن نوح]]
| |
| *[[آتش و دود]]
| |
| *[[آثار انتظار]]
| |
| *[[آثار حضرت]]
| |
| *[[آثار دعای فرج]]
| |
| *[[آثار ظهور]]
| |
| *[[آخر الزمان]]
| |
| *[[آخرین دولت]]
| |
| *[[آخرین دیدار عمومی حضرت]]
| |
| *[[آداب ملاقات با حضرت]]
| |
| *[[آدینه]]
| |
| *[[آرماگدون]]
| |
| *[[آزمون غیبت]]
| |
| *[[آزمون یاران حضرت]]
| |
| *[[آس]]
| |
| *[[آسیب‌شناسی تربیتی مهدویت]]
| |
| *[[آشوب‌های جهانی]]
| |
| *[[آل اعین]]
| |
| *[[آمادگی برای غیبت]]
| |
| *[[آینده جهان و نظریه‌پردازان]]
| |
| *[[آیین جدید]]
| |
| *[[باب الله]]
| |
| *[[باب غیبت]]
| |
| *[[باب لد]]
| |
| *[[باب]]
| |
| *[[بابا فغانی شیرازی]]
| |
| *[[بابیه]]
| |
| *[[باد زرد]]
| |
| *[[باد سرخ]]
| |
| *[[باد سیاه]]
| |
| *[[باران بی‌موقع]]
| |
| *[[باران‌های فراوان]]
| |
| *[[بازرگانی در عصر ظهور]]
| |
| *[[بازوی حضرت]]
| |
| *[[باسط]]
| |
| *[[باسک]]
| |
| *[[باقریه]]
| |
| *[[باقطانی]]
| |
| *[[بانوی کنیزان]]
| |
| *[[باهله]]
| |
| *[[بتریه]]
| |
| *[[بحر العلوم]]
| |
| *[[بخش دوم:برشمردن دعاها و زیارات مربوط به امام عصر]]
| |
| *[[بخشش حضرت]]
| |
| *[[بداء]]
| |
| *[[بدر]]
| |
| *[[براق]]
| |
| *[[برکت در عصر ظهور]]
| |
| *[[برهان الله]]
| |
| *[[برهان]]
| |
| *[[بشر بن سلیمان]]
| |
| *[[بشقاب پرنده]]
| |
| *[[بشیریه]]
| |
| *[[بصره]]
| |
| *[[بطن ارزق]]
| |
| *[[بغداد]]
| |
| *[[بغوطه]]
| |
| *[[بقیه الانبیاء]]
| |
| *[[بقیه الله]]
| |
| *[[بکمینابدو]]
| |
| *[[بلد الامین]]
| |
| *[[بنده یزدان]]
| |
| *[[بنی اصفر]]
| |
| *[[بنی شیبه]]
| |
| *[[بنی ضبه]]
| |
| *[[بنی قنطوره]]
| |
| *[[بنی هاشم]]
| |
| *[[بنیان‌گذار بهاییت]]
| |
| *[[بواسیر]]
| |
| *[[بهاییه]]
| |
| *[[بهداشت در عصر ظهور]]
| |
| *[[بهرام]]
| |
| *[[بیت الحمد]]
| |
| *[[بیت المقدس]]
| |
| *[[بیداء]]
| |
| *[[بیر معطله]]
| |
| *[[بیعت]]
| |
| *[[بی‌نیازی در عصر ظهور]]
| |
| *[[بیوح]]
| |
| *[[پاتیکل]]
| |
| *[[پایان تاریخ]]
| |
| *[[پایان حکومت حضرت]]
| |
| *[[پدر حضرت]]
| |
| *[[پرچم پیامبر ]]
| |
| *[[پرچم پیش از قیام]]
| |
| *[[پرچم زرد]]
| |
| *[[پرچم سبز]]
| |
| *[[پرچم سفید]]
| |
| *[[پرچم سیاه]]
| |
| *[[پرچم قیام]]
| |
| *[[پرچم هدایت]]
| |
| *[[پروژه بولیمود]]
| |
| *[[پرویز]]
| |
| *[[پسر انسان]]
| |
| *[[پنج سالگی حضرت]]
| |
| *[[پیراهن حضرت ادم]]
| |
| *[[پیراهن حضرت]]
| |
| *[[پیروان ادیان]]
| |
| *[[پیشانی حضرت]]
| |
| *[[پیشگویی ارماگدون]]
| |
| *[[پیشگویی غیبت]]
| |
| *[[پیشگویی ولادت حضرت]]
| |
| *[[پیشگویی‌های کتاب مقدس]]
| |
| *[[پیشگویی‌های نوستر اداموس]]
| |
| *[[پیشگویی‌های واقع شده]]
| |
| *[[تابوت سکینه]]
| |
| *[[تابوت موسی]]
| |
| *[[تادیب]]
| |
| *[[تالی کتاب الله]]
| |
| *[[تالی]]
| |
| *[[تالیف قلوب]]
| |
| *[[تایید]]
| |
| *[[تجدید دین]]
| |
| *[[تخت سلیمان]]
| |
| *[[تخریب مساجد]]
| |
| *[[تخریب مسجد الاقصی]]
| |
| *[[تداوم امامت]]
| |
| *[[تذکره]]
| |
| *[[تردید در حضرت]]
| |
| *[[ترس حضرت]]
| |
| *[[ترس]]
| |
| *[[تسبیح حضرت]]
| |
| *[[تشرف]]
| |
| *[[تقیه]]
| |
| *[[تکریم اماکن منسوب به حضرت]]
| |
| *[[تکریم ایمه از حضرت]]
| |
| *[[تکریم پیامبر از حضرت]]
| |
| *[[تکریم نام حضرت]]
| |
| *[[تمارین]]
| |
| *[[تمام]]
| |
| *[[تمنیحا]]
| |
| *[[تناثر نجوم]]
| |
| *[[تورات و بشارت موعود]]
| |
| *[[توسل به حضرت]]
| |
| *[[توقیت]]
| |
| *[[توقیع ابتدایی]]
| |
| *[[توقیع اسحاق بن یعقوب]]
| |
| *[[توقیع]]
| |
| *[[تهران در اخر الزمان]]
| |
| *[[ثایر]]
| |
| *[[ثویه]]
| |
| *[[جابر]]
| |
| *[[جابلسا]]
| |
| *[[جابلقا]]
| |
| *[[جابیه]]
| |
| *[[جارودیه]]
| |
| *[[جاماسب‌نامه]]
| |
| *[[جامعه]]
| |
| *[[جاموس]]
| |
| *[[جبرییل]]
| |
| *[[جبیر بن خابور]]
| |
| *[[جده]]
| |
| *[[جذام]]
| |
| *[[جزیره خضراء]]
| |
| *[[جزیه]]
| |
| *[[جعفر کذاب]]
| |
| *[[جعفر]]
| |
| *[[جعفریه]]
| |
| *[[جفر]]
| |
| *[[جمادی]]
| |
| *[[جمعه]]
| |
| *[[جمکران]]
| |
| *[[جموداندیشان]]
| |
| *[[جن]]
| |
| *[[جنب]]
| |
| *[[جنگ و کشتار]]
| |
| *[[جوار الکنس]]
| |
| *[[جوانان]]
| |
| *[[جویای تبریزی]]
| |
| *[[جهان‌گشایی امام]]
| |
| *[[جهانی‌سازی حضرت]]
| |
| *[[جهینه]]
| |
| *[[جیحون]]
| |
| *[[جیش الغضب]]
| |
| *[[چراغ مخفی]]
| |
| *[[چشمان حضرت]]
| |
| *[[چهارمین نایب خاص]]
| |
| *[[چهره‌شناسی حضرت]]
| |
| *[[چهل روز قبل از قیامت]]
| |
| *[[چهل]]
| |
| *[[چهل‌روزگی حضرت]]
| |
| *[[حاجز بن یزید]]
| |
| *[[حارث بن حارث]]
| |
| *[[حاشر]]
| |
| *[[حافظ شیرازی]]
| |
| *[[حبابه والبیه]]
| |
| *[[حبه]]
| |
| *[[حج در اخر الزمان]]
| |
| *[[حج کردن به نیابت حضرت]]
| |
| *[[حج و مهدی]]
| |
| *[[حجاب]]
| |
| *[[حجاز]]
| |
| *[[حجت پنهان]]
| |
| *[[حجت ظاهر]]
| |
| *[[حجت]]
| |
| *[[حجتیه]]
| |
| *[[حجر الاسود]]
| |
| *[[حجه الله]]
| |
| *[[حجی نبی]]
| |
| *[[حدیثه]]
| |
| *[[حذیفه بن یمان]]
| |
| *[[حرب و قیس]]
| |
| *[[حرز حضرت]]
| |
| *[[حرستا]]
| |
| *[[حزقیال نبی]]
| |
| *[[حزین لاهیجی]]
| |
| *[[حسن بن حسین عسکری]]
| |
| *[[حسن بن علی وجناء]]
| |
| *[[حسن بن قاسم بن علا]]
| |
| *[[حسن بن مثله]]
| |
| *[[حسن بن محبوب]]
| |
| *[[حسن خالص]]
| |
| *[[حسین بن الحسن العلوی]]
| |
| *[[حسین بن روح]]
| |
| *[[حسین و مهدی]]
| |
| *[[حصینه]]
| |
| *[[حضرت شوونیه]]
| |
| *[[حق]]
| |
| *[[حقوق حضرت بر شیعیان]]
| |
| *[[حکم داود]]
| |
| *[[حکومت اسلامی در غیبت کبری]]
| |
| *[[حکومت واحد جهانی]]
| |
| *[[حکیمه]]
| |
| *[[حلاج]]
| |
| *[[حمد و حامد]]
| |
| *[[حملاها]]
| |
| *[[حمیری قمی]]
| |
| *[[حیره]]
| |
| *[[خاتم الایمه]]
| |
| *[[خاتم الایمه]]
| |
| *[[خازن]]
| |
| *[[خاقانی]]
| |
| *[[خاک‌سپاری حضرت]]
| |
| *[[خال حضرت]]
| |
| *[[خاندان نوبختی]]
| |
| *[[خبر ولادت حضرت]]
| |
| *[[ختم وصایت]]
| |
| *[[ختنه]]
| |
| *[[خجسته]]
| |
| *[[خداشناس]]
| |
| *[[خدمت به حضرت]]
| |
| *[[خراسان]]
| |
| *[[خروج دجال]]
| |
| *[[خروج سفیانی]]
| |
| *[[خروج یاجوج و ماجوج]]
| |
| *[[خروج یمنی]]
| |
| *[[خزیمه]]
| |
| *[[خسرو]]
| |
| *[[خسف بیداء]]
| |
| *[[خسف]]
| |
| *[[خسوف و کسوف]]
| |
| *[[خشک شدن نیل]]
| |
| *[[خضر ]]
| |
| *[[خطبه امام سجاد]]
| |
| *[[خطبه‌های حضرت]]
| |
| *[[خلف صالح]]
| |
| *[[خلفای دوران غیبت صغری]]
| |
| *[[خلفای عباسی]]
| |
| *[[خلوت حضرت]]
| |
| *[[خلیفه الاتقیاء]]
| |
| *[[خلیفه الله]]
| |
| *[[خلیل]]
| |
| *[[خماهن]]
| |
| *[[خمط]]
| |
| *[[خنس]]
| |
| *[[خواب مخزومی]]
| |
| *[[خواجوی کرمانی]]
| |
| *[[خورشید پشت ابر]]
| |
| *[[خورشید و ماه]]
| |
| *[[خون‌خواهی حسین]]
| |
| *[[خیر الفوارس]]
| |
| *[[دابه الارض]]
| |
| *[[دادتگ]]
| |
| *[[داعی]]
| |
| *[[دام‌پروری در عصر ظهور]]
| |
| *[[دانش حضرت]]
| |
| *[[دانش در عصر ظهور]]
| |
| *[[دانشمندان اخر الزمان]]
| |
| *[[دانیال]]
| |
| *[[داوری حضرت]]
| |
| *[[دجال]]
| |
| *[[دروازه اصطخر]]
| |
| *[[دروزی]]
| |
| *[[دریاچه طبریه]]
| |
| *[[دزدان کعبه]]
| |
| *[[دست بر سر گذاردن]]
| |
| *[[دست حضرت]]
| |
| *[[دشواری انتظار]]
| |
| *[[دعا برای امام زمان]]
| |
| *[[دعا برای سلامتی حضرت]]
| |
| *[[دعا برای فرج]]
| |
| *[[دعاهایی که در ارتباط غیرمستقیم با حضرت است]]
| |
| *[[دعاهایی که در مورد خود حضرت است]]
| |
| *[[دعای افتتاح]]
| |
| *[[دعای جدید]]
| |
| *[[دعای حضرت برای شیعیان]]
| |
| *[[دعای حضرت مهدی]]
| |
| *[[دعای سمات]]
| |
| *[[دعای صلوات]]
| |
| *[[دعای عبرات]]
| |
| *[[دعای عهد]]
| |
| *[[دعای غریق]]
| |
| *[[دعای غیبت]]
| |
| *[[دعای فرج]]
| |
| *[[دعای قنوت]]
| |
| *[[دعای ندبه]]
| |
| *[[دعای نور]]
| |
| *[[دعبل خزاعی]]
| |
| *[[دلدل]]
| |
| *[[دمنسیان]]
| |
| *[[دندان حضرت]]
| |
| *[[دو خون]]
| |
| *[[دو غیبت]]
| |
| *[[دوازده امام]]
| |
| *[[دوران حیرت]]
| |
| *[[دوشنبه]]
| |
| *[[دولت کریمه]]
| |
| *[[دومین نایب خاص]]
| |
| *[[دید]]
| |
| *[[دین اینده جهان]]
| |
| *[[دین جدید]]
| |
| *[[دینداری در عصر غیبت]]
| |
| *[[دین‌فروشی]]
| |
| *[[ذو السویقتین]]
| |
| *[[ذو الفقار]]
| |
| *[[ذو القرنین]]
| |
| *[[ذی حجه]]
| |
| *[[ذی طوی]]
| |
| *[[ذی قعده]]
| |
| *[[راحت‌طلبان]]
| |
| *[[راضی بالله]]
| |
| *[[راویان احادیث مهدی از اهل سنت]]
| |
| *[[راویان احادیث مهدی از صحابه]]
| |
| *[[راه اثبات نیابت]]
| |
| *[[راهنما]]
| |
| *[[رایقه]]
| |
| *[[رب الارض]]
| |
| *[[ربا]]
| |
| *[[ربیع]]
| |
| *[[رجب]]
| |
| *[[رجعت امامان]]
| |
| *[[رجعت پیامبران]]
| |
| *[[رجعت در ادعیه و زیارات]]
| |
| *[[رجعت در امت‌های پیشین]]
| |
| *[[رجعت در روایات]]
| |
| *[[رجعت در قران]]
| |
| *[[رجعت زنان]]
| |
| *[[رجعت و اندیشمندان]]
| |
| *[[رجعت]]
| |
| *[[رجعت‌کنندگان]]
| |
| *[[رجل]]
| |
| *[[رحبه]]
| |
| *[[رشوه]]
| |
| *[[رشیق]]
| |
| *[[رضوی]]
| |
| *[[رفاه در عصر ظهور]]
| |
| *[[رفتار امام با دشمنان]]
| |
| *[[رفقا]]
| |
| *[[رقعه حاجت]]
| |
| *[[رکن و مقام]]
| |
| *[[رمضان]]
| |
| *[[رمیله]]
| |
| *[[رنگ چهره حضرت]]
| |
| *[[روح القدس]]
| |
| *[[روز قیام]]
| |
| *[[روزها در عصر حضرت]]
| |
| *[[رومیان]]
| |
| *[[رونی]]
| |
| *[[رویای نرجس]]
| |
| *[[ری]]
| |
| *[[ریحانه]]
| |
| *[[ریزش و رویش]]
| |
| *[[ریگ ودا]]
| |
| *[[زاهره]]
| |
| *[[زبور]]
| |
| *[[زبیده]]
| |
| *[[زرتشت و بشارت موعود]]
| |
| *[[زره پیامبر]]
| |
| *[[زکریا]]
| |
| *[[زلزله]]
| |
| *[[زمامداران اخر الزمان]]
| |
| *[[زمان ظهور]]
| |
| *[[زمانی بیاید]]
| |
| *[[زمینه‌سازان ظهور]]
| |
| *[[زمینه‌سازی غیبت]]
| |
| *[[زنان اخر الزمان]]
| |
| *[[زنان در دوران ظهور]]
| |
| *[[زنان در غیبت صغری]]
| |
| *[[زنج]]
| |
| *[[زند افریس]]
| |
| *[[زند]]
| |
| *[[زندیق]]
| |
| *[[زوراء]]
| |
| *[[زهد حضرت]]
| |
| *[[زیات]]
| |
| *[[زیارت ال یاسین]]
| |
| *[[زیارت امام زمان]]
| |
| *[[زیارت جامعه]]
| |
| *[[زیارت عاشورا]]
| |
| *[[زیارت مادر حضرت]]
| |
| *[[زیارت ناحیه مقدسه]]
| |
| *[[زیدیه]]
| |
| *[[زیور بیت المقدس]]
| |
| *[[ساعت مخصوص حضرت]]
| |
| *[[ساعه]]
| |
| *[[سال فرد]]
| |
| *[[سامرا]]
| |
| *[[سباییه]]
| |
| *[[سبیکه]]
| |
| *[[سبیل]]
| |
| *[[ستاره دنباله‌دار]]
| |
| *[[سجده حضرت]]
| |
| *[[سحاب]]
| |
| *[[سخاوت حضرت]]
| |
| *[[سدره المنتهی]]
| |
| *[[سرخی اسمان]]
| |
| *[[سرداب سامرا]]
| |
| *[[سردابیه]]
| |
| *[[سرگذشت نرجس]]
| |
| *[[سرمه در چشم]]
| |
| *[[سرور اهل بهشت]]
| |
| *[[سروش ایزد]]
| |
| *[[سطیح کاهن]]
| |
| *[[سعیده]]
| |
| *[[سفط]]
| |
| *[[سفیانی]]
| |
| *[[سلاح حضرت]]
| |
| *[[سلاح یاران حضرت]]
| |
| *[[سلار]]
| |
| *[[سلام بر حضرت]]
| |
| *[[سلطان مامول]]
| |
| *[[سلمان فارسی]]
| |
| *[[سمات]]
| |
| *[[سمان]]
| |
| *[[سمری]]
| |
| *[[سمیه]]
| |
| *[[سن حضرت هنگام ظهور]]
| |
| *[[سنا]]
| |
| *[[سنایی]]
| |
| *[[سنت جدید]]
| |
| *[[سند دعای ندبه]]
| |
| *[[سنگ موسی]]
| |
| *[[سنوسی]]
| |
| *[[سوار بر ابر]]
| |
| *[[سوره کهف]]
| |
| *[[سوسن]]
| |
| *[[سوشیانس]]
| |
| *[[سومین نایب خاص]]
| |
| *[[سه جور استخاره امده است]]
| |
| *[[سهم امام]]
| |
| *[[سیحون]]
| |
| *[[سید بن طاووس]]
| |
| *[[سید حسنی]]
| |
| *[[سید خراسانی]]
| |
| *[[سید شمس الدین]]
| |
| *[[سید هاشمی]]
| |
| *[[سید]]
| |
| *[[سیره حضرت]]
| |
| *[[سیصد و سیزده]]
| |
| *[[سیف]]
| |
| *[[سیما]]
| |
| *[[سیمای دوران ظهور]]
| |
| *[[شاخص‌های دینداری]]
| |
| *[[شادمانی جهان از ظهور]]
| |
| *[[شاکمونی]]
| |
| *[[شام]]
| |
| *[[شاهدان ولادت حضرت]]
| |
| *[[شب جمعه]]
| |
| *[[شباهت حضرت]]
| |
| *[[شجاعت حضرت]]
| |
| *[[شرعه التسمیه]]
| |
| *[[شروسی]]
| |
| *[[شرید]]
| |
| *[[شریعی]]
| |
| *[[شعار پرچم قیام]]
| |
| *[[شعار یاران حضرت]]
| |
| *[[شعبان]]
| |
| *[[شعر مهدوی]]
| |
| *[[شعیب بن صالح]]
| |
| *[[شفاعت حضرت]]
| |
| *[[شکر امام]]
| |
| *[[شلمغانی]]
| |
| *[[شماطیل]]
| |
| *[[شمایل حضرت]]
| |
| *[[شمشیرهای اسمانی]]
| |
| *[[شمعون]]
| |
| *[[شنوءه]]
| |
| *[[شواذ ال محمد]]
| |
| *[[شوال]]
| |
| *[[شورش بر حضرت]]
| |
| *[[شوق دیدار]]
| |
| *[[شهاب ثاقب]]
| |
| *[[شهادت در رکاب حضرت]]
| |
| *[[شهادت کنیزان به رویت حضرت]]
| |
| *[[شهادت وکلا به رویت حضرت]]
| |
| *[[شیخ الاوصیاء]]
| |
| *[[شیصبانی]]
| |
| *[[شیطان]]
| |
| *[[شیعه در عصر ظهور]]
| |
| *[[شیعه و مهدی]]
| |
| *[[شیلو]]
| |
| *[[شیوه حکومت حضرت]]
| |
| *[[صاحب الامر]]
| |
| *[[صاحب الدار]]
| |
| *[[صاحب الدوله الزهراء]]
| |
| *[[صاحب الرجعه]]
| |
| *[[صاحب الزمان]]
| |
| *[[صاحب السیف]]
| |
| *[[صاحب العصر]]
| |
| *[[صاحب الغیبه]]
| |
| *[[صاحب الناحیه]]
| |
| *[[صاحب سرداب]]
| |
| *[[صاحب کره البیضاء]]
| |
| *[[صاحب]]
| |
| *[[صاعقه]]
| |
| *[[صافیه]]
| |
| *[[صالح]]
| |
| *[[صاید بن صید]]
| |
| *[[صایدیه]]
| |
| *[[صبح مسفر]]
| |
| *[[صبر بر غیبت]]
| |
| *[[صبر حضرت]]
| |
| *[[صحاح]]
| |
| *[[صدای زمینی]]
| |
| *[[صدق]]
| |
| *[[صدقه]]
| |
| *[[صدوق]]
| |
| *[[صراط]]
| |
| *[[صفر]]
| |
| *[[صفنیا]]
| |
| *[[صلوات]]
| |
| *[[صله با حضرت]]
| |
| *[[صمصام الاکبر]]
| |
| *[[صندل]]
| |
| *[[صورت حضرت]]
| |
| *[[صورتی در خورشید]]
| |
| *[[صورتی در ماه]]
| |
| *[[صهیونیسم مسیحی]]
| |
| *[[صیاح]]
| |
| *[[صیانه ماشطه]]
| |
| *[[صیحه اسمانی]]
| |
| *[[صیقل]]
| |
| *[[ضحی]]
| |
| *[[ضیاء]]
| |
| *[[طاعون]]
| |
| *[[طاغوت]]
| |
| *[[طالب التراث]]
| |
| *[[طالب املی]]
| |
| *[[طالب]]
| |
| *[[طالقان]]
| |
| *[[طلوع خورشید از مغرب]]
| |
| *[[طلوم]]
| |
| *[[طوسی]]
| |
| *[[طول عمر حضرت]]
| |
| *[[طی الارض]]
| |
| *[[ظریف]]
| |
| *[[ظهور]]
| |
| *[[عاشورا و انتظار]]
| |
| *[[عاشورا]]
| |
| *[[عاق والدین]]
| |
| *[[عاقبه الدار]]
| |
| *[[عالم]]
| |
| *[[عاموس نبی]]
| |
| *[[عباس فاطمی]]
| |
| *[[عبای حضرت]]
| |
| *[[عبد الله بن شریک عامری]]
| |
| *[[عبد الله بن شریک]]
| |
| *[[عبد الله بن صالح]]
| |
| *[[عبد الله بن عباس علوی]]
| |
| *[[عبد الله]]
| |
| *[[عبقری الحسان]]
| |
| *[[عثمان بن سعید]]
| |
| *[[عجله‌کنندگان]]
| |
| *[[عدالت مهدی]]
| |
| *[[عدل]]
| |
| *[[عذاب ادنی]]
| |
| *[[عرب]]
| |
| *[[عرض اعمال]]
| |
| *[[عرض حاجت به حضرت]]
| |
| *[[عرفات]]
| |
| *[[عرق و علق]]
| |
| *[[عریضه به حضرت]]
| |
| *[[عریضه‌نویسی]]
| |
| *[[عزاقریه]]
| |
| *[[عزه]]
| |
| *[[عسکر]]
| |
| *[[عسکری]]
| |
| *[[عسکریه]]
| |
| *[[عصای موسی]]
| |
| *[[عصایب]]
| |
| *[[عصر امام خمینی]]
| |
| *[[عصر]]
| |
| *[[عطار نیشابوری]]
| |
| *[[عطر حضرت]]
| |
| *[[عطسه]]
| |
| *[[عقل]]
| |
| *[[عقید]]
| |
| *[[عقیقه حضرت]]
| |
| *[[علامه حلی]]
| |
| *[[علت غیبت]]
| |
| *[[علم مصبوب]]
| |
| *[[علم منصوب]]
| |
| *[[علی بن ابراهیم بن مهزیار]]
| |
| *[[علی بن بلال]]
| |
| *[[علی بن زیاد]]
| |
| *[[علی بن عاصم کوفی]]
| |
| *[[علی بن فاضل مازندرانی]]
| |
| *[[علی بن فرات]]
| |
| *[[علی بن محمد سمری]]
| |
| *[[علی بن مطهر]]
| |
| *[[علی بن مهزیار]]
| |
| *[[عمامه حضرت]]
| |
| *[[عمانی]]
| |
| *[[عمر بن زید]]
| |
| *[[عمرو الاهوازی]]
| |
| *[[عمری]]
| |
| *[[عناطیس]]
| |
| *[[عنصری بلخی]]
| |
| *[[عوف سلمی]]
| |
| *[[عهد عتیق]]
| |
| *[[عیسی ]]
| |
| *[[عیسی بن مهدی جواهری]]
| |
| *[[عین]]
| |
| *[[غار انطاکیه]]
| |
| *[[غار ثور]]
| |
| *[[غانم]]
| |
| *[[غایب]]
| |
| *[[غایه الطالبین]]
| |
| *[[غایه القصوی]]
| |
| *[[غرب و اخر الزمان]]
| |
| *[[غرب و مهدویت]]
| |
| *[[غربت حضرت]]
| |
| *[[غرقد]]
| |
| *[[غریم]]
| |
| *[[غضباء]]
| |
| *[[غلام]]
| |
| *[[غنی]]
| |
| *[[غوث الفقرا]]
| |
| *[[غوث]]
| |
| *[[غوطه]]
| |
| *[[غیب]]
| |
| *[[غیبت شانیه]]
| |
| *[[غیبت صغری]]
| |
| *[[غیبت کبری]]
| |
| *[[غیبت]]
| |
| *[[فارس الحجاز]]
| |
| *[[فارس]]
| |
| *[[فاضل]]
| |
| *[[فایده امام غایب]]
| |
| *[[فایده حضرت]]
| |
| *[[فایده غیبت]]
| |
| *[[فتح]]
| |
| *[[فترت]]
| |
| *[[فتن و ملاحم]]
| |
| *[[فتنه سرا]]
| |
| *[[فتنه فلسطین]]
| |
| *[[فتنه]]
| |
| *[[فجر]]
| |
| *[[فرات]]
| |
| *[[فراگیر شدن ظلم]]
| |
| *[[فراید السمطین]]
| |
| *[[فرج الاعظم]]
| |
| *[[فرج المومنین]]
| |
| *[[فرج]]
| |
| *[[فرخنده]]
| |
| *[[فردوس الاکبر]]
| |
| *[[فرزندان حضرت]]
| |
| *[[فرزندان مهدوی]]
| |
| *[[فرشتگان]]
| |
| *[[فرقه]]
| |
| *[[فرقه‌گرایی]]
| |
| *[[فرماندهان سپاه حضرت]]
| |
| *[[فرود امدن عیسی]]
| |
| *[[فضل بن شاذان]]
| |
| *[[فضل بن یحیی]]
| |
| *[[فضیلت انتظار]]
| |
| *[[فطحیه]]
| |
| *[[فطرت و مهدویت]]
| |
| *[[فقیه]]
| |
| *[[فقیهان]]
| |
| *[[فلان]]
| |
| *[[فلسفه انتظار]]
| |
| *[[فلسفه غیبت]]
| |
| *[[فواید الشمسیه]]
| |
| *[[فوتوریسم]]
| |
| *[[فیذموا]]
| |
| *[[فیروز]]
| |
| *[[فیض کاشانی]]
| |
| *[[قابض]]
| |
| *[[قابله حضرت]]
| |
| *[[قاتل الکفره]]
| |
| *[[قادیانی]]
| |
| *[[قاسم انوار]]
| |
| *[[قاسم بن علاء]]
| |
| *[[قاسم بن علی]]
| |
| *[[قاطع]]
| |
| *[[قانون ارث]]
| |
| *[[قاهر بالله]]
| |
| *[[قایم الزمان]]
| |
| *[[قایم]]
| |
| *[[قبیله کلب]]
| |
| *[[قتاد]]
| |
| *[[قتل نفس زکیه]]
| |
| *[[قد حضرت]]
| |
| *[[قدر]]
| |
| *[[قدرت حضرت]]
| |
| *[[قذف]]
| |
| *[[قرامطه]]
| |
| *[[قران و بشارت موعود]]
| |
| *[[قران]]
| |
| *[[قرقیسیا]]
| |
| *[[قریش]]
| |
| *[[قزوین]]
| |
| *[[قسط]]
| |
| *[[قسطنطنیه]]
| |
| *[[قشری‌گری]]
| |
| *[[قصیده ابن عرندس]]
| |
| *[[قضای جدید]]
| |
| *[[قطایع]]
| |
| *[[قطب]]
| |
| *[[قطران تبریزی]]
| |
| *[[قطع رحم]]
| |
| *[[قطوانی]]
| |
| *[[قم]]
| |
| *[[قنواء]]
| |
| *[[قوه]]
| |
| *[[قیام با شمشیر]]
| |
| *[[قیامت]]
| |
| *[[قیس]]
| |
| *[[قیم الزمان]]
| |
| *[[کار]]
| |
| *[[کارگزاران حکومت مهدی]]
| |
| *[[کاسر عینه]]
| |
| *[[کاشف الغطاء]]
| |
| *[[کافور بن ابراهیم]]
| |
| *[[کافور]]
| |
| *[[کافی]]
| |
| *[[کامل بن ابراهیم]]
| |
| *[[کامل سلیمان]]
| |
| *[[کبریت احمر]]
| |
| *[[کتاب جدید]]
| |
| *[[کتاب حضرت]]
| |
| *[[کتابنامه دعای ندبه]]
| |
| *[[کتابنامه رجعت]]
| |
| *[[کتاب‌های غیبت]]
| |
| *[[کذاب مفتر]]
| |
| *[[کرخ]]
| |
| *[[کرعه]]
| |
| *[[کسادی]]
| |
| *[[کسروی]]
| |
| *[[کسوف]]
| |
| *[[کشاورزی در عصر ظهور]]
| |
| *[[کشته شدن شیطان]]
| |
| *[[کشف الغمه]]
| |
| *[[کشف هیکل]]
| |
| *[[کف دست]]
| |
| *[[کفایه الاثر]]
| |
| *[[کفش حضرت]]
| |
| *[[کلمه الحق]]
| |
| *[[کلینی]]
| |
| *[[کمال الدین و تمام النعمه]]
| |
| *[[کمال]]
| |
| *[[کمالات در عصر ظهور]]
| |
| *[[کمبود باران]]
| |
| *[[کمسلیما]]
| |
| *[[کنگره]]
| |
| *[[کنیز اذری]]
| |
| *[[کنیه حضرت]]
| |
| *[[کوفه]]
| |
| *[[کوکما]]
| |
| *[[کهیعص]]
| |
| *[[کیسانیه]]
| |
| *[[کیقباد دوم]]
| |
| *[[گات‌ها]]
| |
| *[[گرسنگی]]
| |
| *[[گریه کردن برای حضرت]]
| |
| *[[گل نرگس]]
| |
| *[[گنج‌های نهفته]]
| |
| *[[گونه حضرت]]
| |
| *[[لا اله الا الله]]
| |
| *[[لسان الصدق]]
| |
| *[[لطف وجود حضرت]]
| |
| *[[لقب حضرت]]
| |
| *[[لندیطارا]]
| |
| *[[لواء اعظم
| |
| *[[لوح فاطمه]]
| |
| *[[لوح محو و اثبات]]
| |
| *[[ما منا الا مقتول]]
| |
| *[[ماء معین]]
| |
| *[[مادر حضرت]]
| |
| *[[ماریه]]
| |
| *[[ماشع]]
| |
| *[[مالک اشتر]]
| |
| *[[مامور]]
| |
| *[[مامول]]
| |
| *[[مایده]]
| |
| *[[مبدا الایات]]
| |
| *[[مبلی السرایر]]
| |
| *[[متشحط]]
| |
| *[[متمهدی]]
| |
| *[[مثلث الهی]]
| |
| *[[مثلث برمودا]]
| |
| *[[مجازی بالاعمال]]
| |
| *[[مجالس المومنین]]
| |
| *[[مجالس حضرت]]
| |
| *[[مجلسی]]
| |
| *[[محاسن حضرت]]
| |
| *[[محاضیر]]
| |
| *[[محبت حضرت]]
| |
| *[[محبوب کردن حضرت]]
| |
| *[[محجه]]
| |
| *[[محرم]]
| |
| *[[محسن]]
| |
| *[[محل ظهور حضرت]]
| |
| *[[محمد بن ابراهیم بن مهزیار]]
| |
| *[[محمد بن احمد قطان]]
| |
| *[[محمد بن ادریس]]
| |
| *[[محمد بن ایوب بن نوح]]
| |
| *[[محمد بن بشیر]]
| |
| *[[محمد بن جعفر اسدی]]
| |
| *[[محمد بن حسن صیرفی]]
| |
| *[[محمد بن شاذان بن نعیم]]
| |
| *[[محمد بن عبد الله محض]]
| |
| *[[محمد بن عثمان]]
| |
| *[[محمد بن علی بن بلال]]
| |
| *[[محمد بن فضل موصلی]]
| |
| *[[محمد بن نصیر نمیری]]
| |
| *[[محمد بن نفیس]]
| |
| *[[محمد حنفیه]]
| |
| *[[محمد]]
| |
| *[[محمد،علی و حسن]]
| |
| *[[محمدیه]]
| |
| *[[مخالفان حضرت]]
| |
| *[[مخبر بما یعلن]]
| |
| *[[مخفی بودن ولادت]]
| |
| *[[مد هامتان]]
| |
| *[[مدبر]]
| |
| *[[مدت حکومت حضرت]]
| |
| *[[مدعیان مهدویت]]
| |
| *[[مدعیان نیابت]]
| |
| *[[مدینه فاضله مهدی]]
| |
| *[[مدینه]]
| |
| *[[مرابطه]]
| |
| *[[مراقبه]]
| |
| *[[مربوع]]
| |
| *[[مرجیه]]
| |
| *[[مردان اخر الزمان]]
| |
| *[[مردی از قم]]
| |
| *[[مرکز بیت المال در عصر ظهور]]
| |
| *[[مرکز حکومت حضرت]]
| |
| *[[مرکز قضاوت حضرت]]
| |
| *[[مرگ جاهلیت]]
| |
| *[[مرگ حضرت]]
| |
| *[[مرگ سرخ]]
| |
| *[[مرگ سفید]]
| |
| *[[مرگ ناگهانی]]
| |
| *[[مروانی]]
| |
| *[[مروزی]]
| |
| *[[مریم]]
| |
| *[[مزامله]]
| |
| *[[مسبحات]]
| |
| *[[مستضعفین]]
| |
| *[[مستنصر]]
| |
| *[[مسجد الحرام]]
| |
| *[[مسجد النبی]]
| |
| *[[مسجد براثا]]
| |
| *[[مسجد جمکران]]
| |
| *[[مسجد زید]]
| |
| *[[مسجد سهله]]
| |
| *[[مسجد صعصعه]]
| |
| *[[مسجد کوفه]]
| |
| *[[مسخ]]
| |
| *[[مسلمیه]]
| |
| *[[مسیح الزمان]]
| |
| *[[مسیح دروغین]]
| |
| *[[مسیح]]
| |
| *[[مسیحیت سیاسی امریکا]]
| |
| *[[مسیحیت صهیونیستی]]
| |
| *[[مسیحیت یهودی]]
| |
| *[[مشرق]]
| |
| *[[مشیخه]]
| |
| *[[مصباح الشدید الضیاء]]
| |
| *[[مصحف امیر المومنین ]]
| |
| *[[مصحف فاطمه]]
| |
| *[[مصر در دوران ظهور]]
| |
| *[[مضطر]]
| |
| *[[مظهر الفضایح]]
| |
| *[[معتضد بالله
| |
| *[[معتمد بالله]]
| |
| *[[معجزات حضرت مهدی]]
| |
| *[[معراج]]
| |
| *[[معرفت امام]]
| |
| *[[معمرین]]
| |
| *[[معنویت پس از ظهور]]
| |
| *[[معنویت پیش از ظهور]]
| |
| *[[مغرب]]
| |
| *[[مغیریه]]
| |
| *[[مفاسد اخر الزمان]]
| |
| *[[مفتوحه عنوه]]
| |
| *[[مفرج اعظم]]
| |
| *[[مفضل]]
| |
| *[[مفید]]
| |
| *[[مقام ابراهیم]]
| |
| *[[مقام امام زمان]]
| |
| *[[مقبوله عمر بن حنظله]]
| |
| *[[مقتدر بالله]]
| |
| *[[مقتصر]]
| |
| *[[مقداد]]
| |
| *[[مقدره]]
| |
| *[[مقدس اردبیلی]]
| |
| *[[مقدس‌ماب]]
| |
| *[[مقنع]]
| |
| *[[مکان‌های دعا برای حضرت]]
| |
| *[[مکتفی بالله]]
| |
| *[[مکه]]
| |
| *[[ملاحم]]
| |
| *[[ملاقات‌کنندگان حضرت]]
| |
| *[[ملاک تعیین نواب]]
| |
| *[[ملخ سرخ]]
| |
| *[[ملعون ملعون]]
| |
| *[[ملیکه]]
| |
| *[[ممطوره]]
| |
| *[[ممهدون للمهدی]]
| |
| *[[من لم یجعل الله له شبیها]]
| |
| *[[منادی اسمانی]]
| |
| *[[منافقان]]
| |
| *[[منان]]
| |
| *[[منبر سلیمان]]
| |
| *[[منتظر]]
| |
| *[[منتظر]]
| |
| *[[منتظران حقیقی]]
| |
| *[[منتقم]]
| |
| *[[منجم یهودی]]
| |
| *[[منجی اعظم]]
| |
| *[[منجی]]
| |
| *[[منصور]]
| |
| *[[منعم]]
| |
| *[[موالی خاصه]]
| |
| *[[موتور]]
| |
| *[[موسوعه الامام المهدی]]
| |
| *[[موعود در اقوام و ملل]]
| |
| *[[موعود یهود]]
| |
| *[[موعود]]
| |
| *[[مولی]]
| |
| *[[مومل]]
| |
| *[[مومن ال فرعون]]
| |
| *[[موی حضرت]]
| |
| *[[مهدویت از دیدگاه اهل سنت]]
| |
| *[[مهدویت از دیدگاه شیعه]]
| |
| *[[مهدویت شخصیه]]
| |
| *[[مهدویت نوعیه]]
| |
| *[[مهدویت]]
| |
| *[[مهدی بن محمد]]
| |
| *[[مهدی در روایات]]
| |
| *[[مهدی در قران]]
| |
| *[[مهدی سودانی]]
| |
| *[[مهدی عباسی]]
| |
| *[[مهدی موعود]]
| |
| *[[مهدی و نشانه‌های پیامبران]]
| |
| *[[مهدی هرعی]]
| |
| *[[مهدی]]
| |
| *[[مهدی‌باوری در ادیان]]
| |
| *[[مهدیه]]
| |
| *[[مهمید اخر]]
| |
| *[[میراث پیامبر اکرم]]
| |
| *[[میراث پیامبران]]
| |
| *[[میرزا حسین نوری]]
| |
| *[[میرزا علی محمد باب]]
| |
| *[[میزان الحق]]
| |
| *[[میکاییل]]
| |
| *[[میلخاء]]
| |
| *[[ناامیدی از ظهور]]
| |
| *[[ناجی النجار]]
| |
| *[[ناحیه مقدسه]]
| |
| *[[ناشناخته بودن حضرت]]
| |
| *[[ناصبی‌ها]]
| |
| *[[ناطق]]
| |
| *[[نافله]]
| |
| *[[ناقور]]
| |
| *[[ناووسیه]]
| |
| *[[نجبا]]
| |
| *[[نجف]]
| |
| *[[نجم
| |
| *[[نجم الثاقب]]
| |
| *[[ندای اسمانی]]
| |
| *[[نرجس]]
| |
| *[[نسب حضرت]]
| |
| *[[نسیم
| |
| *[[نشانه‌های حتمی ظهور]]
| |
| *[[نشانه‌های نزدیک ظهور]]
| |
| *[[نظامی گنجوی]]
| |
| *[[نعمانی]]
| |
| *[[نعمت باطن]]
| |
| *[[نعمت حضرت]]
| |
| *[[نعمت ظاهر]]
| |
| *[[نفس زکیه]]
| |
| *[[نفس]]
| |
| *[[نقبا]]
| |
| *[[نماز امام زمان]]
| |
| *[[نماز بر پیکر پدر]]
| |
| *[[نماز تسبیح]]
| |
| *[[نماز جماعت]]
| |
| *[[نماز جمعه]]
| |
| *[[نماز حاجت]]
| |
| *[[نماز عید]]
| |
| *[[نماز هدیه به حضرت]]
| |
| *[[نمازگزاران بر پیکر امام عسکری]]
| |
| *[[نمک در طعام]]
| |
| *[[نمیریه]]
| |
| *[[نواب اربعه]]
| |
| *[[نوبختیه]]
| |
| *[[نور ال محمد]]
| |
| *[[نور الاتقیاء]]
| |
| *[[نور الاصفیاء]]
| |
| *[[نور الرب]]
| |
| *[[نور حضرت]]
| |
| *[[نوروز]]
| |
| *[[نوستر اداموس]]
| |
| *[[نهار]]
| |
| *[[نهج البلاغه و مهدی]]
| |
| *[[نیابت خاصه]]
| |
| *[[نیابت عامه]]
| |
| *[[نیابت]]
| |
| *[[نیمه شعبان]]
| |
| *[[نیه الصابرین]]
| |
| *[[وادی السلام]]
| |
| *[[وادی یابس]]
| |
| *[[وارث]]
| |
| *[[واعظ قزوینی]]
| |
| *[[واقفه]]
| |
| *[[واقفیه]]
| |
| *[[واقیذ]]
| |
| *[[وتر]]
| |
| *[[وتر]]
| |
| *[[وتیره]]
| |
| *[[وتیره]]
| |
| *[[وجه]]
| |
| *[[وشن جوک]]
| |
| *[[وظایف منتظران]]
| |
| *[[وظایف نواب خاص]]
| |
| *[[وقاتون]]
| |
| *[[وقت ظهور]]
| |
| *[[وقت معلوم]]
| |
| *[[وکالت]]
| |
| *[[وکیلان حضرت]]
| |
| *[[ولادت حضرت]]
| |
| *[[ولایت فقیه]]
| |
| *[[ولایتی‌ها]]
| |
| *[[ولی الله]]
| |
| *[[ولی عصر]]
| |
| *[[ولی نعمت]]
| |
| *[[وهوه‌ل]]
| |
| *[[ویژگی یاران حضرت]]
| |
| *[[ویژگی‌های حضرت]]
| |
| *[[هادی]]
| |
| *[[هالیوود و اخر الزمان]]
| |
| *[[هالیوود و مهدویت]]
| |
| *[[هدف قیام]]
| |
| *[[هراوه]]
| |
| *[[هرج‌ومرج]]
| |
| *[[هرشا]]
| |
| *[[هزاره‌گرایی]]
| |
| *[[هفت تکبیر]]
| |
| *[[همدان]]
| |
| *[[همسر حضرت]]
| |
| *[[هندوها و بشارت موعود]]
| |
| *[[هوشع نبی]]
| |
| *[[یا لثارات الحسین]]
| |
| *[[یاجوج و ماجوج]]
| |
| *[[یادکرد حضرت]]
| |
| *[[یاران حضرت]]
| |
| *[[یاری کردن حضرت]]
| |
| *[[یاوران حضرت]]
| |
| *[[ید الباسطه]]
| |
| *[[یشوعا]]
| |
| *[[یعسوب الدین]]
| |
| *[[یعفور]]
| |
| *[[یعقوب بن منقوش]]
| |
| *[[یعقوب بن یوسف]]
| |
| *[[یک‌سوم]]
| |
| *[[یمانی]]
| |
| *[[یمن در دوران ظهور]]
| |
| *[[یمین]]
| |
| *[[ینابیع الموده]]
| |
| *[[یوشع بن نون]]
| |
| *[[یوفولوژی]]
| |
| *[[یوم الخلاص]]
| |
| *[[یوم الفتح]]
| |
| *[[یوییل نبی]]
| |
| *[[یهود در اخر الزمان]]
| |
| *[[یهود و مسیح موعود]]
| |
| *[[یهود و نصاریو مهدویت]]
| |
| *[[یهودا]]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
| ==منابع==
| |
| *[[پرونده:Mg1150 91icl.jpg|22px]] [[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|'''بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات''']]
| |
| * [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | == مقدمه == |
| {{یادآوری پانویس}}
| | در مقابل [[لوح محفوظ]]، لوح محو و اثبات قرار دارد که مظهر [[قدرت]] مطلقۀ خداوند است و محتوای این [[لوح]] قابل [[تغییر]] و دگرگونی و [[پاک]] کردن و نوشتن مجدد است. آنچه در این لوح نوشته شده صورت تعلیقی و شرطی دارد و به این شکل است که اگر چنین شود چنان خواهد شد و اگر نشود نخواهد شد. [[علامه مجلسی]] چنین مثال می‌زند: "مثلاً برای زید پنجاه سال [[عمر]] نوشته شده ولی به این صورت که اگر [[صلۀ رحم]] کند، شصت سال خواهد بود و اگر [[قطع رحم]] کند، چهل سال خواهد بود پس اگر او [[صله رحم]] کرد، در آن کتاب پنجاه سال محو و شصت سال ثبت خواهد شد<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۴، ص۱۳۱.</ref>. |
| {{پانویس2}}
| |
| {{امام مهدی}}
| |
|
| |
|
| [[رده:امام مهدی]] | | [[خداوند]] دو نوع [[قضا]] و یا تقدیر دارد، یکی قضای حتمی و دیگر قضای تعلیقی، در مثال بالا [[مرگ]] زید قضای حتمی و تغییر ناپذیر است ولی زمان مرگ او قضای تعلیقی و قابل تغییر است و گاهی از آن به أجل مسمی و أجل معلق تعبیر می‌شود. |
| | |
| | در آیه‌ای که مربوط به لوح محو و اثبات است، عبارت {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}<ref> خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه۳۹.</ref> به روشنی دلالت دارد [[قضای الهی]] قابل تغییر است و چنین نیست که قضای الهی، قدرت او را محدود کند و او نتواند کاری بر خلاف قضای خود انجام دهد. این مطلب، عقیدۀ [[یهود]] را [[نفی]] می‌کند که می‌گفتند خداوند [[جهان]] را بر اساس یک سلسله قوانین کلّی آفرید و دیگر نمی‌تواند در آن تغییر بدهد و همین [[قوانین]] دست خدا را بسته است. خداوند هر لحظه‌ای می‌تواند قضا و تقدیر نوشته شده را تغییر بدهد و لوح محو و اثبات جایگاه این تغییرهاست. این حقیقت در [[قرآن کریم]] به صورت‌های دیگری هم بیان شده است و در آیاتی از [[قرآن]] از [[تغییر]] [[سرنوشت]] برخی از اشخاص و جامعه‌ها خبر داده و خاطر نشان کرده است که گاهی قضای الهی بر چیزی تعلق گرفته ولی در اثر عوامل خاصی آن قضا تغییر داده شده است. از جملۀ این موارد جریان [[یونس]] است که هم دربارۀ شخص او و هم دربارۀ قوم او از چنین تغییری خبر داده شده است: {{متن قرآن|فَلَوْلا أَنَّهُ كَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ}}<ref> و اگر او از نیایشگران نبود، بی‌گمان در شکم آن (ماهی)، تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند می‌ماند؛ سوره صافات، آیه ۱۴۳- ۱۴۴.</ref>؛ {{متن قرآن|فَلَوْلاَ كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ}}<ref> پس چرا (مردم) هیچ شهری بر آن نبودند که (به هنگام) ایمان آورند تا ایمانشان آنان را سودمند افتد جز قوم یونس که چون (به هنگام) ایمان آوردند عذاب خواری را در زندگانی این جهان از آنان برداشتیم و تا روزگاری آنان را (از زندگی) بهره‌مند ساختیم؛ سوره یونس، آیه۹۸.</ref>؛ در آیۀ نخست اظهار می‌دارد که قرار بود یونس تا [[روز قیامت]] در شکم ماهی بماند ولی او در شکم ماهی به [[تسبیح خدا]] پرداخت و [[خدا]] این [[قضا]] را تغییر داد و او را از شکم ماهی بیرون آورد و از آیۀ بعدی فهمیده می‌شود که قرار بود بر قوم یونس بلا نازل شود ولی این [[قوم]] وقتی آثار [[بلا]] را دیدند [[ایمان]] آوردند و آن بلا از آنان برداشته شد و تا مدتها در [[رفاه]] و [[آسایش]] بودند. |
| | |
| | علاوه بر چنین آیاتی که دربارۀ شخص یا قوم خاصی نازل شد، در چندین [[آیه]] از قرآن به طور کلی تغییر قضای الهی و سرنوشت [[مردم]] به وسیلۀ کارهای خوب یا بد آنها مورد تأکید واقع شده است: {{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ}}<ref> او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست؛ سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ وَلَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ}}<ref> و اگر مردم آن شهرها ایمان می‌آوردند و پرهیزگاری می‌ورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکت‌هایی می‌گشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه می‌کردند آنان را فرو گرفتیم؛ سوره اعراف، آیه ۹۶.</ref>. |
| | |
| | همچنین در [[روایات]] بسیاری، از تأثیر [[اعمال]] خوب یا بد مانند [[حسن خلق]] و صلۀ رحم و صدقه دادن و یا [[گناهان]] ویژه در سرنوشت انسان و فراخی و تنگی روزی و بلندی و کوتاهی عمر مطالب روشن کننده‌ای آمده است. جایگاه این تغییرات که در [[قضای الهی]] صورت می‌گیرد، همان [[لوح]] محو و اثبات است و آن کتابی است که حوادث روزمره و اتفاقاتی که برای بشر رخ می‌دهد در آن ثبت شده و شاید در آیاتی که در زیر می‌خوانیم منظور از کتاب همان لوح محو و اثبات باشد: {{متن قرآن|وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلا تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلاَّ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref> و خداوند شما را از خاکی آفرید سپس از نطفه‌ای، آنگاه شما را جفت‌هایی (نر و ماده) قرار داد و هیچ مادینه‌ای باردار نمی‌گردد و نمی‌زاید مگر با آگاهی وی و هیچ سالمندی کهنسال نمی‌گردد و از عمر کسی کم نمی‌شود مگر که در کتابی آمده است؛ بی‌گمان این بر خداوند آسان است؛ سوره فاطر، آیه ۱۱.</ref>؛ {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلا فِي أَنفُسِكُمْ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref> هیچ گزندی در زمین و به جان‌هایتان نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است؛ سوره حدید، آیه ۲۲.</ref>. |
| | |
| | آنچه مسلم است این است که [[لوح محفوظ]] جایگاه و مظهر [[علم خدا]] و [[لوح]] محو و اثبات مظهر [[قدرت خداوند]] است و وجود لوح محو و اثبات، این [[حقیقت]] را ثابت می‌کند که هیچ چیزی حتی [[مقدرات]] و [[قضا و قدر]] و قوانین حاکم بر طبیعت نمی‌تواند قدرت خدا را محدود کند و او همواره و هر لحظه [[توانایی]] انجام هر کاری را دارد و این درست مقابل نقطۀ نظر برخی از [[فلاسفه]] و [[یهود]] است<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص۹۲ ـ ۹۴؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۹۴.</ref>. |
| | |
| | == [[روایات]] دربارۀ لوح محو و اثبات == |
| | در برخی از روایات در [[تفسیر]] آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}<ref>خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه۳۹.</ref> تصریح شده است طبق این [[آیه]] [[قضای الهی]] قابل [[تغییر]] و دگرگونی است و برخی از اعمال خوب یا بد، [[سرنوشت انسان]] را تغییر می‌دهد و [[خداوند]] هر چه را بخواهد مقدّم و آنچه را که بخواهد مؤخر می‌کند و او هر گونه تغییری را که بخواهد می‌دهد: "از امیرالمؤمنین{{ع}} نقل شده که او از [[پیامبر خدا]] دربارۀ آیۀ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}} پرسید، آن حضرت فرمود: چشمان تو را با [[تفسیر]] آن روشن خواهم کرد و چشمان [[امت]] خود را نیز با تفسیر آن روشن خواهم کرد: [[صدقه دادن]] درست و [[نیکی به پدر و مادر]] و انجام کار خوب، [[شقاوت]] را تبدیل به [[سعادت]] می‌کند و بر [[عمر]] می‌افزاید و از حوادث بد [[حفظ]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|عن علی{{ع}} أنّه سأل رسول الله{{صل}} عن هذه الآیة {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}، فقال: لاقرّنّ عینیک بتفسیرها و لاقرّنّ عین اُمّتی بعدی بتفسیرها: الصدقة علی وجهها و برّ الوالدین و اصطناع المعروف یحوّل الشقاء سعاة و یزید فی العمر و یقی مصارع السوء}}؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج ۴، ص۶۶.</ref>؛ [[امام صادق]]{{ع}} در مورد این [[آیه]] فرمود: "آیا جز این است که آنچه را که ثابت بوده محو می‌کند و آنچه را که نبوده ثابت می‌کند؟<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: فِي هَذِهِ الْآيَةِ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}} قَالَ فَقَالَ وَ هَلْ يُمْحَى إِلَّا مَا كَانَ ثَابِتاً وَ هَلْ يُثْبَتُ إِلَّا مَا لَمْ يَكُنْ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج ۱، ص۱۴۶.</ref>؛ [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرمود: "اگر آیه‌ای در [[قرآن]] نبود شما را از آنچه شده و آنچه تا [[روز قیامت]] خواهد شد خبر می‌دادم. گفتم: کدام آیه؟ فرمود: آیۀ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}<ref> {{متن حدیث|لَوْ لَا آيَةٌ فِي كِتَابِ اللَّهِ لَحَدَّثْتُكُمْ بِمَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَقُلْتُ أَيَّةُ آيَةٍ قَالَ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}}}؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص۲۱۵</ref>.<ref>[[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات]]، [[کلام اسلامی (نشریه)|فصلنامه کلام اسلامی]]، ش ۳۴، ص۹۴.</ref> |
| | |
| | == منابع == |
| | {{منابع}} |
| | # [[پرونده:Mg1150 91icl.jpg|22px]] [[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، [[بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات (مقاله)|'''بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات''']] |
| | # [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] |
| | {{پایان منابع}} |
| | |
| | == پانویس == |
| | {{پانویس}} |
| | |
| | [[رده:علم معصوم]] |
| [[رده:مدخل‌های درجه دو دانشنامه]] | | [[رده:مدخل‌های درجه دو دانشنامه]] |
| [[رده:لوح محو و اثبات]]
| |
| [[رده:مدخل موعودنامه]] | | [[رده:مدخل موعودنامه]] |
«لوح محو و اثبات» در مقابل لوح محفوظ، مظهر قدرت مطلقۀ خداوند است و محتوای این لوح قابل تغییر و دگرگونی و پاک کردن و نوشتن مجدد است. خداوند دو نوع قضا و یا تقدیر دارد، یکی قضای حتمی و دیگر قضای تعلیقی؛ آیۀ ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾ دلالت بر این دارد که قضای الهی قابل تغییر است و چنین نیست که قضای الهی، قدرت انسان را محدود کند و نتواند کاری برخلاف قضای خود انجام دهد. لذا لوح محفوظ جایگاه علم خدا و لوح محو و اثبات مظهر قدرت خداوند است.
مقدمه
در مقابل لوح محفوظ، لوح محو و اثبات قرار دارد که مظهر قدرت مطلقۀ خداوند است و محتوای این لوح قابل تغییر و دگرگونی و پاک کردن و نوشتن مجدد است. آنچه در این لوح نوشته شده صورت تعلیقی و شرطی دارد و به این شکل است که اگر چنین شود چنان خواهد شد و اگر نشود نخواهد شد. علامه مجلسی چنین مثال می‌زند: "مثلاً برای زید پنجاه سال عمر نوشته شده ولی به این صورت که اگر صلۀ رحم کند، شصت سال خواهد بود و اگر قطع رحم کند، چهل سال خواهد بود پس اگر او صله رحم کرد، در آن کتاب پنجاه سال محو و شصت سال ثبت خواهد شد[۱].
خداوند دو نوع قضا و یا تقدیر دارد، یکی قضای حتمی و دیگر قضای تعلیقی، در مثال بالا مرگ زید قضای حتمی و تغییر ناپذیر است ولی زمان مرگ او قضای تعلیقی و قابل تغییر است و گاهی از آن به أجل مسمی و أجل معلق تعبیر می‌شود.
در آیه‌ای که مربوط به لوح محو و اثبات است، عبارت ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾[۲] به روشنی دلالت دارد قضای الهی قابل تغییر است و چنین نیست که قضای الهی، قدرت او را محدود کند و او نتواند کاری بر خلاف قضای خود انجام دهد. این مطلب، عقیدۀ یهود را نفی می‌کند که می‌گفتند خداوند جهان را بر اساس یک سلسله قوانین کلّی آفرید و دیگر نمی‌تواند در آن تغییر بدهد و همین قوانین دست خدا را بسته است. خداوند هر لحظه‌ای می‌تواند قضا و تقدیر نوشته شده را تغییر بدهد و لوح محو و اثبات جایگاه این تغییرهاست. این حقیقت در قرآن کریم به صورت‌های دیگری هم بیان شده است و در آیاتی از قرآن از تغییر سرنوشت برخی از اشخاص و جامعه‌ها خبر داده و خاطر نشان کرده است که گاهی قضای الهی بر چیزی تعلق گرفته ولی در اثر عوامل خاصی آن قضا تغییر داده شده است. از جملۀ این موارد جریان یونس است که هم دربارۀ شخص او و هم دربارۀ قوم او از چنین تغییری خبر داده شده است: ﴿فَلَوْلا أَنَّهُ كَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ﴾[۳]؛ ﴿فَلَوْلاَ كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ﴾[۴]؛ در آیۀ نخست اظهار می‌دارد که قرار بود یونس تا روز قیامت در شکم ماهی بماند ولی او در شکم ماهی به تسبیح خدا پرداخت و خدا این قضا را تغییر داد و او را از شکم ماهی بیرون آورد و از آیۀ بعدی فهمیده می‌شود که قرار بود بر قوم یونس بلا نازل شود ولی این قوم وقتی آثار بلا را دیدند ایمان آوردند و آن بلا از آنان برداشته شد و تا مدتها در رفاه و آسایش بودند.
علاوه بر چنین آیاتی که دربارۀ شخص یا قوم خاصی نازل شد، در چندین آیه از قرآن به طور کلی تغییر قضای الهی و سرنوشت مردم به وسیلۀ کارهای خوب یا بد آنها مورد تأکید واقع شده است: ﴿لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ﴾[۵]؛ ﴿وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ وَلَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ﴾[۶].
همچنین در روایات بسیاری، از تأثیر اعمال خوب یا بد مانند حسن خلق و صلۀ رحم و صدقه دادن و یا گناهان ویژه در سرنوشت انسان و فراخی و تنگی روزی و بلندی و کوتاهی عمر مطالب روشن کننده‌ای آمده است. جایگاه این تغییرات که در قضای الهی صورت می‌گیرد، همان لوح محو و اثبات است و آن کتابی است که حوادث روزمره و اتفاقاتی که برای بشر رخ می‌دهد در آن ثبت شده و شاید در آیاتی که در زیر می‌خوانیم منظور از کتاب همان لوح محو و اثبات باشد: ﴿وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلا تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلاَّ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾[۷]؛ ﴿مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلا فِي أَنفُسِكُمْ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾[۸].
آنچه مسلم است این است که لوح محفوظ جایگاه و مظهر علم خدا و لوح محو و اثبات مظهر قدرت خداوند است و وجود لوح محو و اثبات، این حقیقت را ثابت می‌کند که هیچ چیزی حتی مقدرات و قضا و قدر و قوانین حاکم بر طبیعت نمی‌تواند قدرت خدا را محدود کند و او همواره و هر لحظه توانایی انجام هر کاری را دارد و این درست مقابل نقطۀ نظر برخی از فلاسفه و یهود است[۹].
روایات دربارۀ لوح محو و اثبات
در برخی از روایات در تفسیر آیۀ شریفۀ ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾[۱۰] تصریح شده است طبق این آیه قضای الهی قابل تغییر و دگرگونی است و برخی از اعمال خوب یا بد، سرنوشت انسان را تغییر می‌دهد و خداوند هر چه را بخواهد مقدّم و آنچه را که بخواهد مؤخر می‌کند و او هر گونه تغییری را که بخواهد می‌دهد: "از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده که او از پیامبر خدا دربارۀ آیۀ ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾ پرسید، آن حضرت فرمود: چشمان تو را با تفسیر آن روشن خواهم کرد و چشمان امت خود را نیز با تفسیر آن روشن خواهم کرد: صدقه دادن درست و نیکی به پدر و مادر و انجام کار خوب، شقاوت را تبدیل به سعادت می‌کند و بر عمر می‌افزاید و از حوادث بد حفظ می‌کند"[۱۱]؛ امام صادق(ع) در مورد این آیه فرمود: "آیا جز این است که آنچه را که ثابت بوده محو می‌کند و آنچه را که نبوده ثابت می‌کند؟[۱۲]؛ امام سجاد(ع) می‌فرمود: "اگر آیه‌ای در قرآن نبود شما را از آنچه شده و آنچه تا روز قیامت خواهد شد خبر می‌دادم. گفتم: کدام آیه؟ فرمود: آیۀ ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۴، ص۱۳۱.
- ↑ خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه۳۹.
- ↑ و اگر او از نیایشگران نبود، بی‌گمان در شکم آن (ماهی)، تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند می‌ماند؛ سوره صافات، آیه ۱۴۳- ۱۴۴.
- ↑ پس چرا (مردم) هیچ شهری بر آن نبودند که (به هنگام) ایمان آورند تا ایمانشان آنان را سودمند افتد جز قوم یونس که چون (به هنگام) ایمان آوردند عذاب خواری را در زندگانی این جهان از آنان برداشتیم و تا روزگاری آنان را (از زندگی) بهره‌مند ساختیم؛ سوره یونس، آیه۹۸.
- ↑ او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست؛ سوره رعد، آیه ۱۱.
- ↑ و اگر مردم آن شهرها ایمان می‌آوردند و پرهیزگاری می‌ورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکت‌هایی می‌گشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه می‌کردند آنان را فرو گرفتیم؛ سوره اعراف، آیه ۹۶.
- ↑ و خداوند شما را از خاکی آفرید سپس از نطفه‌ای، آنگاه شما را جفت‌هایی (نر و ماده) قرار داد و هیچ مادینه‌ای باردار نمی‌گردد و نمی‌زاید مگر با آگاهی وی و هیچ سالمندی کهنسال نمی‌گردد و از عمر کسی کم نمی‌شود مگر که در کتابی آمده است؛ بی‌گمان این بر خداوند آسان است؛ سوره فاطر، آیه ۱۱.
- ↑ هیچ گزندی در زمین و به جان‌هایتان نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است؛ سوره حدید، آیه ۲۲.
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص۹۲ ـ ۹۴؛ فرهنگ شیعه، ص ۳۹۴.
- ↑ خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه۳۹.
- ↑ «عن علی(ع) أنّه سأل رسول الله(ص) عن هذه الآیة ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾، فقال: لاقرّنّ عینیک بتفسیرها و لاقرّنّ عین اُمّتی بعدی بتفسیرها: الصدقة علی وجهها و برّ الوالدین و اصطناع المعروف یحوّل الشقاء سعاة و یزید فی العمر و یقی مصارع السوء»؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج ۴، ص۶۶.
- ↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: فِي هَذِهِ الْآيَةِ ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾ قَالَ فَقَالَ وَ هَلْ يُمْحَى إِلَّا مَا كَانَ ثَابِتاً وَ هَلْ يُثْبَتُ إِلَّا مَا لَمْ يَكُنْ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج ۱، ص۱۴۶.
- ↑ «لَوْ لَا آيَةٌ فِي كِتَابِ اللَّهِ لَحَدَّثْتُكُمْ بِمَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَقُلْتُ أَيَّةُ آيَةٍ قَالَ ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾»؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص۲۱۵
- ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص۹۴.
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. لوح محو و اثبات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم به لوح محو و اثبات - پرسش‌های مرتبط
