مرگ در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '''']]؛' به '''']]') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = مرگ | |||
| عنوان مدخل = مرگ | |||
| مداخل مرتبط = [[مرگ در قرآن]] - [[مرگ در نهج البلاغه]] - [[مرگ در کلام اسلامی]] - [[مرگ در معارف و سیره علوی]] - [[مرگ در معارف دعا و زیارات]] - [[مرگ در معارف و سیره سجادی]] - [[مرگ در معارف و سیره امام جواد]] - [[مرگ در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[انسان‌ها]] در [[زندگی دنیوی]] خود پس از سپری کردن دوره‌های مختلف [[زندگی]]، سرانجام به دوره [[پیری]] می‌رسند و در تقدیری گریزناپذیر در آستانه [[مرگ]] قرار می‌گیرند. موضوع [[مرگ]] و فنا و زوال [[انسان]] یا [[مرگ]] و ادامه هستی او در جهانی دیگر و در شرایطی جدید، موضوعی است که مکاتب گوناگون نتوانسته‌اند بی‌تفاوت از آن عبور کنند و هر یک به فراخور [[جهان‌بینی]] و ایدئولوژی خاص خود، در این‌باره مواضعی اتخاذ کرده‌اند. [[مکتب اسلام]] به موضوع [[مرگ]] پرداخته و حیات پس از [[مرگ]] را جزئی از اصول و مبادی پذیرش [[دین اسلام]] قرار داده است. [[قرآن کریم]] [[زندگی]] جاوید [[انسان]] را در [[جهان آخرت]] می‌داند و می‌فرماید:قرارگاه همه در این روز ([[قیامت]]) نزد [[پروردگار]] توست<ref>{{متن قرآن| قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}؛سوره سجده، آیه۱۱..</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} نیز به [[حقیقت]] حتمی [[مرگ]] اشاره می‌کند و می‌فرماید: پس [[بندگان خدا]]، از [[مرگ]] و نزدیکی آن بترسید و برگ آن را آماده سازید، که [[مرگ]]، کاری بزرگ را پیش می‌آرد و حادثه‌ای سترگ را همراه دارد. | |||
در [[تعالیم دین]]، میان [[زندگی]] این جهانی و [[جهان آخرت]] رابطه‌ای تأثیرگذار و مستقیم وجود دارد. نحوه [[زندگی]] [[انسان‌ها]]، [[اعتقاد]] و اعمالشان تعیین کننده [[سعادت]] یا [[شقاوت]] اخروی آن‌هاست. [[خداوند سبحان]] در [[قرآن کریم]] می‌فرماید: هر آینه [[نیکان]] [در [[جهان آخرت]]] در نعمت‌اند، بر تخت‌ها می‌نشینند و نظاره می‌کنند. بر چهره‌هایشان طراوت [[نعمت]] را بشناسی<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ عَلَى الأَرَائِكِ يَنظُرُونَ تَعْرِفُ فِي وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ }}؛سوره مطففین، آیه۲۲ – ۲۴..</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} درباره تأثیر [[اعمال]] دنیوی [[آدمی]] در وضعیت [[آخرت]] آنان می‌فرماید: [[بندگان خدا]] از ([[نافرمانی]]) [[خدا]] بپرهیزید و پیش از رسیدن [[اجل]] به کار برخیزید. آنچه را برای شما می‌ماند، بدانچه از دستتان می‌رود، بخرید ([[دنیا]] را واگذارید و [[کردار]] [[نیک]] را با خود ببرید)؛ بار بربندید که (شما را در این خانه نمی‌گذارند و) و پی‌درپی به رفتن از آن وامی‌دارند<ref>{{متن حدیث|فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ بَادِرُوا آجَالَكُمْ بِأَعْمَالِكُمْ وَ ابْتَاعُوا مَا يَبْقَى لَكُمْ بِمَا يَزُولُ عَنْكُمْ وَ تَرَحَّلُوا فَقَدْ جُدَّ بِكُمْ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۶۴..</ref>. | |||
== | در [[منطق]] [[دین]]، [[انسان]] نیک‌سیرت مزد و [[پاداش]] اصلی [[اعمال نیک]] خو را در [[جهان آخرت]] می‌یابد. از این‌رو [[امام]] {{ع}} می‌فرماید: به [[خدا]] [[سوگند]]، [[خدا]] را [[دیدار]] کردند و مزد آنان را به کمال پرداخت و از پس آن‌که ترسان بودند، در خانه امانشان ساکن ساخت<ref>{{متن حدیث|وَ اللَّهِ لَقُوا اللَّهَ فَوَفَّاهُمْ أُجُورَهُمْ وَ أَحَلَّهُمْ دَارَ الْأَمْنِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۱.</ref>. [[انسان‌ها]] بیشتر نسبت به [[مرگ]] موضعی انفعالی دارند و از وقوع آن در هراس‌اند. [[تعالیم دین]] در رویکردی آسیب‌شناسانه عوامل این [[هراس]] را بررسی می‌کند. یکی از عوامل اصلی [[ترس]] از [[مرگ]]، نداشتن [[آگاهی]] از ماهیت [[مرگ]] و سرانجام [[آدمی]] است. [[خداوند سبحان]] در وصف [[آدمیان]] چنین می‌فرماید: در باب [[آخرت]] به [[یقین]] رسیدند؟ نه، هم‌چنان در شک‌اند که مردمی نابینایند<ref>{{متن قرآن|بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِّنْهَا بَلْ هُم مِّنْهَا عَمُونَ }}؛ سوره نمل، آیه۶۶...</ref>. | ||
{{ | |||
{{ | از دیگر عوامل [[ترس]] از [[مرگ]]، [[رفتار]] گناه‌آلود [[آدمیان]] است. [[امام علی]] {{ع}} در [[کلامی]] به این موضوع اشارت دارد<ref>نک: حکمت ۱۴۲.</ref>. هم‌چنین دل‌بستگی به [[دنیا]] از دیگر عواملی است که موجب می‌شود [[آدمیان]] نسبت به وقوع [[مرگ]] واهمه داشته باشند. [[امام علی]] {{ع}} در این مورد می‌فرماید: به [[دنیا]] آرمیدن و ناپایداری آن را دیدن، [[نادانی]] است و کوتاهی در [[کار نیک]] با [[یقین]] به [[پاداش]] آن، زیان است و [[اطمینان]] به هر کس پیش از آزمودن او، کار [[مردم]] ناتوان<ref>{{متن حدیث|الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنُ مِنْهَا جَهْلٌ؛ وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبْنٌ؛ وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۸۴..</ref>. | ||
در منظر [[امام]]، [[آرزوهای دراز]] نیز از عوامل [[انحراف]] [[آدمی]] نسبت به [[مرگ]] و هراسناک بودن آن است. [[امام]] {{ع}} بر [[امت]] خویش از دو چیز نگران است. نخست آن‌که آن‌ها در پی [[هوای نفس]] روند و دیگر آن‌که [[آرزوهای دراز]] در سر پرورند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۸.</ref>. از این‌رو [[امام]] در [[تعالیم]] خود سعی در [[تبیین]] مفهوم [[مرگ]] و رمزگشایی از [[حقیقت]] [[مرگ]] و [[زندگی]] دارد: میان شما تا [[بهشت]] یا [[دوزخ]] (فاصله اندکی است که) جز رسیدن [[مرگ]] نیست. مدت زمانی که چشم برهم‌زدنی کوتاهش سازد و آمدن ساعت ([[مرگ]]) بیخ و بن آن را براندازد؛ چه کوتاه مدتی است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۶۳.</ref>. سفارش به یاد [[مرگ]] [[قلب]] [[آدمی]] را رام می‌کند و آن را نسبت به کسب [[فضایل]] آماده می‌گرداند<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>. در فرازی دیگر از [[نامه]] انسان‌ساز خود به [[امام حسن مجتبی]] می‌فرماید: فرزندم، [[مرگ]] را فراوان به یاد آور... تا آن‌گاه که مرگت فرا رسد، جانب [[احتیاط]] را رعایت کرده و کمر [[همت]] بسته باشی. مبادا [[مرگ ناگهانی]] به سویت آید و تو را در حال [[غفلت]] دریابد<ref>{{متن حدیث|يَا بُنَيَّ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ الْمَوْتِ... حَتَّى يَأْتِيَكَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَكَ وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَكَ وَ لَا يَأْتِيَكَ بَغْتَةً فَيَبْهَرَك}}؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱..</ref>. | |||
از دیدگاه [[دین]]، دریافت صحیح از ماهیت [[دنیا]]، از اموری است که ماهیت [[مرگ]] را در نظر [[انسان]] درست جلوه می‌دهد. از دل‌بستگی [[انسان]] به [[دنیا]] می‌کاهد و [[حقیقت]] [[مرگ]] برایش آشکار می‌شود. [[امام]] {{ع}} [[دنیا]] را به مثابه پلی برای گذر به جهانی پاینده می‌بیند. [[دنیا]] محل گذر است و [[آخرت]] محل بقا و [[زندگی]] جاوید<ref>نک: نامه ۳۱.</ref>. [[دنیا]] نزد [[امام]] {{ع}} به مثابه زندانی است که با [[مرگ]] ققل آن گشوده می‌شود. از این‌رو [[آدمیان]] برای گذر از [[جهان]] فانی و نگرشی همه‌جانبه به فراسوی این [[جهان]]، باید سبک‌بار باشند و سبک‌باری [[انسان‌ها]] در گرو [[اعمال نیک]] و گذشتن از [[آرزوها]] و [[تعلقات دنیوی]] است. [[مرگ]] نزد [[امام]] و [[اولیای الهی]] [[عزت]] و [[سربلندی]] است. از این‌رو آنان با [[مرگ]] انس و الفت داشتند. [[امام علی]] {{ع}} انس خود را با [[مرگ]] این‌گونه بازگو می‌کند: به [[خدا]] [[سوگند]]، پسر [[ابوطالب]] از [[مرگ]] بی‌پژمان است، بیش از آن‌که [[کودک]] پستان [[مادر]] را خواهان است<ref>{{متن حدیث|وَ اللَّهِ لَابْنُ أَبِي طَالِبٍ آنَسُ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْيِ أُمِّهِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۵.</ref>. | |||
آنان [[مرگ]] عزتمندانه در سایه شمشیرها را بر [[زندگی]] همراه با [[ذلت]] ترجیح می‌دادند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۲۳.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} می‌فرماید: مردن و [[خواری]] نبردن و به اندک ساختن و به این آن نپرداختن برای [[انسان]] بهتر است؛ و آن را که نصیب به آسانی به‌دست نیاید با کوشش با آن برنیاید. روزگار دو روز است: روزی از تو و روزی به زیان تو؛ در روزی که از توست سرکشی بنه و در روزی که به زیان توست، تن به [[شکیبایی]] ده<ref>{{متن حدیث|الْمَنِيَّةُ وَ لَا الدَّنِيَّةُ، وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ؛ وَ مَنْ لَمْ يُعْطَ قَاعِداً، لَمْ يُعْطَ قَائِماً؛ وَ الدَّهْرُ يَوْمَانِ، يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ، فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ، وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۹۸.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۲]]، ج۲، ص ۶۸۳-۶۸۶.</ref> | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:مرگ]] | [[رده:مرگ]] | ||
[[رده: | [[رده:مفاهیم در نهج البلاغه]] | ||
[[رده:مدخل نهج البلاغه]] | [[رده:مدخل نهج البلاغه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۴۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مرگ است. مرگ از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مرگ در قرآن - مرگ در نهج البلاغه - مرگ در کلام اسلامی - مرگ در معارف و سیره علوی - مرگ در معارف دعا و زیارات - مرگ در معارف و سیره سجادی - مرگ در معارف و سیره امام جواد - مرگ در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
انسان‌ها در زندگی دنیوی خود پس از سپری کردن دوره‌های مختلف زندگی، سرانجام به دوره پیری می‌رسند و در تقدیری گریزناپذیر در آستانه مرگ قرار می‌گیرند. موضوع مرگ و فنا و زوال انسان یا مرگ و ادامه هستی او در جهانی دیگر و در شرایطی جدید، موضوعی است که مکاتب گوناگون نتوانسته‌اند بی‌تفاوت از آن عبور کنند و هر یک به فراخور جهان‌بینی و ایدئولوژی خاص خود، در این‌باره مواضعی اتخاذ کرده‌اند. مکتب اسلام به موضوع مرگ پرداخته و حیات پس از مرگ را جزئی از اصول و مبادی پذیرش دین اسلام قرار داده است. قرآن کریم زندگی جاوید انسان را در جهان آخرت می‌داند و می‌فرماید:قرارگاه همه در این روز (قیامت) نزد پروردگار توست[۱].
امام علی (ع) نیز به حقیقت حتمی مرگ اشاره می‌کند و می‌فرماید: پس بندگان خدا، از مرگ و نزدیکی آن بترسید و برگ آن را آماده سازید، که مرگ، کاری بزرگ را پیش می‌آرد و حادثه‌ای سترگ را همراه دارد.
در تعالیم دین، میان زندگی این جهانی و جهان آخرت رابطه‌ای تأثیرگذار و مستقیم وجود دارد. نحوه زندگی انسان‌ها، اعتقاد و اعمالشان تعیین کننده سعادت یا شقاوت اخروی آن‌هاست. خداوند سبحان در قرآن کریم می‌فرماید: هر آینه نیکان [در جهان آخرت] در نعمت‌اند، بر تخت‌ها می‌نشینند و نظاره می‌کنند. بر چهره‌هایشان طراوت نعمت را بشناسی[۲].
امام علی (ع) درباره تأثیر اعمال دنیوی آدمی در وضعیت آخرت آنان می‌فرماید: بندگان خدا از (نافرمانی) خدا بپرهیزید و پیش از رسیدن اجل به کار برخیزید. آنچه را برای شما می‌ماند، بدانچه از دستتان می‌رود، بخرید (دنیا را واگذارید و کردار نیک را با خود ببرید)؛ بار بربندید که (شما را در این خانه نمی‌گذارند و) و پی‌درپی به رفتن از آن وامی‌دارند[۳].
در منطق دین، انسان نیک‌سیرت مزد و پاداش اصلی اعمال نیک خو را در جهان آخرت می‌یابد. از این‌رو امام (ع) می‌فرماید: به خدا سوگند، خدا را دیدار کردند و مزد آنان را به کمال پرداخت و از پس آن‌که ترسان بودند، در خانه امانشان ساکن ساخت[۴]. انسان‌ها بیشتر نسبت به مرگ موضعی انفعالی دارند و از وقوع آن در هراس‌اند. تعالیم دین در رویکردی آسیب‌شناسانه عوامل این هراس را بررسی می‌کند. یکی از عوامل اصلی ترس از مرگ، نداشتن آگاهی از ماهیت مرگ و سرانجام آدمی است. خداوند سبحان در وصف آدمیان چنین می‌فرماید: در باب آخرت به یقین رسیدند؟ نه، هم‌چنان در شک‌اند که مردمی نابینایند[۵].
از دیگر عوامل ترس از مرگ، رفتار گناه‌آلود آدمیان است. امام علی (ع) در کلامی به این موضوع اشارت دارد[۶]. هم‌چنین دل‌بستگی به دنیا از دیگر عواملی است که موجب می‌شود آدمیان نسبت به وقوع مرگ واهمه داشته باشند. امام علی (ع) در این مورد می‌فرماید: به دنیا آرمیدن و ناپایداری آن را دیدن، نادانی است و کوتاهی در کار نیک با یقین به پاداش آن، زیان است و اطمینان به هر کس پیش از آزمودن او، کار مردم ناتوان[۷].
در منظر امام، آرزوهای دراز نیز از عوامل انحراف آدمی نسبت به مرگ و هراسناک بودن آن است. امام (ع) بر امت خویش از دو چیز نگران است. نخست آن‌که آن‌ها در پی هوای نفس روند و دیگر آن‌که آرزوهای دراز در سر پرورند[۸]. از این‌رو امام در تعالیم خود سعی در تبیین مفهوم مرگ و رمزگشایی از حقیقت مرگ و زندگی دارد: میان شما تا بهشت یا دوزخ (فاصله اندکی است که) جز رسیدن مرگ نیست. مدت زمانی که چشم برهم‌زدنی کوتاهش سازد و آمدن ساعت (مرگ) بیخ و بن آن را براندازد؛ چه کوتاه مدتی است[۹]. سفارش به یاد مرگ قلب آدمی را رام می‌کند و آن را نسبت به کسب فضایل آماده می‌گرداند[۱۰]. در فرازی دیگر از نامه انسان‌ساز خود به امام حسن مجتبی می‌فرماید: فرزندم، مرگ را فراوان به یاد آور... تا آن‌گاه که مرگت فرا رسد، جانب احتیاط را رعایت کرده و کمر همت بسته باشی. مبادا مرگ ناگهانی به سویت آید و تو را در حال غفلت دریابد[۱۱].
از دیدگاه دین، دریافت صحیح از ماهیت دنیا، از اموری است که ماهیت مرگ را در نظر انسان درست جلوه می‌دهد. از دل‌بستگی انسان به دنیا می‌کاهد و حقیقت مرگ برایش آشکار می‌شود. امام (ع) دنیا را به مثابه پلی برای گذر به جهانی پاینده می‌بیند. دنیا محل گذر است و آخرت محل بقا و زندگی جاوید[۱۲]. دنیا نزد امام (ع) به مثابه زندانی است که با مرگ ققل آن گشوده می‌شود. از این‌رو آدمیان برای گذر از جهان فانی و نگرشی همه‌جانبه به فراسوی این جهان، باید سبک‌بار باشند و سبک‌باری انسان‌ها در گرو اعمال نیک و گذشتن از آرزوها و تعلقات دنیوی است. مرگ نزد امام و اولیای الهی عزت و سربلندی است. از این‌رو آنان با مرگ انس و الفت داشتند. امام علی (ع) انس خود را با مرگ این‌گونه بازگو می‌کند: به خدا سوگند، پسر ابوطالب از مرگ بی‌پژمان است، بیش از آن‌که کودک پستان مادر را خواهان است[۱۳].
آنان مرگ عزتمندانه در سایه شمشیرها را بر زندگی همراه با ذلت ترجیح می‌دادند[۱۴]. امام علی (ع) می‌فرماید: مردن و خواری نبردن و به اندک ساختن و به این آن نپرداختن برای انسان بهتر است؛ و آن را که نصیب به آسانی به‌دست نیاید با کوشش با آن برنیاید. روزگار دو روز است: روزی از تو و روزی به زیان تو؛ در روزی که از توست سرکشی بنه و در روزی که به زیان توست، تن به شکیبایی ده[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ ﴿ قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ﴾؛سوره سجده، آیه۱۱..
- ↑ ﴿إِنَّ الأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ عَلَى الأَرَائِكِ يَنظُرُونَ تَعْرِفُ فِي وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ ﴾؛سوره مطففین، آیه۲۲ – ۲۴..
- ↑ «فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ بَادِرُوا آجَالَكُمْ بِأَعْمَالِكُمْ وَ ابْتَاعُوا مَا يَبْقَى لَكُمْ بِمَا يَزُولُ عَنْكُمْ وَ تَرَحَّلُوا فَقَدْ جُدَّ بِكُمْ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۶۴..
- ↑ «وَ اللَّهِ لَقُوا اللَّهَ فَوَفَّاهُمْ أُجُورَهُمْ وَ أَحَلَّهُمْ دَارَ الْأَمْنِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۱.
- ↑ ﴿بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِّنْهَا بَلْ هُم مِّنْهَا عَمُونَ ﴾؛ سوره نمل، آیه۶۶...
- ↑ نک: حکمت ۱۴۲.
- ↑ «الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنُ مِنْهَا جَهْلٌ؛ وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبْنٌ؛ وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۸۴..
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۸.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۶۳.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱.
- ↑ «يَا بُنَيَّ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ الْمَوْتِ... حَتَّى يَأْتِيَكَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَكَ وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَكَ وَ لَا يَأْتِيَكَ بَغْتَةً فَيَبْهَرَك»؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱..
- ↑ نک: نامه ۳۱.
- ↑ «وَ اللَّهِ لَابْنُ أَبِي طَالِبٍ آنَسُ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْيِ أُمِّهِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۵.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۲۳.
- ↑ «الْمَنِيَّةُ وَ لَا الدَّنِيَّةُ، وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ؛ وَ مَنْ لَمْ يُعْطَ قَاعِداً، لَمْ يُعْطَ قَائِماً؛ وَ الدَّهْرُ يَوْمَانِ، يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ، فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ، وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۹۸.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲، ج۲، ص ۶۸۳-۶۸۶.