وزارت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←مقدمه) |
||
| (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = وزارت | |||
| عنوان مدخل = وزارت | |||
| مداخل مرتبط = [[وزارت در فقه سیاسی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
< | }} | ||
== مقدمه == | |||
«وزیر» کسی است که سنگینی بار [[مسئولیت]] [[اداره امور]] را از طرف «[[امیر]]» می‌پذیرد<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۶۸.</ref>. اصل آن "وِزر" به معنای ثقل و سنگینی در چیزی<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۶، ص۱۰۸.</ref>. | |||
{{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا}}<ref>«و به راستی ما به موسی کتاب دادیم و برادرش هارون را وزیری همراه او گرداندیم» سوره فرقان، آیه ۳۵.</ref>. | |||
عده‌ای بر این اعتقادند که [[وزیر]] (بر وزن فعیل) مشتق از [[وزر]] (یعنی بردن و حمل کردن) نیست؛ بلکه از "ویچیرای اوستایی" یا "ویچیرای پهلوی" گرفته شده است<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه و توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۴.</ref>. | |||
وزیر از اصطلاحات مربوط به [[مناصب]] رسمی دولتی است که دو بار در [[قرآن کریم]] آمده است: {{متن قرآن|وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي هَارُونَ أَخِي}}<ref>«و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار هارون برادرم را» سوره طه، آیه ۲۹-۳۰.</ref> و {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا}}<ref>«و برادرش هارون را وزیری همراه او گرداندیم» سوره فرقان، آیه ۳۵.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص ۵۰۳-۵۰۴.</ref> | |||
در مجموعه [[نظام اداری]] [[حکومت اسلامی]]، ابتدا [[مقام]] و منصبی با عنوان "وزارت" وجود نداشت و در دورۀ [[عباسیان]]، به [[تأسی]] از [[حکومت]] [[پادشاهی]] [[ایران]] پدید آمد. در آغاز، [[وظایف]] [[وزیر]] معلوم نبود، ولی به تدریج، [[رسوم]] و [[آداب]] وزارت به کمال خود رسید و در اواخر [[دولت]] [[عباسی]] در دستگاه اجرایی حکومت، وضع کاملاً مشخصی یافت<ref>تاریخ التمدن الاسلامی، ج۱، ص۱۵۲؛ الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۵۱-۲۲؛ هلال الصابی، تاریخ الوزراء، ص۲۸۶؛ تجارب الامم، ج۲، ص۲۸۱؛ مقدمه ابن خلدون، ص۲۰۸.</ref>. | در مجموعه [[نظام اداری]] [[حکومت اسلامی]]، ابتدا [[مقام]] و منصبی با عنوان "وزارت" وجود نداشت و در دورۀ [[عباسیان]]، به [[تأسی]] از [[حکومت]] [[پادشاهی]] [[ایران]] پدید آمد. در آغاز، [[وظایف]] [[وزیر]] معلوم نبود، ولی به تدریج، [[رسوم]] و [[آداب]] وزارت به کمال خود رسید و در اواخر [[دولت]] [[عباسی]] در دستگاه اجرایی حکومت، وضع کاملاً مشخصی یافت<ref>تاریخ التمدن الاسلامی، ج۱، ص۱۵۲؛ الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۵۱-۲۲؛ هلال الصابی، تاریخ الوزراء، ص۲۸۶؛ تجارب الامم، ج۲، ص۲۸۱؛ مقدمه ابن خلدون، ص۲۰۸.</ref>. | ||
وزیر، بازوی راست [[خلیفه]] بود و بنام خلیفه، تمامی کارهای دولتی، اعم از کشوری و لشکری را به عهده داشت. | وزیر، بازوی راست [[خلیفه]] بود و بنام خلیفه، تمامی کارهای دولتی، اعم از کشوری و لشکری را به عهده داشت. | ||
وزارت فوق به دو نحو عمل می‌شد: | وزارت فوق به دو نحو عمل می‌شد: | ||
وزارت مختار و وزارت اجراء. حوزه اختیارات این دو وزارت نیز متفاوت بود؛ به گونه‌ای که وزیر مختار در رسیدگی به شکایات، [[عزل]] و [[نصب]] [[والی]]، رسیدگی به کار [[سپاهیان]]، [[جنگ]] و [[تصرف]] در [[اموال]] خزانۀ دولت، دارای اختیارات تام بود، ولی وزیر اجراء از چنین اختیاراتی برخوردار نبود. از معروف‌ترین [[وزیران]] مختار در دورۀ عباسی "برمکیان" و وزیران [[اجرا]] "[[احمد]] بن ابی خالد" در زمان [[مأمون]] می‌توان نام برد<ref>النظم الاسلامیه، ص۱۱۷؛ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۲۶۲-۲۵۸.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۸۰.</ref> | وزارت مختار و وزارت اجراء. حوزه اختیارات این دو وزارت نیز متفاوت بود؛ به گونه‌ای که وزیر مختار در رسیدگی به شکایات، [[عزل]] و [[نصب]] [[والی]]، رسیدگی به کار [[سپاهیان]]، [[جنگ]] و [[تصرف]] در [[اموال]] خزانۀ دولت، دارای اختیارات تام بود، ولی وزیر اجراء از چنین اختیاراتی برخوردار نبود. از معروف‌ترین [[وزیران]] مختار در دورۀ عباسی "برمکیان" و وزیران [[اجرا]] "[[احمد]] بن ابی خالد" در زمان [[مأمون]] می‌توان نام برد<ref>النظم الاسلامیه، ص۱۱۷؛ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۲۶۲-۲۵۸.</ref>.<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۸۰.</ref> | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']] | |||
# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:حکومت]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۵۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث وزارت است. وزارت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: وزارت در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«وزیر» کسی است که سنگینی بار مسئولیت اداره امور را از طرف «امیر» می‌پذیرد[۱]. اصل آن "وِزر" به معنای ثقل و سنگینی در چیزی[۲].
﴿وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا﴾[۳].
عده‌ای بر این اعتقادند که وزیر (بر وزن فعیل) مشتق از وزر (یعنی بردن و حمل کردن) نیست؛ بلکه از "ویچیرای اوستایی" یا "ویچیرای پهلوی" گرفته شده است[۴].
وزیر از اصطلاحات مربوط به مناصب رسمی دولتی است که دو بار در قرآن کریم آمده است: ﴿وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي هَارُونَ أَخِي﴾[۵] و ﴿وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا﴾[۶].[۷]
در مجموعه نظام اداری حکومت اسلامی، ابتدا مقام و منصبی با عنوان "وزارت" وجود نداشت و در دورۀ عباسیان، به تأسی از حکومت پادشاهی ایران پدید آمد. در آغاز، وظایف وزیر معلوم نبود، ولی به تدریج، رسوم و آداب وزارت به کمال خود رسید و در اواخر دولت عباسی در دستگاه اجرایی حکومت، وضع کاملاً مشخصی یافت[۸]. وزیر، بازوی راست خلیفه بود و بنام خلیفه، تمامی کارهای دولتی، اعم از کشوری و لشکری را به عهده داشت. وزارت فوق به دو نحو عمل می‌شد: وزارت مختار و وزارت اجراء. حوزه اختیارات این دو وزارت نیز متفاوت بود؛ به گونه‌ای که وزیر مختار در رسیدگی به شکایات، عزل و نصب والی، رسیدگی به کار سپاهیان، جنگ و تصرف در اموال خزانۀ دولت، دارای اختیارات تام بود، ولی وزیر اجراء از چنین اختیاراتی برخوردار نبود. از معروف‌ترین وزیران مختار در دورۀ عباسی "برمکیان" و وزیران اجرا "احمد بن ابی خالد" در زمان مأمون می‌توان نام برد[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۶۸.
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۶، ص۱۰۸.
- ↑ «و به راستی ما به موسی کتاب دادیم و برادرش هارون را وزیری همراه او گرداندیم» سوره فرقان، آیه ۳۵.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه و توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۴.
- ↑ «و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار هارون برادرم را» سوره طه، آیه ۲۹-۳۰.
- ↑ «و برادرش هارون را وزیری همراه او گرداندیم» سوره فرقان، آیه ۳۵.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۵۰۳-۵۰۴.
- ↑ تاریخ التمدن الاسلامی، ج۱، ص۱۵۲؛ الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۵۱-۲۲؛ هلال الصابی، تاریخ الوزراء، ص۲۸۶؛ تجارب الامم، ج۲، ص۲۸۱؛ مقدمه ابن خلدون، ص۲۰۸.
- ↑ النظم الاسلامیه، ص۱۱۷؛ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۲۶۲-۲۵۸.
- ↑ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۸۰.