عیادت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۵

مقدمه

عیادت به معنای دیدار و سرکشی به بیماران، یکی از ضرورت‌های معاشرت اجتماعی و از حقوق و تکالیف متقابل گروه‌های مختلف جامعه نسبت به یکدیگر است. در سخنان رسول اکرم (ص) و اهل‌بیت گرامی آن حضرت (ع) سفارشات اکیدی درباره عیادت بیماران صورت گرفته است^[۱].

عیادت از بیماران در واقع نوعی عبادت است که تأثیر به‌سزایی در روابط اجتماعی دارد و موجب ازدیاد محبت و از بین رفتن کینه‌ها می‌شود. دوست واقعی کسی است که دست دوست خود را در پریشان‌حالی و درماندگی بگیرد. وقتی کسی بیمار می‌شود انتظار دارد دیگران به عیادتش بروند، احوال او را جویا شوند و در حقش دعا کنند^[۲].

عیادت در سیره پیامبر(ص)

در سیره پیامبر (ص) آمده است: هرگاه حضرت یکی از برادران دینی خود را به مدت سه روز نمی‌دید، از احوال او می‌پرسید. آن‌گاه اگر به مسافرت رفته بود، برایش دعا می‌کرد، چنان‌چه حاضر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر مریض بود، از وی عیادت می‌کرد: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِذَا فَقَدَ الرَّجُلَ مِنْ إِخْوَانِهِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ سَأَلَ عَنْهُ فَإِنْ كَانَ غَائِباً دَعَا لَهُ وَ إِنْ كَانَ شَاهِداً زَارَهُ وَ إِنْ كَانَ مَرِيضاً عَادَهُ»^[۳].^[۴]

پیامبر اکرم (ص) در زمینه عبادت بیمار فرمود: «به عیادت بیمار بروید و در تشییع جنازه شرکت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد»^[۵] و حضرت عیادت‌کننده را در رحمت الهی غوطه‌ور می‌بیند و می‌فرماید: «عیادت‌کننده از بیمار در رحمت الهی غوطه‌ور می‌شود»^[۶]. ایشان از بیمار در دورترین بخش شهر عیادت می‌کرد، حتی اگر بیماری‌اش چشم‌درد بود^[۷].

در روایتی آمده است: «آفریدگار در روز رستاخیز می‌فرماید: آدمی‌زاد! بیمار شدم، مرا عیادت نکردی. آدمی گوید: خدایا، چگونه تو را که پروردگار جهانیانی، عیادت کنم؟ خداوند پاسخ می‌دهد: مگر نمی‌دانستی که فلان بنده‌ام بیمار بود و او را عیادت نکردی؟ مگر نمی‌دانستی که اگر او را عیادت می‌کردی، مرا نزد او می‌یافتی»^[۸].^[۹]

آداب عیادت

در اسلام برای عیادت آداب و هنجارهایی بیان شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:

بردن هدیه: در اسلام توصیه شده که وقتی انسان به عیادت بیماری می‌رود، مستحب است همراه خود چیزی که مورد علاقه و نیاز بیمار است به عنوان هدیه ببرد. در روایتی از پیامبر اسلام آمده است که فرمود: کسی که به بیمار از آن‌چه دوست می‌دارد غذا دهد، خداوند از میوه‌های بهشتی به او اطعام خواهد کرد^[۱۰].
طول ندادن عیادت: از آنجا که بیمار معمولا در ناراحتی و درد به سر می‌برد، شایسته است حال بیمار را رعات کنیم و در کنار او زیاد ننشینیم. در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است: از همه عیادت‌ها بهتر و پر اجرتر آن است که از پیش مریض زودتر برخیزی^[۱۱]. طول دادن عیادت در صورتی مطلوب است که مریض راضی باشد یا از طرف بخواهد در کنارش باشد^[۱۲].
پرسیدن حال بیمار: وقتی انسان به عیادت بیمار می‌رود خوب است از حال او سؤال کند. در روایتی از پیامبر آمده است که فرمود: همه عیادت بیمار به این است که یکی از شما دست خودش را بر پیشانی‌اش بگذارد و از احوال او بپرسد^[۱۳].
دعا برای بهبودی بیمار: پیامبر اسلام فرمود: از بیماران عیادت کنید... و برای بیمار دعا نمایید و بگویید: خدایا! او را به شفایت شفا بده و با دوای خود مداوایش کن و از گرفتاری‌هایت نجات عنایت فرما^[۱۴].^[۱۵]

منابع

پانویس

↑ باقری‌فر، علی، مقاله «عیادت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۳۹.
↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۲۱۳.
↑ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۳.
↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۲۱۳.
↑ «عُودُوا الْمَرِيضَ وَ أَتْبِعُوا الْجَنَازةَ يُذَکِّرْکُم الْآخِرَةِ»؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.
↑ «عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ»؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.
↑ فیض القدیر، ج۵، ص۱۴۳.
↑ بحارالانوار، ج۶۴، ص۱۵۶.
↑ اسحاقی، سید حسین، کانون محبت ص ۵۹؛ حسینی‌نیا، اقبال، زمزم هدایت، ص ۴۹.
↑ « مَنْ أَطْعَمَ مَرِيضاً شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ»؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.
↑ «أفضل العيادة أجرا سرعة القيام من عند المريض»؛ نهج الفصاحه، حدیث ۴۱۲.
↑ میزان الحکمه، حدیث ۱۸۸۱۲.
↑ «تَمَامُ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ أَنْ يَضَعَ أَحَدُكُمْ يَدَهُ عَلَيْهِ وَ يَسْأَلَهُ كَيْفَ هُوَ كَيْفَ أَصْبَحْتَ وَ كَيْفَ أَمْسَيْتَ؟»؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۷.
↑ «عُودُوا الْمَرْضَى... وَ تَدْعُو لِلْمَرِيضِ فَتَقُولُ: اللَّهُمَّ اشْفِهِ بِشِفَائِكَ وَ دَاوِهِ بِدَوَائِكَ وَ عَافِهِ مِنْ بَلَائِكَ»؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.
↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۲۱۳؛ اسحاقی، سید حسین، کانون محبت ص ۵۹.

[1] باقری‌فر، علی، مقاله «عیادت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۳۹.

[2] برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۲۱۳.

[3] بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۳.

[4] برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۲۱۳.

[5] «عُودُوا الْمَرِيضَ وَ أَتْبِعُوا الْجَنَازةَ يُذَکِّرْکُم الْآخِرَةِ»؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.

[6] «عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ»؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.

[7] فیض القدیر، ج۵، ص۱۴۳.

[8] بحارالانوار، ج۶۴، ص۱۵۶.

[9] اسحاقی، سید حسین، کانون محبت ص ۵۹؛ حسینی‌نیا، اقبال، زمزم هدایت، ص ۴۹.

[10] « مَنْ أَطْعَمَ مَرِيضاً شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ»؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.

[11] «أفضل العيادة أجرا سرعة القيام من عند المريض»؛ نهج الفصاحه، حدیث ۴۱۲.

[12] میزان الحکمه، حدیث ۱۸۸۱۲.

[13] «تَمَامُ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ أَنْ يَضَعَ أَحَدُكُمْ يَدَهُ عَلَيْهِ وَ يَسْأَلَهُ كَيْفَ هُوَ كَيْفَ أَصْبَحْتَ وَ كَيْفَ أَمْسَيْتَ؟»؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۷.

[14] «عُودُوا الْمَرْضَى... وَ تَدْعُو لِلْمَرِيضِ فَتَقُولُ: اللَّهُمَّ اشْفِهِ بِشِفَائِكَ وَ دَاوِهِ بِدَوَائِكَ وَ عَافِهِ مِنْ بَلَائِكَ»؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.

[15] برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۲۱۳؛ اسحاقی، سید حسین، کانون محبت ص ۵۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = فضائل اخلاقی
+| عنوان مدخل  =
+| مداخل مرتبط = [[عیادت در معارف دعا و زیارات]] - [[عیادت در معارف و سیره نبوی]] - [[عیادت در معارف و سیره سجادی]] - [[عیادت در معارف و سیره امام جواد]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-{{امامت}}
+== مقدمه ==
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+عیادت به معنای دیدار و [[سرکشی]] به [[بیماران]]، یکی از ضرورت‌های [[معاشرت]] [[اجتماعی]] و از [[حقوق]] و [[تکالیف]] متقابل گروه‌های مختلف [[جامعه]] نسبت به یکدیگر است. در سخنان [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[اهل‌بیت]] گرامی آن حضرت {{ع}} سفارشات اکیدی درباره [[عیادت بیماران]] صورت گرفته است<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «عیادت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۳۹.</ref>.
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[عیادت در معارف دعا و زیارات]] - [[عیادت در معارف و سیره سجادی]] - [[عیادت در معارف و سیره نبوی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+عیادت از [[بیماران]] در واقع نوعی [[عبادت]] است که تأثیر به‌سزایی در [[روابط اجتماعی]] دارد و موجب ازدیاد [[محبت]] و از بین رفتن کینه‌ها می‌شود. [[دوست]] واقعی کسی است که دست دوست خود را در پریشان‌حالی و [[درماندگی]] بگیرد. وقتی کسی [[بیمار]] می‌شود [[انتظار]] دارد دیگران به عیادتش بروند، احوال او را جویا شوند و در حقش [[دعا]] کنند<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳.</ref>.
-[[عیادت]] به معنای [[دیدار]] و [[سرکشی]] به [[بیماران]]، یکی از ضرورت‌های [[معاشرت]] [[اجتماعی]] و از [[حقوق]] و [[تکالیف]] متقابل گروه‌های مختلف [[جامعه]] نسبت به یکدیگر است. در [[سخنان رسول اکرم]]{{صل}} و [[اهل‌بیت]] گرامی آن [[حضرت]]{{ع}} سفارشات اکیدی درباره [[عیادت بیماران]] صورت گرفته است.
-[[پیامبر خدا]] به [[علی]]{{ع}} فرمود: «ای علی!... [حتی اگر شده] یک فرسخ برو و [[بیماری]] را عیادت کن»<ref>دانشنامه احادیث پزشکی، ج۱، ص۱۹۷.</ref>. به فرموده علی{{ع}}، [[پیامبر]]{{صل}} همسایه‌ای [[یهودی]] داشت که وقتی [[بیمار]] شد از او عیادت کرد<ref>دانشنامه احادیث پزشکی، ج۱، ص۱۹۸.</ref>. عیادت‌کننده بیمار، در [[راه]] [[بهشت]] گام می‌نهد<ref>دانشنامه احادیث پزشکی، ج۱، ص۲۰۱.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «هر مؤمنی که [[مؤمن]] دیگر را در هنگام بیماری برای [[خداوند]] عیادت کند، فرشته‌ای از [[فرشتگان]] عیادت‌کننده را با او می‌گمارد که در قبرش از وی عیادت نماید و تا [[روز قیامت]] برای وی [[آمرزش]] بطلبد» <ref>الکافی، ج۳، ص۱۲۰.</ref>.
+== عیادت در سیره پیامبر{{صل}} ==
+در [[سیره پیامبر]] {{صل}} آمده است: هرگاه حضرت یکی از [[برادران دینی]] خود را به مدت سه [[روز]] نمی‌دید، از احوال او می‌پرسید. آن‌گاه اگر به [[مسافرت]] رفته بود، برایش دعا می‌کرد، چنان‌چه حاضر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر مریض بود، از وی عیادت می‌کرد: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} إِذَا فَقَدَ الرَّجُلَ مِنْ إِخْوَانِهِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ سَأَلَ عَنْهُ فَإِنْ كَانَ غَائِباً دَعَا لَهُ وَ إِنْ كَانَ شَاهِداً زَارَهُ وَ إِنْ كَانَ مَرِيضاً عَادَهُ}}<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۳.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳.</ref>
-به خاطر اهمیت این [[وظیفه]] سنگین و [[حق]] [[واجب]] است که [[حضرت سجاد]]{{ع}} آن‌گاه که [[همسایگان]] و [[دوستان]] خود را یاد می‌کند از [[خدای متعال]] به [[استغاثه]] می‌خواهد که به آنان [[توفیق]] دهد تا از بیماران خود عیادت کنند: «خداوندا! به روان [[مقدس]] [[محمد و آل محمد]] [[رحمت]] فرست و مرا در [[ادای حقوق]] همسایگان و دوستانم... [[یاری]] ده. بارخدایا، همسایگان و دوستان مرا یاری ده که [[سنت]] تو بر پا دارند و رهنمودهای نیکوی تو را فرا گیرند. به آنان توفیق ده تا دست [[حمایت]] به سوی [[مستمندان]] پیش آورند و قوت خویش را در یاری ناتوانانشان و رفع نیاز از نیازمندانشان به کار گیرند و از بیمارانشان عیادت کنند»<ref>نیایش بیست‌وششم.</ref>.<ref>دانش‌نامه احادیث پزشکی، محمد محمدی ری‌شهری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳؛ الصحیفة السجادیة الکاملة، علی انصاریان، سفارة الجمهوریة اسلامیة ایرانیة بدمشق، ۱۴۱۹ ه‍؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، چاپ ششم، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ الکافی، محمدبن یعقوب‌بن اسحاق کلینی، بیروت، چاپ چهارم، ۱۴۰۱ ه‍.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «عیادت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۳۹.</ref>
+[[پیامبر اکرم]] {{صل}} در زمینه عبادت بیمار فرمود: «به عیادت بیمار بروید و در تشییع جنازه شرکت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد»<ref>{{متن حدیث|عُودُوا الْمَرِيضَ وَ أَتْبِعُوا الْجَنَازةَ يُذَکِّرْکُم الْآخِرَةِ}}؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.</ref> و حضرت عیادت‌کننده را در [[رحمت الهی]] غوطه‌ور می‌بیند و می‌فرماید: «عیادت‌کننده از بیمار در رحمت الهی غوطه‌ور می‌شود»<ref>{{متن حدیث|عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ}}؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.</ref>. ایشان از بیمار در دورترین بخش [[شهر]] عیادت می‌کرد، حتی اگر بیماری‌اش چشم‌درد بود<ref>فیض القدیر، ج۵، ص۱۴۳.</ref>.
-== جستارهای وابسته ==
+در روایتی آمده است: «[[آفریدگار]] در [[روز رستاخیز]] می‌فرماید: آدمی‌زاد! بیمار شدم، مرا عیادت نکردی. [[آدمی]] گوید: خدایا، چگونه تو را که [[پروردگار]] جهانیانی، عیادت کنم؟ [[خداوند]] پاسخ می‌دهد: مگر نمی‌دانستی که فلان بنده‌ام بیمار بود و او را عیادت نکردی؟ مگر نمی‌دانستی که اگر او را عیادت می‌کردی، مرا نزد او می‌یافتی»<ref>بحارالانوار، ج۶۴، ص۱۵۶.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۵۹؛ [[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|زمزم هدایت]]، ص ۴۹.</ref>
-==منابع==
+== آداب عیادت ==
+در اسلام برای عیادت [[آداب]] و هنجارهایی بیان شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
+# '''بردن [[هدیه]]''': در اسلام توصیه شده که وقتی انسان به عیادت [[بیماری]] می‌رود، [[مستحب]] است همراه خود چیزی که مورد علاقه و نیاز بیمار است به عنوان هدیه ببرد. در روایتی از [[پیامبر اسلام]] آمده است که فرمود: کسی که به بیمار از آن‌چه دوست می‌دارد غذا دهد، [[خداوند]] از میوه‌های بهشتی به او [[اطعام]] خواهد کرد<ref>{{متن حدیث| مَنْ أَطْعَمَ مَرِيضاً شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ}}؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.</ref>.
+# '''طول ندادن عیادت''': از آنجا که بیمار معمولا در [[ناراحتی]] و درد به سر می‌برد، شایسته است حال بیمار را رعات کنیم و در کنار او زیاد ننشینیم. در [[حدیثی]] از پیامبر اسلام آمده است: از همه عیادت‌ها بهتر و پر اجرتر آن است که از پیش مریض زودتر برخیزی<ref>{{متن حدیث|أفضل العيادة أجرا سرعة القيام من عند المريض}}؛ نهج الفصاحه، حدیث ۴۱۲.</ref>. طول دادن عیادت در صورتی مطلوب است که مریض [[راضی]] باشد یا از طرف بخواهد در کنارش باشد<ref>میزان الحکمه، حدیث ۱۸۸۱۲.</ref>.
+# '''پرسیدن حال [[بیمار]]''': وقتی [[انسان]] به عیادت بیمار می‌رود خوب است از حال او سؤال کند. در روایتی از پیامبر آمده است که فرمود: همه عیادت بیمار به این است که یکی از شما دست خودش را بر پیشانی‌اش بگذارد و از احوال او بپرسد<ref>{{متن حدیث|تَمَامُ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ أَنْ يَضَعَ أَحَدُكُمْ يَدَهُ عَلَيْهِ وَ يَسْأَلَهُ كَيْفَ هُوَ كَيْفَ أَصْبَحْتَ وَ كَيْفَ أَمْسَيْتَ؟}}؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۷.</ref>.
+# '''[[دعا]] برای بهبودی بیمار''': [[پیامبر اسلام]] فرمود: از [[بیماران]] عیادت کنید... و برای بیمار دعا نمایید و بگویید: خدایا! او را به شفایت [[شفا]] بده و با دوای خود مداوایش کن و از گرفتاری‌هایت [[نجات]] عنایت فرما<ref>{{متن حدیث|عُودُوا الْمَرْضَى... وَ تَدْعُو لِلْمَرِيضِ فَتَقُولُ: اللَّهُمَّ اشْفِهِ بِشِفَائِكَ وَ دَاوِهِ بِدَوَائِكَ وَ عَافِهِ مِنْ بَلَائِكَ}}؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳؛ [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۵۹.</ref>
+== منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «عیادت»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]
+# [[پرونده:1100808.jpg|22px]] [[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|'''سیره اجتماعی پیامبر اعظم''']]
+# [[پرونده:1379753.jpg|22px]] [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|'''کانون محبت''']]
+# [[پرونده:1379757.jpg|22px]] [[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|'''زمزم هدایت''']]
 {{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
-[[رده:عیادت]]
+[[رده:فضایل اخلاقی]]
-[[رده:مدخل]]
+[[رده:آداب اجتماعی]]