تحریم در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = تحریم | |||
| عنوان مدخل = [[تحریم]] | |||
| مداخل مرتبط = [[تحریم در قرآن]] - [[تحریم در حدیث]] - [[تحریم در فقه سیاسی]] | |||
| پرسش مرتبط = تحریم (پرسش) | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
*[[تحریم]]: منع، [[ممنوع]] و در مقابل [[حلال]]<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۵.</ref>. | * [[تحریم]]: منع، [[ممنوع]] و در مقابل [[حلال]]<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۵.</ref>. | ||
*{{متن قرآن|أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا}}<ref>«خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref>. | *{{متن قرآن|أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا}}<ref>«خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref>. | ||
*[[حرام]] چیزی است که به واسطه [[تسخیر]] [[الهی]] {{متن قرآن|وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ}}<ref>«و پیش از آن، (پستان) دایگان را از او بازداشتیم» سوره قصص، آیه ۱۲.</ref> یا به واسطه [[قوه]] قهریّه {{متن قرآن|إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ}}<ref>«بی‌گمان هر که برای خداوند شریک آورد خداوند بهشت را بر او حرام می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۷۲.</ref> یا به واسطه [[حکم شرع]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ}}<ref>«بگو: در آنچه به من وحی شده است چیزی نمی‌یابم که برای خورنده‌ای که آن را می‌خورد حرام باشد» سوره انعام، آیه ۱۴۵.</ref> یا به واسطه [[حکم عقل]] از آن منع شده است<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۲۹.</ref>. | * [[حرام]] چیزی است که به واسطه [[تسخیر]] [[الهی]] {{متن قرآن|وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ}}<ref>«و پیش از آن، (پستان) دایگان را از او بازداشتیم» سوره قصص، آیه ۱۲.</ref> یا به واسطه [[قوه]] قهریّه {{متن قرآن|إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ}}<ref>«بی‌گمان هر که برای خداوند شریک آورد خداوند بهشت را بر او حرام می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۷۲.</ref> یا به واسطه [[حکم شرع]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ}}<ref>«بگو: در آنچه به من وحی شده است چیزی نمی‌یابم که برای خورنده‌ای که آن را می‌خورد حرام باشد» سوره انعام، آیه ۱۴۵.</ref> یا به واسطه [[حکم عقل]] از آن منع شده است<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۲۹.</ref>. | ||
*نمونه‌ای از [[آیات]] [[روشنگری]] که به‌صراحت عناوین کلّی [[محرّمات الهی]] را بر می‌شمارد، [[آیات]] {{متن قرآن|سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَى أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}}<ref> «به زودی در دل کافران بیم خواهیم افکند زیرا برای خداوند چیزی را شریک قرار می‌دهند که (خداوند) حجّتی بر آن فرو نفرستاده است و سرای آنان دوزخ است و سرای ستمکاران، بد (جایگاهی) است و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد یاد کنید هنگامی را که (در احد) به بالا می‌گریختید و به کسی (جز خود) توجهی نمی‌کردید و پیامبر شما را از پی فرا می‌خواند آنگاه (خداوند) شما را با اندوهی از پی اندوهی کیفر داد تا بر آنچه از دست دادید یا بر سرتان آمد اندوه مخورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره آل عمران، آیه ۱۵۱-۱۵۳.</ref> است که شامل ده عنوان از [[محرمات الهی]] می‌باشد و به "وصایای عشره" (ده‌گانه) مشهور است. | * نمونه‌ای از [[آیات]] [[روشنگری]] که به‌صراحت عناوین کلّی [[محرّمات الهی]] را بر می‌شمارد، [[آیات]] {{متن قرآن|سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَى أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}}<ref> «به زودی در دل کافران بیم خواهیم افکند زیرا برای خداوند چیزی را شریک قرار می‌دهند که (خداوند) حجّتی بر آن فرو نفرستاده است و سرای آنان دوزخ است و سرای ستمکاران، بد (جایگاهی) است و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد یاد کنید هنگامی را که (در احد) به بالا می‌گریختید و به کسی (جز خود) توجهی نمی‌کردید و پیامبر شما را از پی فرا می‌خواند آنگاه (خداوند) شما را با اندوهی از پی اندوهی کیفر داد تا بر آنچه از دست دادید یا بر سرتان آمد اندوه مخورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره آل عمران، آیه ۱۵۱-۱۵۳.</ref> است که شامل ده عنوان از [[محرمات الهی]] می‌باشد و به "وصایای عشره" (ده‌گانه) مشهور است. | ||
*[[خداوند متعال]] رسولش و اوصیای بعد از او را امر به [[تبلیغ]] این [[آیات]] فرموده است: {{متن قرآن|لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ}}<ref>«آن (کتاب آسمانی) را برای مردم، روشن بگویید و پنهانش مدارید» سوره آل عمران، آیه ۱۸۷.</ref>. وصایای ده‌گانه [[الهی]] عبارت‌اند از: | * [[خداوند متعال]] رسولش و اوصیای بعد از او را امر به [[تبلیغ]] این [[آیات]] فرموده است: {{متن قرآن|لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ}}<ref>«آن (کتاب آسمانی) را برای مردم، روشن بگویید و پنهانش مدارید» سوره آل عمران، آیه ۱۸۷.</ref>. وصایای ده‌گانه [[الهی]] عبارت‌اند از: | ||
#شرک نورزیدن به [[خداوند]] {{متن قرآن|أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا}}؛ | # شرک نورزیدن به [[خداوند]] {{متن قرآن|أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا}}؛ | ||
#[[احسان به والدین]] {{متن قرآن|وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا}}؛ | # [[احسان به والدین]] {{متن قرآن|وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا}}؛ | ||
#[[تحریم]] [[قتل]] [[اولاد]] {{متن قرآن|وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ}}؛ | # [[تحریم]] [[قتل]] [[اولاد]] {{متن قرآن|وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ}}؛ | ||
#[[تحریم]] ارتکاب [[فساد]] و [[فحشاء]] {{متن قرآن|وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ}}؛ | # [[تحریم]] ارتکاب [[فساد]] و [[فحشاء]] {{متن قرآن|وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ}}؛ | ||
#منع [[قتل]] نفس "بناحق" {{متن قرآن|وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ}}؛ | # منع [[قتل]] نفس "بناحق" {{متن قرآن|وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ}}؛ | ||
#[[حفاظت]] از [[مال یتیم]] {{متن قرآن|وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ}}؛ | # [[حفاظت]] از [[مال یتیم]] {{متن قرآن|وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ}}؛ | ||
#وفای به وزنه و ترازو به [[انصاف]] {{متن قرآن|وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ}}؛ | # وفای به وزنه و ترازو به [[انصاف]] {{متن قرآن|وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ}}؛ | ||
#[[عدالت‌ورزی]] در گفتار و [[قضاوت]] {{متن قرآن|وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى}}؛ | # [[عدالت‌ورزی]] در گفتار و [[قضاوت]] {{متن قرآن|وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى}}؛ | ||
#[[وفای به عهد]] {{متن قرآن|وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا}}. | # [[وفای به عهد]] {{متن قرآن|وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا}}. | ||
*[[ابن‌عباس]] فرموده، این [[آیات]] محکماتی که [[خداوند]] در [[سوره انعام]] ذکر فرموده، [[مورد اتفاق]] همه [[ادیان]] و [[شرایع]] است و هیچ‌گاه در میان امتی [[نسخ]] نشده است<ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۸، ص۱۰۳.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۶۶.</ref>. | * [[ابن‌عباس]] فرموده، این [[آیات]] محکماتی که [[خداوند]] در [[سوره انعام]] ذکر فرموده، [[مورد اتفاق]] همه [[ادیان]] و [[شرایع]] است و هیچ‌گاه در میان امتی [[نسخ]] نشده است<ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۸، ص۱۰۳.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۶۶.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۸: | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: مدخل]] | [[رده: مدخل]] | ||
[[رده: تحریم]] | [[رده: تحریم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۵۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث تحریم است. تحریم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تحریم در قرآن - تحریم در حدیث - تحریم در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
- تحریم: منع، ممنوع و در مقابل حلال[۱].
- ﴿أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا﴾[۲].
- حرام چیزی است که به واسطه تسخیر الهی ﴿وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ﴾[۳] یا به واسطه قوه قهریّه ﴿إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ﴾[۴] یا به واسطه حکم شرع ﴿قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ﴾[۵] یا به واسطه حکم عقل از آن منع شده است[۶].
- نمونه‌ای از آیات روشنگری که به‌صراحت عناوین کلّی محرّمات الهی را بر می‌شمارد، آیات ﴿سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَى أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ﴾[۷] است که شامل ده عنوان از محرمات الهی می‌باشد و به "وصایای عشره" (ده‌گانه) مشهور است.
- خداوند متعال رسولش و اوصیای بعد از او را امر به تبلیغ این آیات فرموده است: ﴿لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ﴾[۸]. وصایای ده‌گانه الهی عبارت‌اند از:
- شرک نورزیدن به خداوند ﴿أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا﴾؛
- احسان به والدین ﴿وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا﴾؛
- تحریم قتل اولاد ﴿وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ﴾؛
- تحریم ارتکاب فساد و فحشاء ﴿وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ﴾؛
- منع قتل نفس "بناحق" ﴿وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ﴾؛
- حفاظت از مال یتیم ﴿وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾؛
- وفای به وزنه و ترازو به انصاف ﴿وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ﴾؛
- عدالت‌ورزی در گفتار و قضاوت ﴿وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى﴾؛
- وفای به عهد ﴿وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا﴾.
- ابن‌عباس فرموده، این آیات محکماتی که خداوند در سوره انعام ذکر فرموده، مورد اتفاق همه ادیان و شرایع است و هیچ‌گاه در میان امتی نسخ نشده است[۹][۱۰].
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۵.
- ↑ «خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» سوره بقره، آیه ۲۷۵.
- ↑ «و پیش از آن، (پستان) دایگان را از او بازداشتیم» سوره قصص، آیه ۱۲.
- ↑ «بی‌گمان هر که برای خداوند شریک آورد خداوند بهشت را بر او حرام می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۷۲.
- ↑ «بگو: در آنچه به من وحی شده است چیزی نمی‌یابم که برای خورنده‌ای که آن را می‌خورد حرام باشد» سوره انعام، آیه ۱۴۵.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۲۹.
- ↑ «به زودی در دل کافران بیم خواهیم افکند زیرا برای خداوند چیزی را شریک قرار می‌دهند که (خداوند) حجّتی بر آن فرو نفرستاده است و سرای آنان دوزخ است و سرای ستمکاران، بد (جایگاهی) است و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد یاد کنید هنگامی را که (در احد) به بالا می‌گریختید و به کسی (جز خود) توجهی نمی‌کردید و پیامبر شما را از پی فرا می‌خواند آنگاه (خداوند) شما را با اندوهی از پی اندوهی کیفر داد تا بر آنچه از دست دادید یا بر سرتان آمد اندوه مخورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره آل عمران، آیه ۱۵۱-۱۵۳.
- ↑ «آن (کتاب آسمانی) را برای مردم، روشن بگویید و پنهانش مدارید» سوره آل عمران، آیه ۱۸۷.
- ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۸، ص۱۰۳.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۶۶.