عرش: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==)) |
(←پانویس) |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{علم معصوم | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = علم معصوم| عنوان مدخل = عرش| مداخل مرتبط = [[عرش در قرآن]] - [[عرش در حدیث]] - [[عرش در کلام اسلامی]] - [[عرش در معارف دعا و زیارات]] - [[عرش در معارف و سیره سجادی]] - [[عرش در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
'''عرش''' به معنای تخت و [[سلطنت]]، در اصطلاح [[دینی]] کنایه از [[حاکمیت]] و [[فرمانروایی]] مطلق [[خداوند]] بر همه هستی و موجودات است. عرش به معنای [[علم]] و [[قدرت الهی]] است و حامل آن دارای [[علم]] و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات دانا و تواناست و [[پیامبران]] و [[اهل بیت]]{{عم}} حاملان این [[علم]] هستند. | '''عرش''' به معنای تخت و [[سلطنت]]، در اصطلاح [[دینی]] کنایه از [[حاکمیت]] و [[فرمانروایی]] مطلق [[خداوند]] بر همه هستی و موجودات است. عرش به معنای [[علم]] و [[قدرت الهی]] است و حامل آن دارای [[علم]] و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات دانا و تواناست و [[پیامبران]] و [[اهل بیت]] {{عم}} حاملان این [[علم]] هستند. | ||
==معناشناسی | == معناشناسی == | ||
عرش در لغت به معنای [[سلطنت]] است و عرش [[خداوند]] [[سلطنت]] اوست و استوای او بر عرش، استیلای او بر [[سلطنت]] است<ref>شیخ مفید، المصنفات، ج۵، ص۷۳.</ref>. عرش و برخی مفاهیم دیگر مانند کرسی، [[لوح]] و قلم از مفاهیم [[معنوی]] و مربوط به [[عالم غیب]] هستند. در اصطلاح [[دینی]] وقتی سخن از عرش [[خدا]]ست، کنایه از [[حاکمیت]] و [[فرمانروایی]] مطلق [[خداوند]] بر همه هستی و موجودات است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۳۹؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[آشنایی با قرآن (کتاب)|آشنایی با قرآن]]، ج ۲، ص ۶۶ و ۶۷؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴۸.</ref>. | عرش در لغت به معنای [[سلطنت]] است و عرش [[خداوند]] [[سلطنت]] اوست و استوای او بر عرش، استیلای او بر [[سلطنت]] است<ref>شیخ مفید، المصنفات، ج۵، ص۷۳.</ref>. عرش و برخی مفاهیم دیگر مانند کرسی، [[لوح]] و قلم از مفاهیم [[معنوی]] و مربوط به [[عالم غیب]] هستند. در اصطلاح [[دینی]] وقتی سخن از عرش [[خدا]]ست، کنایه از [[حاکمیت]] و [[فرمانروایی]] مطلق [[خداوند]] بر همه هستی و موجودات است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۳۹؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[آشنایی با قرآن (کتاب)|آشنایی با قرآن]]، ج ۲، ص ۶۶ و ۶۷؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴۸.</ref>. | ||
==عرش در [[قرآن]]== | == عرش در [[قرآن]] == | ||
واژۀ عرش در برخی از [[آیات قرآن]] به کار رفته است مانند: {{متن قرآن|وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ}}<ref>و فرشتگان بر کناره‌های آن (آسمان) اند و در آن روز اورنگ (فرمانفرمایی) پروردگارت را هشت تن (از ایشان) بر فراز سر | {{اصلی|عرش در قرآن}} | ||
واژۀ عرش در برخی از [[آیات قرآن]] به کار رفته است مانند: {{متن قرآن|وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ}}<ref>و فرشتگان بر کناره‌های آن (آسمان) اند و در آن روز اورنگ (فرمانفرمایی) پروردگارت را هشت تن (از ایشان) بر فراز سر می‌برند؛ سوره حاقه، آیه۱۷.</ref>، {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي خَلَق السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء}}<ref>و اوست که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید و اورنگ (فرمانفرمایی) وی بر آب قرار داشت تا شما را بیازماید که کدام نکوکردار ترید و اگر بگویی که شما پس از مرگ برانگیخته خواهید شد بی‌گمان کافران می‌گویند این جز جادویی آشکار نیست؛ سورۀ هود، آیۀ ۷</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص ۱۳۷ـ ۱۴۵</ref> | |||
از دید [[قرآن]]، عرش | از دید [[قرآن]]، عرش مقام [[تدبیر]] عمومی عالَم و محل صدور [[اوامر]] [[تکوینی]] [[خداوند]] است: {{متن قرآن|ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ}}<ref>دارنده ارجمند اورنگ فرمانفرمایی جهان. انجام دهنده آنچه بخواهد؛ سوره بروج، آیه:۱۵-۱۶.</ref>. رحمان بزرگ‌ترین اسم [[الله]] است و این اسم بر عرش استیلا یافته است: {{متن قرآن|الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى}}<ref>سورۀ طه، آیۀ ۵.</ref> [[حضرت رسول]] {{صل}} فرمودند: "هیچ مخلوقی نیست مگر اینکه صورت آن در زیر عرش است"<ref>ر.ک. حسن زاده، حسن، ممدالهمم، ص۱۲۷.</ref>. پس عرش همه چیز را در بر می‌گیرد؛ از این‌رو، در آیه شریفه {{متن قرآن|وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ}}<ref>سورۀ اعراف، آیۀ ۱۵۶.</ref>، عرش همان [[رحمت الهی]] است که [[رسول اکرم]] {{صل}} مُظهر آن است و آیه شریفه {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ}}<ref>سورۀ انبیاء، آیۀ ۱۰۷.</ref> بر این امر دلالت دارد<ref>ر.ک: [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۵؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۴۸.</ref>. | ||
==ارتباط عرش با [[علم الهی]]== | == ارتباط عرش با [[علم الهی]] == | ||
در یک [[تفسیر]]<ref>[[امام خمینی]]، آداب الصلوه، ص ۲۷۲ ـ ۲۷۳ و [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲.</ref> عرش به معنای [[علم]] و [[قدرت الهی]]<ref>مانند: الکافی، ج ۱، ص ؛۱۲۹ کتاب التوحید، باب العرش و الکرسی، ح ۱و ۲ و ۶.</ref> معنا شده، همان‌گونه که | در یک [[تفسیر]]<ref>[[امام خمینی]]، آداب الصلوه، ص ۲۷۲ ـ ۲۷۳ و [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲.</ref> عرش به معنای [[علم]] و [[قدرت الهی]]<ref>مانند: الکافی، ج ۱، ص ؛۱۲۹ کتاب التوحید، باب العرش و الکرسی، ح ۱و ۲ و ۶.</ref> معنا شده، همان‌گونه که مقام [[تدبیر]] عام و فراگیر همه چیز است<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲</ref>، و حامل آن نیز دارای [[علم]] و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات دانا و تواناست و [[پیامبران]] و [[اهل بیت]] {{عم}} حاملان این [[علم]] هستند، منتها منظور [[علم فعلی]] [[خداوند]] است نه [[علم ذاتی]]<ref>ر.ک: [[حسین صالحی مالستانی|صالحی مالستانی، حسین]]، [[علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی (مقاله)|علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی]]، فصلنامه حضور، ش ۸۸؛ [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص ۱۳۹؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۵.</ref>. | ||
==رابطۀ عرش و [[کرسی]] با [[غیب]]== | == رابطۀ عرش و [[کرسی]] با [[غیب]] == | ||
باید توجه داشت عرش و کرسی دو باب از ابواب [[غیب]] و در [[غیب]] بودن نزدیک به هم هستند، کرسی باب ظاهر غیبی است که اشیا همه از آن هستند و عرش [[باب]] [[باطنی]] است که [[علم]] کیف، کون، [[قدر]]، (...) همه در آن است. البته در رابطه با معنای دو واژۀ عرش و کرسی نظرات مختلفی وجود دارد که آیا این دو یکی هستند یا دو معنای مختلف؟ بیشتر بزرگان<ref>مانند علامۀ طباطبایی در المیزان، آیت الله مکارم در تفسیر نمونه و... .</ref> احتمال داده اند عرش و کرسی یک چیز است با دو نام، عرش به اعتبار دلالت برای اریکۀ [[سلطنت]] و [[قدرت]] و کرسی به اعتبار [[برتری]] و سریر حکمران و مقر [[فرمانروایی]]، هر دو تعبیر کنایی است، از مقامی که امر [[تدبیر]] [[جهان]] از آن ناشی می‌شود<ref>ر.ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، معارف قرآن، ج ۱ ـ ۳، ص ۲۴۸؛ [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص ۱۳۷ـ ۱۴۵؛ [[یعقوب جعفری|جعفری، یعقوب]]، تفسیر کوثر، ص ۲۱ـ ۲۷.</ref>. | |||
باید توجه داشت عرش و کرسی دو باب از ابواب [[غیب]] و در [[غیب]] بودن نزدیک به هم هستند، کرسی باب ظاهر غیبی است که اشیا همه از آن هستند و عرش [[باب ]] [[باطنی]] است که [[علم]] کیف، کون، [[قدر]]، (...) همه در آن است. البته در رابطه با معنای دو واژۀ عرش و کرسی نظرات مختلفی وجود دارد که آیا این دو یکی هستند یا دو معنای مختلف؟ بیشتر بزرگان<ref>مانند علامۀ طباطبایی در المیزان، آیت الله مکارم در تفسیر نمونه و... .</ref> احتمال داده اند عرش و کرسی یک چیز است با دو نام، عرش به اعتبار دلالت برای اریکۀ [[سلطنت]] و [[قدرت]] و کرسی به اعتبار [[برتری]] و سریر | |||
==[[روایات]] دربارۀ عرش== | == [[روایات]] دربارۀ عرش == | ||
#[[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref> فرمودند: "[[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و آنچه میان آن دو است، در [[کرسی]] است و عرش، [[علمی]] است که اندازه آن را هیچ‌کس نمی‌تواند تقدیر کند"<ref>{{متن حدیث|فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَقَالَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا فِی الْکُرْسِیِّ وَ الْعَرْشُ هُوَ الْعِلْمُ الَّذِی لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ قَدْرَهُ}}؛ ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، ص۳۲۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴، ص۸۹.</ref>. | {{اصلی|عرش در حدیث}} | ||
# [[امام رضا]]{{ع}} فرمودند: "عرش اسم [[علم]] و [[قدرت]] است، عرشی است که در آن همه چیز موجود است. آنگاه حمل را به دیگر آفریده‌هایش، نسبت می‌دهد؛ زیرا او [[خلق]] خود را با حمل عرش خویش [[بنده]] خود ساخته است و آنان حاملین علم اویند"<ref>{{متن حدیث|... الْعَرْشُ اسْمُ عِلْمٍ وَ قُدْرَةٍ وَ عَرْشٍ فِیهِ کُلُّ شَیْءٍ ثُمَّ أَضَافَ الْحَمْلَ إِلَی غَیْرِهِ خَلْقٍ مِنْ خَلْقِهِ لِأَنَّهُ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ بِحَمْلِ عَرْشِهِ وَ هُمْ حَمَلَةُ عِلْمِه...}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۳۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص۱۳۷ـ ۱۴۵.</ref> | # [[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref> فرمودند: "[[آسمان‌ها]] و [[زمین]] و آنچه میان آن دو است، در [[کرسی]] است و عرش، [[علمی]] است که اندازه آن را هیچ‌کس نمی‌تواند تقدیر کند"<ref>{{متن حدیث|فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَقَالَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا فِی الْکُرْسِیِّ وَ الْعَرْشُ هُوَ الْعِلْمُ الَّذِی لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ قَدْرَهُ}}؛ ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، ص۳۲۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴، ص۸۹.</ref>. | ||
# [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: "عرش اسم [[علم]] و [[قدرت]] است، عرشی است که در آن همه چیز موجود است. آنگاه حمل را به دیگر آفریده‌هایش، نسبت می‌دهد؛ زیرا او [[خلق]] خود را با حمل عرش خویش [[بنده]] خود ساخته است و آنان حاملین علم اویند"<ref>{{متن حدیث|... الْعَرْشُ اسْمُ عِلْمٍ وَ قُدْرَةٍ وَ عَرْشٍ فِیهِ کُلُّ شَیْءٍ ثُمَّ أَضَافَ الْحَمْلَ إِلَی غَیْرِهِ خَلْقٍ مِنْ خَلْقِهِ لِأَنَّهُ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ بِحَمْلِ عَرْشِهِ وَ هُمْ حَمَلَةُ عِلْمِه...}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۳۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم]]، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص۱۳۷ـ ۱۴۵.</ref> | |||
==رابطه عرش با [[علم معصوم]]== | == رابطه عرش با [[علم معصوم]] == | ||
روایاتی وارد شده مبنی بر اینکه [[ارواح]] [[امامان]] {{عم}} در شب‌های [[جمعه]] به [[عرش الهی]] صعود می‌کند و در آنجا کسب [[علم]] می‌نمایند. [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: "شب جمعه‌ای نباشد، جز اين که برای اولياء الله در آن شب سروری هست. راوی گويد عرض کردم: قربانت گردم آنسرور چيست؟ فرمود: چون شب جمعه شود، پيغمبر و ائمه به عرش برآيند و من هم با ايشان بر آيم و جز اين نباشد که با علم استفاده شده برگردم و اگر چنين نبود، آن چه نزدم هست نابود می‌شد"<ref>{{متن حدیث|"مَا مِنْ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ إِلَّا وَ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ فِيهَا سُرُورٌ قُلْتُ كَيْفَ ذَاكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ إِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللَّهِ الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمَّةُ الْعَرْشَ وَ وَافَيْتُ مَعَهُمْ فَمَا أَرْجِعُ إِلَّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَنَا"}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص ١٣۱، ح ۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص ۶۲.</ref> | |||
روایاتی | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسش وابسته}} | |||
* [[رابطه عرش با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه عرش با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | ||
* [[رابطه عرش با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه عرش با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش وابسته}} | |||
{{پایان}} | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[علم معصوم]] | * [[علم معصوم]] | ||
* [[علم غیب معصوم]] | * [[علم غیب معصوم]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۵۳: | خط ۴۳: | ||
# [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']] | # [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']] | ||
# [[پرونده:1368994.jpg|22px]] [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[آشنایی با قرآن (کتاب)|'''آشنایی با قرآن''']] | # [[پرونده:1368994.jpg|22px]] [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[آشنایی با قرآن (کتاب)|'''آشنایی با قرآن''']] | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)| | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسین خاکپور|خاکپور، حسین]]، [[علی اکبر نصیری|نصیری، علی اکبر]]، [[نعیمه معین‌الدینی|معین‌الدینی، نعیمه]]، [[تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم (مقاله)|تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم''']]. | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|'''علم لدنی در قرآن و حدیث''']] | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|'''علم لدنی در قرآن و حدیث''']] | ||
# [[پرونده:11203.jpg|22px]] [[حسین صالحی مالستانی|صالحی مالستانی، حسین]]، [[علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی (مقاله)|'''علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی''']] | # [[پرونده:11203.jpg|22px]] [[حسین صالحی مالستانی|صالحی مالستانی، حسین]]، [[علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی (مقاله)|'''علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی''']] | ||
# [[پرونده:93C19166.jpg|22px]] [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|'''علم غیب''']] | # [[پرونده:93C19166.jpg|22px]] [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|'''علم غیب''']] | ||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | ||
# [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|'''بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات''']] | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | # [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۶۴: | خط ۵۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:منبع علم معصوم]] | |||
[[رده: | |||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. عرش از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عرش در قرآن - عرش در حدیث - عرش در کلام اسلامی - عرش در معارف دعا و زیارات - عرش در معارف و سیره سجادی - عرش در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردعرش به معنای تخت و سلطنت، در اصطلاح دینی کنایه از حاکمیت و فرمانروایی مطلق خداوند بر همه هستی و موجودات است. عرش به معنای علم و قدرت الهی است و حامل آن دارای علم و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات دانا و تواناست و پیامبران و اهل بیت (ع) حاملان این علم هستند.
معناشناسی
عرش در لغت به معنای سلطنت است و عرش خداوند سلطنت اوست و استوای او بر عرش، استیلای او بر سلطنت است[۱]. عرش و برخی مفاهیم دیگر مانند کرسی، لوح و قلم از مفاهیم معنوی و مربوط به عالم غیب هستند. در اصطلاح دینی وقتی سخن از عرش خداست، کنایه از حاکمیت و فرمانروایی مطلق خداوند بر همه هستی و موجودات است[۲].
عرش در قرآن
واژۀ عرش در برخی از آیات قرآن به کار رفته است مانند: ﴿وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ﴾[۳]، ﴿وَهُوَ الَّذِي خَلَق السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء﴾[۴].[۵]
از دید قرآن، عرش مقام تدبیر عمومی عالَم و محل صدور اوامر تکوینی خداوند است: ﴿ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ﴾[۶]. رحمان بزرگ‌ترین اسم الله است و این اسم بر عرش استیلا یافته است: ﴿الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى﴾[۷] حضرت رسول (ص) فرمودند: "هیچ مخلوقی نیست مگر اینکه صورت آن در زیر عرش است"[۸]. پس عرش همه چیز را در بر می‌گیرد؛ از این‌رو، در آیه شریفه ﴿وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ﴾[۹]، عرش همان رحمت الهی است که رسول اکرم (ص) مُظهر آن است و آیه شریفه ﴿وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ﴾[۱۰] بر این امر دلالت دارد[۱۱].
ارتباط عرش با علم الهی
در یک تفسیر[۱۲] عرش به معنای علم و قدرت الهی[۱۳] معنا شده، همان‌گونه که مقام تدبیر عام و فراگیر همه چیز است[۱۴]، و حامل آن نیز دارای علم و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات دانا و تواناست و پیامبران و اهل بیت (ع) حاملان این علم هستند، منتها منظور علم فعلی خداوند است نه علم ذاتی[۱۵].
رابطۀ عرش و کرسی با غیب
باید توجه داشت عرش و کرسی دو باب از ابواب غیب و در غیب بودن نزدیک به هم هستند، کرسی باب ظاهر غیبی است که اشیا همه از آن هستند و عرش باب باطنی است که علم کیف، کون، قدر، (...) همه در آن است. البته در رابطه با معنای دو واژۀ عرش و کرسی نظرات مختلفی وجود دارد که آیا این دو یکی هستند یا دو معنای مختلف؟ بیشتر بزرگان[۱۶] احتمال داده اند عرش و کرسی یک چیز است با دو نام، عرش به اعتبار دلالت برای اریکۀ سلطنت و قدرت و کرسی به اعتبار برتری و سریر حکمران و مقر فرمانروایی، هر دو تعبیر کنایی است، از مقامی که امر تدبیر جهان از آن ناشی می‌شود[۱۷].
روایات دربارۀ عرش
- امام صادق (ع) در تفسیر آیه ﴿وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ﴾[۱۸] فرمودند: "آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو است، در کرسی است و عرش، علمی است که اندازه آن را هیچ‌کس نمی‌تواند تقدیر کند"[۱۹].
- امام رضا (ع) فرمودند: "عرش اسم علم و قدرت است، عرشی است که در آن همه چیز موجود است. آنگاه حمل را به دیگر آفریده‌هایش، نسبت می‌دهد؛ زیرا او خلق خود را با حمل عرش خویش بنده خود ساخته است و آنان حاملین علم اویند"[۲۰].[۲۱]
رابطه عرش با علم معصوم
روایاتی وارد شده مبنی بر اینکه ارواح امامان (ع) در شب‌های جمعه به عرش الهی صعود می‌کند و در آنجا کسب علم می‌نمایند. امام صادق (ع) فرمودند: "شب جمعه‌ای نباشد، جز اين که برای اولياء الله در آن شب سروری هست. راوی گويد عرض کردم: قربانت گردم آنسرور چيست؟ فرمود: چون شب جمعه شود، پيغمبر و ائمه به عرش برآيند و من هم با ايشان بر آيم و جز اين نباشد که با علم استفاده شده برگردم و اگر چنين نبود، آن چه نزدم هست نابود می‌شد"[۲۲].[۲۳]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن.
رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام
مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن- خاکپور، حسین، نصیری، علی اکبر، معین‌الدینی، نعیمه، تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم.
- میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث
صالحی مالستانی، حسین، علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی
نمازی شاهرودی، علی، علم غیب
محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات
فرهنگ شیعه
پانویس
- ↑ شیخ مفید، المصنفات، ج۵، ص۷۳.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۳۹؛ مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج ۲، ص ۶۶ و ۶۷؛ رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۴۸.
- ↑ و فرشتگان بر کناره‌های آن (آسمان) اند و در آن روز اورنگ (فرمانفرمایی) پروردگارت را هشت تن (از ایشان) بر فراز سر می‌برند؛ سوره حاقه، آیه۱۷.
- ↑ و اوست که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید و اورنگ (فرمانفرمایی) وی بر آب قرار داشت تا شما را بیازماید که کدام نکوکردار ترید و اگر بگویی که شما پس از مرگ برانگیخته خواهید شد بی‌گمان کافران می‌گویند این جز جادویی آشکار نیست؛ سورۀ هود، آیۀ ۷
- ↑ ر.ک: خاکپور، حسین، نصیری، علی اکبر، معین‌الدینی، نعیمه، تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص ۱۳۷ـ ۱۴۵
- ↑ دارنده ارجمند اورنگ فرمانفرمایی جهان. انجام دهنده آنچه بخواهد؛ سوره بروج، آیه:۱۵-۱۶.
- ↑ سورۀ طه، آیۀ ۵.
- ↑ ر.ک. حسن زاده، حسن، ممدالهمم، ص۱۲۷.
- ↑ سورۀ اعراف، آیۀ ۱۵۶.
- ↑ سورۀ انبیاء، آیۀ ۱۰۷.
- ↑ ر.ک: رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام، ص ۸۵ ـ ۹۰؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۷۵؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۴۸.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلوه، ص ۲۷۲ ـ ۲۷۳ و طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲.
- ↑ مانند: الکافی، ج ۱، ص ؛۱۲۹ کتاب التوحید، باب العرش و الکرسی، ح ۱و ۲ و ۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۱۵۶ ـ ۱۶۲
- ↑ ر.ک: صالحی مالستانی، حسین، علم غیب و علم لدنی پیامبر از منظر امام خمینی، فصلنامه حضور، ش ۸۸؛ نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص ۱۳۹؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۷۵.
- ↑ مانند علامۀ طباطبایی در المیزان، آیت الله مکارم در تفسیر نمونه و... .
- ↑ ر.ک: مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن، ج ۱ ـ ۳، ص ۲۴۸؛ خاکپور، حسین، نصیری، علی اکبر، معین‌الدینی، نعیمه، تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص ۱۳۷ـ ۱۴۵؛ جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، ص ۲۱ـ ۲۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۵۵.
- ↑ «فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَقَالَ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا فِی الْکُرْسِیِّ وَ الْعَرْشُ هُوَ الْعِلْمُ الَّذِی لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ قَدْرَهُ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، ص۳۲۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴، ص۸۹.
- ↑ «... الْعَرْشُ اسْمُ عِلْمٍ وَ قُدْرَةٍ وَ عَرْشٍ فِیهِ کُلُّ شَیْءٍ ثُمَّ أَضَافَ الْحَمْلَ إِلَی غَیْرِهِ خَلْقٍ مِنْ خَلْقِهِ لِأَنَّهُ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ بِحَمْلِ عَرْشِهِ وَ هُمْ حَمَلَةُ عِلْمِه...»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک: خاکپور، حسین، نصیری، علی اکبر، معین‌الدینی، نعیمه، تبیین مفهوم عرش و کرسی بر مبنای علم بلا معلوم، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۶۳، ص۱۳۷ـ ۱۴۵.
- ↑ «"مَا مِنْ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ إِلَّا وَ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ فِيهَا سُرُورٌ قُلْتُ كَيْفَ ذَاكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ إِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللَّهِ الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمَّةُ الْعَرْشَ وَ وَافَيْتُ مَعَهُمْ فَمَا أَرْجِعُ إِلَّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَنَا"»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص ١٣۱، ح ۵.
- ↑ ر.ک: افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص ۶۲.