ضر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۸

مقدمه

سوء حال در نفس به دلیل کمبود علم و فضل، علّت یا در بدن به دلیل جراحت یا نقص یا در ظاهر انسان به دلیل کمی مال و منزلت^[۱] و نیز شرّ عارضیِ موجبِ نقصان^[۲]، در مقابل نفع^[۳].

﴿وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا﴾^[۴].

ضرر و نقصان گاهی در اعتقادات است: ﴿وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا﴾^[۵]،

گاهی در هدایت به حق است: ﴿عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ﴾^[۶]،

گاهی در مطلق حیات و معیشت است: ﴿ْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ﴾^[۷]

و گاهی در مقام علم است: ﴿وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ﴾^[۸].

ضرر و نقصان به عنوان فعل بشری همواره در آیات قرآن منفی و نکوهیده است.

از اصولی که برای دفع تجاوز به حقوق فرد و اجتماع در اسلام تأسیس شده، قاعده "لا ضرر و لا ضرار" است که به معنای نفی ضرر به دیگری و ضرر رساندن به یکدیگر است و طبق آن، هر فعلی که موجب ضرر یا اضرار باشد، از نظر شرعی حرام است. این قاعده در کتب اصول فقه به‌تفصیل بررسی شده است^[۹].

هدف اسلام از تأسیس این قاعده، دفع تعدی و تجاوز از فرد و جامعه است؛ چنان که در قرآن کریم نیز آمده است: ﴿وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا﴾^[۱۰].

از خصوصیاتِ یک قانون کامل، دفاع از حقوق مشروع و امتیازات فرد و جامعه است که قاعده "لاضرر" در همین راستا می‌باشد^[۱۱].^[۱۲]

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۰۳.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۲۵.
↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۴، ص۴۸۲.
↑ «اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید نیرنگ آنان به شما هیچ زیانی نخواهد رساند» سوره آل عمران، آیه ۱۲۰.
↑ «و کسانی هستند که مسجدی را برگزیده‌اند برای زیان رساندن (به مردم) و کفر و اختلاف افکندن» سوره توبه، آیه ۱۰۷.
↑ «ای مؤمنان! خویش را دریابید! چون رهیاب شده باشید آن کس که گمراه است به شما زیان نمی‌رساند؛ همگان بازگشتتان به سوی خداوند است آنگاه شما را از آنچه می‌کرده‌اید آگاه می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۱۰۵.
↑ «آنان را در همانجا که خود به اندازه توانگریتان جای دارید، جا دهید و به آنها زیان مرسانید برای آنکه (زندگی را) برایشان تنگ گیرید» سوره طلاق، آیه ۶.
↑ «چیزی را می‌آموختند که به آنان زیان می‌رسانید و برای آنها سودی نداشت» سوره بقره، آیه ۱۰۲.
↑ باقر ایروانی، دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، ج۱، ص۸۵.
↑ «آنان را برای زیان رساندن نگه ندارید که (به آنها) ستم کنید» سوره بقره، آیه ۲۳۱.
↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۸، ص۲۴۳؛ محمود سرمدی، «ضرّ»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۸۹-۱۳۹۰.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۳۹۵-۳۹۶.

[1] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۰۳.

[2] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۲۵.

[3] ابن‌منظور، لسان العرب، ج۴، ص۴۸۲.

[4] «اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید نیرنگ آنان به شما هیچ زیانی نخواهد رساند» سوره آل عمران، آیه ۱۲۰.

[5] «و کسانی هستند که مسجدی را برگزیده‌اند برای زیان رساندن (به مردم) و کفر و اختلاف افکندن» سوره توبه، آیه ۱۰۷.

[6] «ای مؤمنان! خویش را دریابید! چون رهیاب شده باشید آن کس که گمراه است به شما زیان نمی‌رساند؛ همگان بازگشتتان به سوی خداوند است آنگاه شما را از آنچه می‌کرده‌اید آگاه می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۱۰۵.

[7] «آنان را در همانجا که خود به اندازه توانگریتان جای دارید، جا دهید و به آنها زیان مرسانید برای آنکه (زندگی را) برایشان تنگ گیرید» سوره طلاق، آیه ۶.

[8] «چیزی را می‌آموختند که به آنان زیان می‌رسانید و برای آنها سودی نداشت» سوره بقره، آیه ۱۰۲.

[9] باقر ایروانی، دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، ج۱، ص۸۵.

[10] «آنان را برای زیان رساندن نگه ندارید که (به آنها) ستم کنید» سوره بقره، آیه ۲۳۱.

[11] وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۸، ص۲۴۳؛ محمود سرمدی، «ضرّ»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۸۹-۱۳۹۰.

[12] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۳۹۵-۳۹۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ضر در قرآن]] - [[ضر در حدیث]] - [[ضر در فقه سیاسی]] | پرسش مرتبط  = ضر (پرسش)}}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
 [[سوء]] حال در نفس به [[دلیل]] کمبود [[علم]] و [[فضل]]، علّت یا در [[بدن]] به دلیل جراحت یا [[نقص]] یا در ظاهر [[انسان]] به دلیل کمی [[مال]] و [[منزلت]]<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۰۳.</ref> و نیز [[شرّ]] عارضیِ موجبِ نقصان<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۲۵.</ref>، در مقابل نفع<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۴، ص۴۸۲.</ref>.
-{{متن قرآن|وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا}}<ref>« اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید نیرنگ آنان به شما هیچ زیانی نخواهد رساند» سوره آل عمران، آیه ۱۲۰.</ref>.
+{{متن قرآن|وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا}}<ref>«اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید نیرنگ آنان به شما هیچ زیانی نخواهد رساند» سوره آل عمران، آیه ۱۲۰.</ref>.
-ضرر و نقصان گاهی در [[اعتقادات]] است: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا}}<ref>«و کسانی هستند که مسجدی را برگزیده‌اند برای زیان رساندن (به مردم) و کفر و اختلاف افکندن » سوره توبه، آیه ۱۰۷.</ref>،
+ضرر و نقصان گاهی در [[اعتقادات]] است: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا}}<ref>«و کسانی هستند که مسجدی را برگزیده‌اند برای زیان رساندن (به مردم) و کفر و اختلاف افکندن» سوره توبه، آیه ۱۰۷.</ref>،
-گاهی در [[هدایت]] به [[حق]] است: {{متن قرآن|عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! خویش را دریابید!  چون رهیاب شده باشید آن کس که گمراه است به شما زیان نمی‌رساند؛ همگان بازگشتتان به سوی خداوند است آنگاه شما را از آنچه می‌کرده‌اید آگاه می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۱۰۵.</ref>،
+گاهی در [[هدایت]] به [[حق]] است: {{متن قرآن|عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! خویش را دریابید! چون رهیاب شده باشید آن کس که گمراه است به شما زیان نمی‌رساند؛ همگان بازگشتتان به سوی خداوند است آنگاه شما را از آنچه می‌کرده‌اید آگاه می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۱۰۵.</ref>،
 گاهی در مطلق [[حیات]] و [[معیشت]] است: {{متن قرآن|ْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ}}<ref>«آنان را در همانجا که خود به اندازه توانگریتان جای دارید، جا دهید و به آنها زیان مرسانید برای آنکه (زندگی را) برایشان تنگ گیرید» سوره طلاق، آیه ۶.</ref>
-و گاهی در [[مقام علم]] است: {{متن قرآن|وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ}}<ref>«چیزی را می‌آموختند که به آنان زیان می‌رسانید و برای آنها سودی نداشت » سوره بقره، آیه ۱۰۲.</ref>.
+و گاهی در [[مقام علم]] است: {{متن قرآن|وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ}}<ref>«چیزی را می‌آموختند که به آنان زیان می‌رسانید و برای آنها سودی نداشت» سوره بقره، آیه ۱۰۲.</ref>.
 ضرر و نقصان به عنوان فعل بشری همواره در [[آیات قرآن]] منفی و نکوهیده است.
@@ خط ۱۹: / خط ۱۸: @@
 از اصولی که برای دفع [[تجاوز به حقوق]] [[فرد]] و [[اجتماع]] در [[اسلام]] تأسیس شده، قاعده "لا ضرر و لا ضرار" است که به معنای [[نفی]] ضرر به دیگری و ضرر رساندن به یکدیگر است و طبق آن، هر فعلی که موجب ضرر یا اضرار باشد، از نظر [[شرعی]] [[حرام]] است. این قاعده در کتب [[اصول فقه]] به‌تفصیل بررسی شده است<ref>باقر ایروانی، دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، ج۱، ص۸۵.</ref>.
-[[هدف]] اسلام از تأسیس این قاعده، [[دفع تعدی]] و [[تجاوز]] از فرد و [[جامعه]] است؛ چنان که در [[قرآن کریم]] نیز آمده است: {{متن قرآن|وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا}}<ref>« آنان را برای زیان رساندن نگه ندارید که (به آنها) ستم کنید » سوره بقره، آیه ۲۳۱.</ref>.
+[[هدف]] اسلام از تأسیس این قاعده، [[دفع تعدی]] و [[تجاوز]] از فرد و [[جامعه]] است؛ چنان که در [[قرآن کریم]] نیز آمده است: {{متن قرآن|وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا}}<ref>«آنان را برای زیان رساندن نگه ندارید که (به آنها) ستم کنید» سوره بقره، آیه ۲۳۱.</ref>.
 از خصوصیاتِ یک [[قانون]] کامل، [[دفاع]] از [[حقوق]] [[مشروع]] و امتیازات فرد و جامعه است که قاعده "لاضرر" در همین راستا می‌باشد<ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۸، ص۲۴۳؛ محمود سرمدی، «ضرّ»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۸۹-۱۳۹۰.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۳۹۵-۳۹۶.</ref>