مقام طهارت: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۲: خط ۱۲:


==واژه شناسی لغوی==
==واژه شناسی لغوی==
در کتاب: در آستان امامان معصوم  جلد یک (سید احمد خاتمی)
*{{عربی|اندازه=150%|"طَهَّرَكُمْ"}} به معنای "پاکی از آلودگی" است که هم بر "طهارت ظاهری" به کار رفته مانند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ }}﴾}}<ref> و جامه‌ات را پاکیزه گردان؛ سوره مدثر، آیه:۴.</ref>؛  و هم در "طهارت معنوی" مانند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ }}﴾}}<ref> آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.</ref>.
*{{عربی|اندازه=150%|"الدَّنَسِ"}} نقطه مقابل "طهارت" است و به معنای "چرک و آلودگی ظاهری یا معنوی" است.
*{{عربی|اندازه=150%|"اَلرِّجْسَ"}} به معنای "پلید و آلوده" است؛ چه آلودگی ظاهری و چه آلودگی معنوی.
*"رجس" در قرآن کریم، در هر دو نوع به کار رفته است؛ اما رجس ظاهری:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِلاَّ أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ}}﴾}}<ref> مگر آن‌که مردار باشد، یا خونی که از بدن حیوان بیرون ریخته و یا گوشت خوک که اینها همه پلیدند؛ سوره انعام، آیه:۱۴۵.</ref>
*جمله: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|دَمًا مَّسْفُوحًا}}﴾}} مصداق پلیدی ظاهری است و {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|مَيْتَةً ... أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ}}﴾}} مصداق پلیدی معنوی است. در قرآن در اکثر موارد "رجس" در "پلیدی معنوی" به کار رفته است به عنوان نمونه:
*الف - در سوره مائده، شراب و قمار، رجس نامیده شده است:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}﴾}}<ref> ای کسانی که ایمان آورده‌اید! جز این نیست که شراب و قمار و بت‌های نصب شده (عبادت آنها، قربانی برای آنها و خوردن گوشت آن قربانی) و تیرهای قرعه و قمار، نجس و پلید و از اختراعات شیطان است، پس از آنها دوری کنید، شاید رستگار شوید؛ سوره مائده، آیه:۹۰.</ref>.
*روشن است که شراب و قمار، پلیدی معنوی است، پلیدی ظاهری مثل خون نیست که هرکس به طبع انسانی‌اش از آن اجتناب نماید.
*ب - در سوره توبه، منافقان، رجس نامیده شده‌اند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ }}﴾}}<ref> از آنان اعراض کنید؛ زیرا آنان پلید و ناپاکند؛ سوره توبه، آیه:۹۵.</ref>
*ج - سوره توبه:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ }}﴾}}<ref> اما کسانی که در دل‌های آنان بیماری (شرک، کفر و نفاق) است، پلیدی بر پلیدی آنان افزود و مردند در حالی که کافر بودند؛ سوره توبه، آیه:۱۲۵.</ref>. تردیدی نیست که این پلیدی، "پلیدی معنوی" است، نه پلیدی ظاهری.
*د. در سوره حج، بت‌پرستی، رجس نامیده شده است:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوْثَانِ }}﴾}}<ref> پس، از پلیدی که عبارت از بت‌هاست، اجتناب کنید؛ سوره حج، آیه:۳۰.</ref>.


معنای واژه طهّركم، دنس و رجس
==آیه تطهير؛ برهان [[عصمت]] [[امامان معصوم]]{{عم}}==
«طهّركم» به معنای «پاکی از آلودگی» است که هم بر «طهارت ظاهری» به کار رفته مانند: ««حوثيابك فطره»»؛@مدّثّر: ۴.@ «و لباس‌هایت را پاکیزه ساز» و هم در «طهارت معنوی» مانند: ««...لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ...»».@مائده: ۴۱.@
*{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا }}﴾}}<ref> خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد؛ سوره احزاب، آیه:۳۳.</ref>.
« آنانند کسانی که خداوند نخواسته دل‌هایشان را پاک کند».
*این آیه شریفه از دلایل قرآنی بر [[عصمت]] [[اهل بیت]]{{عم}} است، مبانی این دلیل به شرح ذیل است.
«دنس» نقطه مقابل «طهارت» است و به معنای «چرک و آلودگی ظاهری یا معنوی» است.
==مبانی آیه تطهیر بر [[عصمت]] [[امامان معصوم]]{{عم}}==
«رجس» به معنای «پلید و آلوده» است؛ چه آلودگی ظاهری و چه آلودگی معنوی.
*'''الف - رجس چیست؟''' مقصود از "رجس" هر نوع گناه و خلاف است اعمّ از شرک و غیره و گناه کبیره و صغیره.
«رجس» در قرآن کریم، در هر دو نوع به کار رفته است؛ اما رجس ظاهری:
*از مصادیق بارز "رجس" در آیه، قطعاً هرگونه گناه است؛ چه گناه کبیره و چه صغيره، نه تنها شرک و گناهان کبیره؛ زیرا هیچ دلیلی بر این تخصیص نیست. در این آیه، پلیدی را به طور مطلق با الف و لام جنس {{عربی|اندازه=150%|"اَلرِّجْسَ"}} از [[اهل بیت]]{{عم}} نفی کرده است و این یعنی "[[عصمت]]" واگر مقصود نفی مرتبه‌ای از "رجس" مانند گناه کبیره بود، نفی رجس به صورت نفی "جنس" و تأكید آن با جمله: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَيُطَهِّرَكُمْ}}﴾}}< مناسب نبود.
««...إِلاَّ أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ...»».@انعام: ۱۴۵.@
*'''ب- مقصود از اراده در {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ }}﴾}}''' مقصود از "اراده" در جمله: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ }}﴾}} اراده تکوینی است نه تشریعی؛ یعنی خداوند ازاله رجس را انجام می‌دهد، نه این‌که آن را از [[اهل بیت]] می‌خواهد{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ }}﴾}}<ref> فرمان او جز این نیست که هرگاه هستی چیزی را بخواهد، به آن فرمان می‌دهد: باش و آن نیز موجود می‌گردد؛ سوره یس، آیه:۸۲.</ref>
«مگر آن‌که مردار باشد، یا خونی که از بدن حیوان بیرون ریخته و یا گوشت خوک که اینها همه پلیدند».
*خداوند، اراده این پاکی را در مورد [[اهل بیت]]{{عم}} نموده و این افتخاری است برای آنان. اما اراده تشریعی خداوند مبنی بر پاکی و آوردن واجبات و ترک محرّمات، اختصاصی به [[اهل بیت]]{{عم}} ندارد، همه باید در پی پاکی باشند. نشان آن‌که این اراده "تکوینی" است، این است که اراده خداوند بر فعل خویش، "اذهاب رجس" و "تطهیر" تعلّق گرفته، نه بر فعل دیگری و این لحن جز با اراده تکوینی سازگار نیست. این اراده با واژه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا}}﴾}} -که دالّ بر حصر است- آمده و هدف مورد نظر، افاضه [[عصمت]] فقط بر [[اهل بیت]][[عم]] می‌باشد.
جمله: ««دَمًا مَّسْفُوحًا»» مصداق پلیدی ظاهری است و ««مَيْتَةً ... أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ»» مصداق پلیدی معنوی است. در قرآن در اکثر موارد «رجس» در «پلیدی معنوی» به کار رفته است به عنوان نمونه:
*'''ج- [[اهل بیت]] چه کسانی هستند؟''' طبق روایات فراوانی که از شیعه و [[اهل سنت]] رسیده، [[اهل بیت]]{{عم}} عبارتند از: [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[امام علی|امیرمؤمنان علی]]{{ع}}، [[حضرت زهرا]]{{س}}، حضرت [[امام حسن]]{{ع}} و حضرت [[امام حسین]]{{ع}}.
الف - در سوره مائده، شراب و قمار، رجس نامیده شده است:
*این روایات را می‌توان در چند عنوان مطرح کرد:
««يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»».@مائده: ۹۰.@
#روایاتی که از خود همسران [[پیامبر]]{{صل}} نقل شده که وقتی [[رسول خدا]]{{صل}} سخن از این آیه شریفه می‌گفت، ما از او سؤال کردیم که جزء آن هستیم یا نه؟ حضرت فرمود:"شما خوبید، امّا مشمول این آیه نیستید<ref>مجمع البیان: ۷ – ۸ / ۳۵۷؛ شواهد التنزیل: ۲ / ۵۶.</ref>.
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! جز این نیست که شراب و قمار و بت‌های نصب شده (عبادت آنها، قربانی برای آنها و خوردن گوشت آن قربانی) و تیرهای قرعه و قمار، نجس و پلید و از اختراعات شیطان است، پس از آنها دوری کنید، شاید رستگار شوید».
#روایات بسیار فراوانی در مورد "حدیث کسا" به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده می‌شود [[پیامبر]]{{صل}}، [[امام علی]]{{ع}}، [[فاطمه زهرا]]{{س}}، [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} را فراخواند، [[پیامبر]]{{صل}} عبایی بر آنان افکند و فرمود:"خداوندا! اینان خاندان من هستند، رجس و آلودگی را از آنان دور کن، در این هنگام آیه تطهیر نازل گردید<ref>شواهد التنزیل: ۲ / ۹۲-۱۰؛ ینابیع المودّه: ۳ / ۳۶۸؛ امالی (طوسی): ۵۶۴.</ref>.
روشن است که شراب و قمار، پلیدی معنوی است، پلیدی ظاهری مثل خون نیست که هرکس به طبع انسانی‌اش از آن اجتناب نماید.
#در روایات فراوانی نقل شده است که بعد از نزول آیه فوق، [[پیامبر]]{{صل}} به مدّت شش ماه هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه [[فاطمه زهرا]]{{س}} می‌گذشت، صدا می‌زد:"هنگام نماز است ای [[اهل البیت]]! خداوند می‌خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را پاک سازد"<ref>{{عربی|اندازه=120%|" الصّلوة يا اهل البيت‏!﴿{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا }}﴾"}}؛ اسدالغابه: ۵ / ۳۶۶؛ شواهد التنزیل: ۲ / ۹۲- ۱۰؛ امالی (طوسی): ۵۶۵؛ ینابیع المودّه: ۳ / ۳۶۸؛ امالی (صدوق): ۱۲۴.</ref>.
ب - در سوره توبه، منافقان، رجس نامیده شده‌اند:
#در روایات متعدّدی - که می‌توان آنها را "متواتر" نامید- از [[ابو سعید خدری]]؛ صحابی معروف نقل شده که به صراحت گواهی می‌دهد این آیه تنها درباره همان پنج تن نازل شده است<ref>شواهد التنزیل: ۲ / ۲۳؛ الدرّ المنثور: ۶ / ۶۴ نیز در رابطه با روایات ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه: ۷۱ – ۴۳.</ref>.
««...فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ...»».
«از آنان اعراض کنید؛ زیرا آنان پلید و ناپاکند».
ج - سوره توبه:
««وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ...»».@توبه: ۱۲۵.@
«اما کسانی که در دل‌های آنان بیماری (شرک، کفر و نفاق) است، پلیدی بر پلیدی آنان افزود و مردند در حالی که کافر بودند».
تردیدی نیست که این پلیدی، «پلیدی معنوی» است، نه پلیدی ظاهری.
د. در سوره حج، بت‌پرستی، رجس نامیده شده است:
««...فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوْثَانِ...»».@حج: ۳۰.@
«پس، از پلیدی که عبارت از بت‌هاست، اجتناب کنید...»».
«آیه تطهير» از جمله ادلّه عصمت امامان معصوم [[عم]] است. ما در گذشته در ذیل كلمه «اَلمَعصُومُونَ» از «عصمت» بحث کرده‌ایم، لذا در این‌جا بحثمان را در آیه تطهير متمرکز می‌نماییم.
 
آیه تطهير؛ برهان عصمت امامان معصوم [[عم]]
««...إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»».@احزاب: ۳۳.@
«خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد».
این آیه شریفه از دلایل قرآنی بر عصمت اهل بیت [[عم]] است، مبانی این دلیل به شرح ذیل است.
مبانی آیه تطهیر بر عصمت امامان معصوم [[عم]]
الف - رجس چیست؟
مقصود از «رجس» هر نوع گناه و خلاف است اعمّ از شرک و غیره و گناه کبیره و صغیره.
از مصادیق بارز «رجس» در آیه، قطعاً هرگونه گناه است؛ چه گناه کبیره و چه صغيره، نه تنها شرک و گناهان کبیره؛ زیرا هیچ دلیلی بر این تخصیص نیست. در این آیه، پلیدی را به طور مطلق با الف و لام جنس ««الرِّجْسَ»» از اهل بیت [[عم]] نفی کرده است و این یعنی «عصمت» واگر مقصود نفی مرتبه‌ای از «رجس» مانند گناه کبیره بود، نفی رجس به صورت نفی «جنس» و تأكید آن با جمله: ««وَيُطَهِّرَكُمْ»» مناسب نبود.
ب- مقصود از اراده در: ««إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ»»
مقصود از «اراده» در جمله: ««إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ»» اراده تکوینی است نه تشریعی؛ یعنی خداوند ازاله رجس را انجام می‌دهد، نه این‌که آن را از اهل بیت می‌خواهد.
««إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ»».@یس: 82.@
«فرمان او جز این نیست که هرگاه هستی چیزی را بخواهد، به آن فرمان می‌دهد: باش و آن نیز موجود می‌گردد».
خداوند، اراده این پاکی را در مورد اهل بیت [[عم]] نموده و این افتخاری است برای آنان. اما اراده تشریعی خداوند مبنی بر پاکی و آوردن واجبات و ترک محرّمات، اختصاصی به اهل بیت [[عم]] ندارد، همه باید در پی پاکی باشند. نشان آن‌که این اراده «تکوینی» است، این است که اراده خداوند بر فعل خویش، «اذهاب رجس» و «تطهیر» تعلّق گرفته، نه بر فعل دیگری و این لحن جز با اراده تکوینی سازگار نیست. این اراده با واژه ««إِنَّمَا»» -که دالّ بر حصر است- آمده و هدف مورد نظر، افاضه عصمت فقط بر اهل بیت [[عم]] می‌باشد.
ج- اهل بیت چه کسانی هستند؟
اهل بیت [[عم]] چه کسانی هستند؟ طبق روایات فراوانی که از شیعه و اهل سنتّ رسیده، اهل بیت [[عم]] عبارتند از: پیامبر اکرم، امیرمؤمنان علی، حضرت زهرا، حضرت امام حسن و حضرت امام حسین [[عم]].
این روایات را می‌توان در چند عنوان مطرح کرد:
1- روایاتی که از خود همسران پیامبر [[صل]] نقل شده که وقتی رسول خدا [[صل]] سخن از این آیه شریفه می‌گفت، ما از او سؤال کردیم که جزء آن هستیم یا نه؟ حضرت فرمود: «شما خوبید، امّا مشمول این آیه نیستید».@مجمع البیان: 7 – 8 / 357؛ شواهد التنزیل: 2 / 56.@
2- روایات بسیار فراوانی در مورد «حدیث کسا» به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده می‌شود پیامبر، علی، فاطمه، حسن و حسین [[عم]] را فراخواند، پیامبر عبایی بر آنان افکند و فرمود:
«خداوندا! اینان خاندان من هستند، رجس و آلودگی را از آنان دور کن، در این هنگام آیه تطهیر نازل گردید».@شواهد التنزیل: 2 / 92-10؛ ینابیع المودّه: 3 / 368؛ امالی (طوسی): 564.@
3- در روایات فراوانی نقل شده است که بعد از نزول آیه فوق، پیامبر [[صل]] به مدّت شش ماه هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه [[س]] می‌گذشت، صدا می‌زد:
«الصلوة یا اهل البیت! ««إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»»@اسدالغابه: 5 / 366؛ شواهد التنزیل: 2 / 92-10؛ امالی (طوسی): 565؛ ینابیع المودّه: 3 / 368؛ امالی (صدوق): 124.@».
«هنگام نماز است ای اهل البیت! خداوند می‌خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را پاک سازد».
4- در روایات متعدّدی -که می‌توان آنها را «متواتر» نامید- از ابوسعید خدری؛ صحابی معروف نقل شده که به صراحت گواهی می‌دهد این آیه تنها درباره همان پنج تن نازل شده است.@شواهد التنزیل: 2 / 23؛ الدرّ المنثور: 6 / 604 نیز در رابطه با روایات ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه: 71 – 43.@  




نسخهٔ ‏۲۳ ژوئن ۲۰۱۸، ساعت ۱۱:۵۵

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث مقام معصوم و مرتبط با مدخل طهارت است. مدخل‌های وابسته به این بحث:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل طهارت معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

از جمله مقامات امامان معصوم(ع) مقام طهارت که در زیارت جامعه کبیره با عبارت های "طَهَّرَكُمْ مِنَ الدَّنَسِ"، "أَذْهَبَ عَنْكُمُ اَلرِّجْسَ أَهْلَ اَلْبَيْتِ" و "طَهَّرَكُمْ تَطْهِيراً" آمده است.

واژه شناسی لغوی

  • "طَهَّرَكُمْ" به معنای "پاکی از آلودگی" است که هم بر "طهارت ظاهری" به کار رفته مانند:﴿﴿وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ﴾﴾[۱]؛ و هم در "طهارت معنوی" مانند: ﴿﴿لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ ﴾﴾[۲].
  • "الدَّنَسِ" نقطه مقابل "طهارت" است و به معنای "چرک و آلودگی ظاهری یا معنوی" است.
  • "اَلرِّجْسَ" به معنای "پلید و آلوده" است؛ چه آلودگی ظاهری و چه آلودگی معنوی.
  • "رجس" در قرآن کریم، در هر دو نوع به کار رفته است؛ اما رجس ظاهری:﴿﴿إِلاَّ أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ﴾﴾[۳]
  • جمله: ﴿﴿دَمًا مَّسْفُوحًا﴾﴾ مصداق پلیدی ظاهری است و ﴿﴿مَيْتَةً ... أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ﴾﴾ مصداق پلیدی معنوی است. در قرآن در اکثر موارد "رجس" در "پلیدی معنوی" به کار رفته است به عنوان نمونه:
  • الف - در سوره مائده، شراب و قمار، رجس نامیده شده است:﴿﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾﴾[۴].
  • روشن است که شراب و قمار، پلیدی معنوی است، پلیدی ظاهری مثل خون نیست که هرکس به طبع انسانی‌اش از آن اجتناب نماید.
  • ب - در سوره توبه، منافقان، رجس نامیده شده‌اند:﴿﴿فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ ﴾﴾[۵]
  • ج - سوره توبه:﴿﴿وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ ﴾﴾[۶]. تردیدی نیست که این پلیدی، "پلیدی معنوی" است، نه پلیدی ظاهری.
  • د. در سوره حج، بت‌پرستی، رجس نامیده شده است:﴿﴿فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوْثَانِ ﴾﴾[۷].

آیه تطهير؛ برهان عصمت امامان معصوم(ع)

  • ﴿﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا ﴾﴾[۸].
  • این آیه شریفه از دلایل قرآنی بر عصمت اهل بیت(ع) است، مبانی این دلیل به شرح ذیل است.

مبانی آیه تطهیر بر عصمت امامان معصوم(ع)

  • الف - رجس چیست؟ مقصود از "رجس" هر نوع گناه و خلاف است اعمّ از شرک و غیره و گناه کبیره و صغیره.
  • از مصادیق بارز "رجس" در آیه، قطعاً هرگونه گناه است؛ چه گناه کبیره و چه صغيره، نه تنها شرک و گناهان کبیره؛ زیرا هیچ دلیلی بر این تخصیص نیست. در این آیه، پلیدی را به طور مطلق با الف و لام جنس "اَلرِّجْسَ" از اهل بیت(ع) نفی کرده است و این یعنی "عصمت" واگر مقصود نفی مرتبه‌ای از "رجس" مانند گناه کبیره بود، نفی رجس به صورت نفی "جنس" و تأكید آن با جمله: ﴿﴿وَيُطَهِّرَكُمْ﴾﴾< مناسب نبود.
  • ب- مقصود از اراده در ﴿﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ ﴾﴾ مقصود از "اراده" در جمله: ﴿﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ ﴾﴾ اراده تکوینی است نه تشریعی؛ یعنی خداوند ازاله رجس را انجام می‌دهد، نه این‌که آن را از اهل بیت می‌خواهد﴿﴿إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴾﴾[۹]
  • خداوند، اراده این پاکی را در مورد اهل بیت(ع) نموده و این افتخاری است برای آنان. اما اراده تشریعی خداوند مبنی بر پاکی و آوردن واجبات و ترک محرّمات، اختصاصی به اهل بیت(ع) ندارد، همه باید در پی پاکی باشند. نشان آن‌که این اراده "تکوینی" است، این است که اراده خداوند بر فعل خویش، "اذهاب رجس" و "تطهیر" تعلّق گرفته، نه بر فعل دیگری و این لحن جز با اراده تکوینی سازگار نیست. این اراده با واژه ﴿﴿إِنَّمَا﴾﴾ -که دالّ بر حصر است- آمده و هدف مورد نظر، افاضه عصمت فقط بر اهل بیتعم می‌باشد.
  • ج- اهل بیت چه کسانی هستند؟ طبق روایات فراوانی که از شیعه و اهل سنت رسیده، اهل بیت(ع) عبارتند از: پیامبر اکرم(ص)، امیرمؤمنان علی(ع)، حضرت زهرا(س)، حضرت امام حسن(ع) و حضرت امام حسین(ع).
  • این روایات را می‌توان در چند عنوان مطرح کرد:
  1. روایاتی که از خود همسران پیامبر(ص) نقل شده که وقتی رسول خدا(ص) سخن از این آیه شریفه می‌گفت، ما از او سؤال کردیم که جزء آن هستیم یا نه؟ حضرت فرمود:"شما خوبید، امّا مشمول این آیه نیستید[۱۰].
  2. روایات بسیار فراوانی در مورد "حدیث کسا" به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده می‌شود پیامبر(ص)، امام علی(ع)، فاطمه زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را فراخواند، پیامبر(ص) عبایی بر آنان افکند و فرمود:"خداوندا! اینان خاندان من هستند، رجس و آلودگی را از آنان دور کن، در این هنگام آیه تطهیر نازل گردید[۱۱].
  3. در روایات فراوانی نقل شده است که بعد از نزول آیه فوق، پیامبر(ص) به مدّت شش ماه هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه زهرا(س) می‌گذشت، صدا می‌زد:"هنگام نماز است ای اهل البیت! خداوند می‌خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را پاک سازد"[۱۲].
  4. در روایات متعدّدی - که می‌توان آنها را "متواتر" نامید- از ابو سعید خدری؛ صحابی معروف نقل شده که به صراحت گواهی می‌دهد این آیه تنها درباره همان پنج تن نازل شده است[۱۳].



ص268

  1. ↑ و جامه‌ات را پاکیزه گردان؛ سوره مدثر، آیه:۴.
  2. ↑ آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.
  3. ↑ مگر آن‌که مردار باشد، یا خونی که از بدن حیوان بیرون ریخته و یا گوشت خوک که اینها همه پلیدند؛ سوره انعام، آیه:۱۴۵.
  4. ↑ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! جز این نیست که شراب و قمار و بت‌های نصب شده (عبادت آنها، قربانی برای آنها و خوردن گوشت آن قربانی) و تیرهای قرعه و قمار، نجس و پلید و از اختراعات شیطان است، پس از آنها دوری کنید، شاید رستگار شوید؛ سوره مائده، آیه:۹۰.
  5. ↑ از آنان اعراض کنید؛ زیرا آنان پلید و ناپاکند؛ سوره توبه، آیه:۹۵.
  6. ↑ اما کسانی که در دل‌های آنان بیماری (شرک، کفر و نفاق) است، پلیدی بر پلیدی آنان افزود و مردند در حالی که کافر بودند؛ سوره توبه، آیه:۱۲۵.
  7. ↑ پس، از پلیدی که عبارت از بت‌هاست، اجتناب کنید؛ سوره حج، آیه:۳۰.
  8. ↑ خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد؛ سوره احزاب، آیه:۳۳.
  9. ↑ فرمان او جز این نیست که هرگاه هستی چیزی را بخواهد، به آن فرمان می‌دهد: باش و آن نیز موجود می‌گردد؛ سوره یس، آیه:۸۲.
  10. ↑ مجمع البیان: ۷ – ۸ / ۳۵۷؛ شواهد التنزیل: ۲ / ۵۶.
  11. ↑ شواهد التنزیل: ۲ / ۹۲-۱۰؛ ینابیع المودّه: ۳ / ۳۶۸؛ امالی (طوسی): ۵۶۴.
  12. ↑ " الصّلوة يا اهل البيت‏!﴿﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا ﴾﴾"؛ اسدالغابه: ۵ / ۳۶۶؛ شواهد التنزیل: ۲ / ۹۲- ۱۰؛ امالی (طوسی): ۵۶۵؛ ینابیع المودّه: ۳ / ۳۶۸؛ امالی (صدوق): ۱۲۴.
  13. ↑ شواهد التنزیل: ۲ / ۲۳؛ الدرّ المنثور: ۶ / ۶۴ نیز در رابطه با روایات ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه: ۷۱ – ۴۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=مقام_طهارت&oldid=101311»