ضرورت خلافت الهی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
افزون بر [[دلیل عقلی]] و [[آیات قرآنی]]، در آثار [[حدیثی]] معتبر [[شیعه]]، در ذیل عنوان {{متن حدیث|بَابُ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ}}<ref>همین‌طور در کتاب کمال الدین، ج۱، ص۲۱۱؛ عنوان کرده: باب ۲۲؛ "باب اتصال الوصیة من لدن آدم {{ع}} و ان الارض لا تخلو من حجة للّه عزّ و جلّ علی خلقه الی یوم القیامة" و چندین روایت با سندهای مختلف برای اثبات عنوان باب نقل می‌کند؛ بنابر این، چنین احادیثی از روایات مشهور در آثار روایی هستند و نیازی برای بررسی اسناد روایات مذکور در متن نیست.</ref>، احادیثی [[نقل]] شده است که حاکی از [[ضرورت]] وجود [[خلیفه خدا]] در طول [[زندگی]] [[انسان‌ها]] در کره [[زمین]] است: | افزون بر [[دلیل عقلی]] و [[آیات قرآنی]]، در آثار [[حدیثی]] معتبر [[شیعه]]، در ذیل عنوان {{متن حدیث|بَابُ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ}}<ref>همین‌طور در کتاب کمال الدین، ج۱، ص۲۱۱؛ عنوان کرده: باب ۲۲؛ "باب اتصال الوصیة من لدن آدم {{ع}} و ان الارض لا تخلو من حجة للّه عزّ و جلّ علی خلقه الی یوم القیامة" و چندین روایت با سندهای مختلف برای اثبات عنوان باب نقل می‌کند؛ بنابر این، چنین احادیثی از روایات مشهور در آثار روایی هستند و نیازی برای بررسی اسناد روایات مذکور در متن نیست.</ref>، احادیثی [[نقل]] شده است که حاکی از [[ضرورت]] وجود [[خلیفه خدا]] در طول [[زندگی]] [[انسان‌ها]] در کره [[زمین]] است: | ||
# [[ابی بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که: آن حضرت فرمود: "[[خدا]] [[برتر]] و بزرگ‌تر از آن است که [[زمین]] را بدون [[امام]] [[عادل]] به حال خود رها کند (واگذارد)"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ الله {{ع}} قَالَ: إِنَّ | # [[ابی بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که: آن حضرت فرمود: "[[خدا]] [[برتر]] و بزرگ‌تر از آن است که [[زمین]] را بدون [[امام]] [[عادل]] به حال خود رها کند (واگذارد)"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ الله {{ع}} قَالَ: إِنَّ الله أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ يَتْرُكَ الْأَرْضَ بِغَيْرِ إِمَامٍ عَادِلٍ}}اصول کافی، ج۱، ص۱۷۸، ح۶.</ref>؛ | ||
# [[ابی حمزه]] می‌گوید: از [[امام صادق]] {{ع}} سؤال کردم: آیا [[زمین]] بدون [[امام]] می‌ماند؟ آن حضرت فرمود: "اگر [[زمین]] بدون [[امام]] باشد، فرو رود (و نظمش از هم بپاشد)".<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ الله {{ع}} أَ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ}}؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۷۹، ح۱۰.</ref>؛ | # [[ابی حمزه]] می‌گوید: از [[امام صادق]] {{ع}} سؤال کردم: آیا [[زمین]] بدون [[امام]] می‌ماند؟ آن حضرت فرمود: "اگر [[زمین]] بدون [[امام]] باشد، فرو رود (و نظمش از هم بپاشد)".<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ الله {{ع}} أَ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ}}؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۷۹، ح۱۰.</ref>؛ | ||
# در همان کتاب، عنوانی دیگر دارد:{{ | # در همان کتاب، عنوانی دیگر دارد:{{متن حدیث|بَابُ أَنَّهُ لَوْ لَمْ يَبْقَ فِي الْأَرْضِ إِلَّا رَجُلَانِ لَكَانَ أَحَدُهُمَا الْحُجَّةَ}} و در ذیل آن، چند [[حدیث]] [[نقل]] شده: "[[امام صادق]] {{ع}} فرمود: اگر [[مردم]] [[زمین]] تنها دو کس باشند، یکی از آن دو [[امام]] است؛ و [در ادامه] فرمود: آخرین کسی که بمیرد، [[امام]] است تا کسی بر خدای عزّوجلّ [[احتجاج]] نکند که او را بدون [[حجت]]، [به حال خود] رها کرده است"<ref>{{متن حدیث|قَالَ أَبُو عَبْدِ الله {{ع}}: لَوْ كَانَ النَّاسُ رَجُلَيْنِ لَكَانَ أَحَدُهُمَا الْإِمَامَ وَ قَالَ إِنَّ آخِرَ مَنْ يَمُوتُ الْإِمَامُ لِئَلَّا يَحْتَجَّ أَحَدٌ عَلَى الله عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّهُ تَرَكَهُ بِغَيْرِ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَيْهِ}}؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۸۰، ح۳.</ref>. | ||
با این [[احادیث]]، اشکال وارد شده بر اساس مستفاد از [[آیه شریفه]] رد می‌شود: {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَى فَتْرَةٍ<ref> کلمه "فترت" در اصل به معنای سکون و آرامش است و به فاصله میان دو جنبش و حرکت یا دو کوشش و نهضت و انقلاب نیز گفته می‌شود؛ و برای مدتی که ارسال پیامبران قطع شده بود، از آن در قرآن مجید، تعبیر به {{متن قرآن|عَلَى فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ}} شده است؛ همچنان که در آثار تفسیر روایی از امام صادق {{ع}} نقل شده است؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۱۶۴، ح۶.</ref> مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَلاَ نَذِيرٍ فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ وَالله عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«ای اهل کتاب! فرستاده ما در دوره نیآمدن فرستادگان، نزد شما آمده است در حالی که (آیات الهی را) برای شما روشن می‌گرداند تا نگویید نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای نزد ما نیامد، پس به راستی نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای برای شما آمده است و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره مائده، آیه ۱۹.</ref>. | با این [[احادیث]]، اشکال وارد شده بر اساس مستفاد از [[آیه شریفه]] رد می‌شود: {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَى فَتْرَةٍ<ref> کلمه "فترت" در اصل به معنای سکون و آرامش است و به فاصله میان دو جنبش و حرکت یا دو کوشش و نهضت و انقلاب نیز گفته می‌شود؛ و برای مدتی که ارسال پیامبران قطع شده بود، از آن در قرآن مجید، تعبیر به {{متن قرآن|عَلَى فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ}} شده است؛ همچنان که در آثار تفسیر روایی از امام صادق {{ع}} نقل شده است؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۱۶۴، ح۶.</ref> مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَلاَ نَذِيرٍ فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ وَالله عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«ای اهل کتاب! فرستاده ما در دوره نیآمدن فرستادگان، نزد شما آمده است در حالی که (آیات الهی را) برای شما روشن می‌گرداند تا نگویید نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای نزد ما نیامد، پس به راستی نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای برای شما آمده است و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره مائده، آیه ۱۹.</ref>. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ضرورت خلافت الهی است. ضرورت خلافت الهی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ضرورت خلافت الهی در قرآن - ضرورت خلافت الهی در حدیث - پرسش مرتبط نداردمقدمه
افزون بر دلیل عقلی و آیات قرآنی، در آثار حدیثی معتبر شیعه، در ذیل عنوان «بَابُ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ»[۱]، احادیثی نقل شده است که حاکی از ضرورت وجود خلیفه خدا در طول زندگی انسان‌ها در کره زمین است:
- ابی بصیر از امام صادق (ع) نقل می‌کند که: آن حضرت فرمود: "خدا برتر و بزرگ‌تر از آن است که زمین را بدون امام عادل به حال خود رها کند (واگذارد)"[۲]؛
- ابی حمزه می‌گوید: از امام صادق (ع) سؤال کردم: آیا زمین بدون امام می‌ماند؟ آن حضرت فرمود: "اگر زمین بدون امام باشد، فرو رود (و نظمش از هم بپاشد)".[۳]؛
- در همان کتاب، عنوانی دیگر دارد:«بَابُ أَنَّهُ لَوْ لَمْ يَبْقَ فِي الْأَرْضِ إِلَّا رَجُلَانِ لَكَانَ أَحَدُهُمَا الْحُجَّةَ» و در ذیل آن، چند حدیث نقل شده: "امام صادق (ع) فرمود: اگر مردم زمین تنها دو کس باشند، یکی از آن دو امام است؛ و [در ادامه] فرمود: آخرین کسی که بمیرد، امام است تا کسی بر خدای عزّوجلّ احتجاج نکند که او را بدون حجت، [به حال خود] رها کرده است"[۴].
با این احادیث، اشکال وارد شده بر اساس مستفاد از آیه شریفه رد می‌شود: ﴿يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَى فَتْرَةٍ[۵] مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَلاَ نَذِيرٍ فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ وَالله عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۶].
در این آیه، به نحوی دلالت بر عدم ارسال پیامبران در مدت زمان حدود ۶ قرن شده، در اینجا ممکن است گفته شود، طبق احادیث مذکور، جامعه انسانیت لحظه‌ای از نماینده خدا و فرستادگان او خالی نخواهد شد، چگونه ممکن است چنین فَترتی وجود داشته باشد؟
پاسخ اشکال: در این مورد باید توجه داشت که قرآن می‌گوید: ﴿عَلَى فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ﴾ یعنی رسولانی در این دوران نبودند، اما هیچ مانعی ندارد که اوصیای آنان وجود داشته باشند.
به تعبیر بهتر "رُسُل"، آنان بودند که دست به تبلیغاتی وسیع و دامنه‌دار می‌زدند، مردم را بشارت و انذار می‌دادند، و صدای خود را به گوش همگان می‌رساندند، ولی اوصیای آنان همگی چنین مأموریتی نداشتند و حتی گاهی ممکن است به‌دلیل یک سلسله عوامل اجتماعی در میان مردم به طور پنهان زندگی کنند.
در این باره حضرت علی (ع) می‌فرماید: "آری، روی زمین هرگز از کسی که قیام به حجت الهی کند، خالی نخواهد ماند؛ خواه آشکار و مشهور باشد یا پنهان و ناشناخته، برای اینکه احکام، دستورها، ادله و نشانه‌های خداوند از میان نرود و آنها را از تحریف و دستبرد مصون دارند... خداوند به وسیله آنان ادله و نشانه‌های خود را حفظ می‌کند، تا به افرادی همانند خود بسپارند و بذر آن را در دل‌های کسانی شبیه خود بیفشانند"[۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ همین‌طور در کتاب کمال الدین، ج۱، ص۲۱۱؛ عنوان کرده: باب ۲۲؛ "باب اتصال الوصیة من لدن آدم (ع) و ان الارض لا تخلو من حجة للّه عزّ و جلّ علی خلقه الی یوم القیامة" و چندین روایت با سندهای مختلف برای اثبات عنوان باب نقل می‌کند؛ بنابر این، چنین احادیثی از روایات مشهور در آثار روایی هستند و نیازی برای بررسی اسناد روایات مذکور در متن نیست.
- ↑ «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ الله (ع) قَالَ: إِنَّ الله أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ يَتْرُكَ الْأَرْضَ بِغَيْرِ إِمَامٍ عَادِلٍ»اصول کافی، ج۱، ص۱۷۸، ح۶.
- ↑ «عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ الله (ع) أَ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ»؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۷۹، ح۱۰.
- ↑ «قَالَ أَبُو عَبْدِ الله (ع): لَوْ كَانَ النَّاسُ رَجُلَيْنِ لَكَانَ أَحَدُهُمَا الْإِمَامَ وَ قَالَ إِنَّ آخِرَ مَنْ يَمُوتُ الْإِمَامُ لِئَلَّا يَحْتَجَّ أَحَدٌ عَلَى الله عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّهُ تَرَكَهُ بِغَيْرِ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَيْهِ»؛ اصول کافی، ج۱، ص۱۸۰، ح۳.
- ↑ کلمه "فترت" در اصل به معنای سکون و آرامش است و به فاصله میان دو جنبش و حرکت یا دو کوشش و نهضت و انقلاب نیز گفته می‌شود؛ و برای مدتی که ارسال پیامبران قطع شده بود، از آن در قرآن مجید، تعبیر به ﴿عَلَى فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ﴾ شده است؛ همچنان که در آثار تفسیر روایی از امام صادق (ع) نقل شده است؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۱۶۴، ح۶.
- ↑ «ای اهل کتاب! فرستاده ما در دوره نیآمدن فرستادگان، نزد شما آمده است در حالی که (آیات الهی را) برای شما روشن می‌گرداند تا نگویید نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای نزد ما نیامد، پس به راستی نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای برای شما آمده است و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره مائده، آیه ۱۹.
- ↑ «اللهمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ الله وَ بَيِّنَاتُهُ... يَحْفَظُ الله بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَيِّنَاتِهِ حَتَّى يُودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ وَ يَزْرَعُوهَا فِي قُلُوبِ أَشْبَاهِهِمْ»؛ نهج البلاغه، کلام کوتاه، ش۱۴۷.
- ↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۷۴-۷۶.