امدادهای غیبی امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
| مدخل اصلی = [[مهدویت]] | | مدخل اصلی = [[مهدویت]] | ||
| موضوعات وابسته = | | موضوعات وابسته = | ||
| پاسخ‌دهنده = [[نجم‌الدین طبسی]] | | پاسخ‌دهنده = | ||
| پاسخ‌دهندگان = [[نجم‌الدین طبسی]] ؛ [[خدامراد سلیمیان]] | |||
}} | }} | ||
'''[[امدادهای غیبی]] [[امام مهدی]]{{ع}} چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | '''[[امدادهای غیبی]] [[امام مهدی]]{{ع}} چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
::::#'''نیروهای طبیعت:''' بعضی از [[امدادهای غیبی]] الهی، تسخیر نیروها و امکانات طبیعی است که خداوند پیامبران خود را به آن مجهز کرده است؛ همانند: بادها، طوفان‌ها، ابرها و... که در [[قرآن]] از آنها یاد شده است<ref>سوره انبیا، آیه۸۱؛ سوره احزاب، آیه ۹.</ref>. در روایاتی، عوامل طبیعی، از جمله [[امدادهای غیبی]] برای یاری آخرین حجت الهی ذکر شده است. [[پیامبر خاتم|رسول گرامی اسلام]] {{صل}} در حدیث معراج به نقل از خداوند چنین فرموده است: "و باد را مسخر او می‌کنم و گردنکشان سخت را رام او می‌سازم"<ref> {{عربی|اندازه=120%|" وَ لَأُسَخِّرَنَّ لَهُ الرِّيَاحَ وَ لَأُذَلِّلَنَّ لَهُ الرِّقَابَ الصِّعَابَ "}}؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۴، باب۲۳، ح۴.</ref>. بنابراین [[حضرت مهدی]] {{ع}}، افزون بر بهره‌مندی از یاران و اصحاب، به دلیل عظمت قیام جهانی خود، به اذن و اراده الهی، از [[امدادهای غیبی]] نیز استفاده می‌کند. | ::::#'''نیروهای طبیعت:''' بعضی از [[امدادهای غیبی]] الهی، تسخیر نیروها و امکانات طبیعی است که خداوند پیامبران خود را به آن مجهز کرده است؛ همانند: بادها، طوفان‌ها، ابرها و... که در [[قرآن]] از آنها یاد شده است<ref>سوره انبیا، آیه۸۱؛ سوره احزاب، آیه ۹.</ref>. در روایاتی، عوامل طبیعی، از جمله [[امدادهای غیبی]] برای یاری آخرین حجت الهی ذکر شده است. [[پیامبر خاتم|رسول گرامی اسلام]] {{صل}} در حدیث معراج به نقل از خداوند چنین فرموده است: "و باد را مسخر او می‌کنم و گردنکشان سخت را رام او می‌سازم"<ref> {{عربی|اندازه=120%|" وَ لَأُسَخِّرَنَّ لَهُ الرِّيَاحَ وَ لَأُذَلِّلَنَّ لَهُ الرِّقَابَ الصِّعَابَ "}}؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۴، باب۲۳، ح۴.</ref>. بنابراین [[حضرت مهدی]] {{ع}}، افزون بر بهره‌مندی از یاران و اصحاب، به دلیل عظمت قیام جهانی خود، به اذن و اراده الهی، از [[امدادهای غیبی]] نیز استفاده می‌کند. | ||
::::#'''طِی الاَرْض:''' یکی از امدادهای الهی در عصر [[ظهور]] آن است که زمین، برای آن حضرت و یارانش در هم نوردیده شود. در روایاتی چند از چگونگی طی مسافت آن حضرت و یارانش به "طی الارض" تعبیر شده است. [[امام رضا]]{{ع}} می‌فرماید: "او، کسی است که زمین برایش درنوردیده می‌شود"<ref> {{عربی|اندازه=120%|"وَ هُوَ الَّذِي تُطْوَى لَهُ الْأَرْضُ وَ يَذِلُّ لَهُ كُلُّ صَعْب"}}صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۱، ح۵.</ref>؛ | ::::#'''طِی الاَرْض:''' یکی از امدادهای الهی در عصر [[ظهور]] آن است که زمین، برای آن حضرت و یارانش در هم نوردیده شود. در روایاتی چند از چگونگی طی مسافت آن حضرت و یارانش به "طی الارض" تعبیر شده است. [[امام رضا]]{{ع}} می‌فرماید: "او، کسی است که زمین برایش درنوردیده می‌شود"<ref> {{عربی|اندازه=120%|"وَ هُوَ الَّذِي تُطْوَى لَهُ الْأَرْضُ وَ يَذِلُّ لَهُ كُلُّ صَعْب"}}صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۱، ح۵.</ref>؛ | ||
::::#'''میراث‌های پیامبران {{ع}}:''' از روایات استفاده می‌شود افزون بر امدادهای یاد شده، [[حضرت مهدی]] {{ع}} هنگام [[ظهور]]، برخی میراث‌های پیامبران گذشته را نیز همراه خواهد داشت. [[امام علی]]{{ع}} فرمود: [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: "[[امام مهدی|مهدی]] از فرزندان من است، برای او [[غیبت]] و حیرتی خواهد بود که مردم در آن گمراه شوند. او ذخیره پیامبران را می‌آورد و زمین را پر از عدل و داد می‌کند؛ همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد"<ref> {{عربی|اندازه=120%|" الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي تَكُونُ لَهُ غَيْبَةٌ وَ حَيْرَةٌ تَضِلُّ فِيهَا الْأُمَمُ يَأْتِي بِذَخِيرَةِ الْأَنْبِيَاءِ ع فَيَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً"}}؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص ۲۸۷، ح ۵.</ref>؛ درباره اینکه این امور به چه هدفی نزد حضرت جمع شده است، سخن روشنی در دست نیست؛ ولی با توجه به اینکه نقش [[حضرت مهدی]] {{ع}}، ادامه فعالیت همه انبیا و اولیا است و او خواسته آنان را محقق خواهد ساخت؛ می‌توان نتیجه گرفت که تمام ابزار آنان در اختیار وی قرار خواهد گرفت. دیگر اینکه آن حضرت وظیفه دارد پیروان همه ادیان را به دین راستین الهی (اسلام) دعوت کند و این میراث‌ها، نشانه‌هایی از برحق بودن آن حضرت است. از این‌رو همان گونه که در روایات، زنده ماندن [[حضرت مسیح]]{{ع}}، عامل هدایت مسیحیان و برگرداندن ایشان به پیروی از [[حضرت مهدی]] {{ع}} معرفی شده است؛ می‌توان میراث‌های دیگر [[پیامبران]]{{ع}} را ابزاری برای اتمام حجت بر آنان دانست. بعضی از این میراث‌ها، عبارت است از: "پیراهن"<ref>نعمانی، الغیبه، ص۳۵۰، ج۴۲.</ref>، "عمامه"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵.</ref>، "زره"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵.</ref>، "سلاح"<ref>نعمانی، الغیبه، ص۳۴۹، ح۴۰؛محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ح۳۹۶۷۳.</ref>، و "پرچم [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی]] اسلام {{صل}}"<ref>نعمانی، الغیبه، ۳۴۳، ح۲۸ و ۴۳۵، ح۱.</ref>، "سنگ"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۳.</ref> و "عصای حضرت موسی {{ع}}"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۱؛ نعمانی، الغیبه، ص۲۳۸، ح۲۸، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۶، ح۷.</ref> و "طشتی که وی در آن قربانی می‌کرد"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۲، ح۱.</ref> و "انگشتری [[حضرت سلیمان]]{{ع}}"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۱. نعمانی، الغیبه، ص۳۴۳، ح۲۷.</ref>. به هر حال هدف [[حضرت مهدی]] {{ع}} و قیام ایشان، در برگیرنده تمامی اهداف پیامبران بزرگ است. از این‌رو در آن هنگامه عظیم، او با در اختیار گرفتن میراث پیامبران بزرگ {{ع}}، هدف خود را که در واقع هدف جمیع آنان بوده است تحقق می‌بخشد و پیروان ادیان را، سوی خود دعوت | ::::#'''میراث‌های پیامبران {{ع}}:''' از روایات استفاده می‌شود افزون بر امدادهای یاد شده، [[حضرت مهدی]] {{ع}} هنگام [[ظهور]]، برخی میراث‌های پیامبران گذشته را نیز همراه خواهد داشت. [[امام علی]]{{ع}} فرمود: [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: "[[امام مهدی|مهدی]] از فرزندان من است، برای او [[غیبت]] و حیرتی خواهد بود که مردم در آن گمراه شوند. او ذخیره پیامبران را می‌آورد و زمین را پر از عدل و داد می‌کند؛ همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد"<ref> {{عربی|اندازه=120%|" الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي تَكُونُ لَهُ غَيْبَةٌ وَ حَيْرَةٌ تَضِلُّ فِيهَا الْأُمَمُ يَأْتِي بِذَخِيرَةِ الْأَنْبِيَاءِ ع فَيَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً"}}؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص ۲۸۷، ح ۵.</ref>؛ درباره اینکه این امور به چه هدفی نزد حضرت جمع شده است، سخن روشنی در دست نیست؛ ولی با توجه به اینکه نقش [[حضرت مهدی]] {{ع}}، ادامه فعالیت همه انبیا و اولیا است و او خواسته آنان را محقق خواهد ساخت؛ می‌توان نتیجه گرفت که تمام ابزار آنان در اختیار وی قرار خواهد گرفت. دیگر اینکه آن حضرت وظیفه دارد پیروان همه ادیان را به دین راستین الهی (اسلام) دعوت کند و این میراث‌ها، نشانه‌هایی از برحق بودن آن حضرت است. از این‌رو همان گونه که در روایات، زنده ماندن [[حضرت مسیح]]{{ع}}، عامل هدایت مسیحیان و برگرداندن ایشان به پیروی از [[حضرت مهدی]] {{ع}} معرفی شده است؛ می‌توان میراث‌های دیگر [[پیامبران]]{{ع}} را ابزاری برای اتمام حجت بر آنان دانست. بعضی از این میراث‌ها، عبارت است از: "پیراهن"<ref>نعمانی، الغیبه، ص۳۵۰، ج۴۲.</ref>، "عمامه"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵.</ref>، "زره"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵.</ref>، "سلاح"<ref>نعمانی، الغیبه، ص۳۴۹، ح۴۰؛محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ح۳۹۶۷۳.</ref>، و "پرچم [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی]] اسلام {{صل}}"<ref>نعمانی، الغیبه، ۳۴۳، ح۲۸ و ۴۳۵، ح۱.</ref>، "سنگ"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۳.</ref> و "عصای حضرت موسی {{ع}}"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۱؛ نعمانی، الغیبه، ص۲۳۸، ح۲۸، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۶، ح۷.</ref> و "طشتی که وی در آن قربانی می‌کرد"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۲، ح۱.</ref> و "انگشتری [[حضرت سلیمان]]{{ع}}"<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۱. نعمانی، الغیبه، ص۳۴۳، ح۲۷.</ref>. به هر حال هدف [[حضرت مهدی]] {{ع}} و قیام ایشان، در برگیرنده تمامی اهداف پیامبران بزرگ است. از این‌رو در آن هنگامه عظیم، او با در اختیار گرفتن میراث پیامبران بزرگ {{ع}}، هدف خود را که در واقع هدف جمیع آنان بوده است تحقق می‌بخشد و پیروان ادیان را، سوی خود دعوت می‌کند | ||
:::::*«آیات [[قرآن]] حضور [[امدادهای غیبی]] را بیشتر در جنگ‌ها و حوادثی دانسته که بندگان شایسته نیازمند یاری خداوند بوده‌اند. بعضی از مصادیق امداد غیبی بدین قرار است: | |||
::::#'''سپاهیان دیده نشدنی:''' [[قرآن]] در سه مورد با تعبیر {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا}}﴾}} (سپاهیان دیده نشدنی) یاد کرده است: یکی در آنجا که به وضع مخاطره آمیز [[پیامبر]]{{صل}} در غار ثور اشاره کرده، می‌فرماید:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|...فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا...}}﴾}}<ref>پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد، و او را با سپاهیانی که آنها را نمی‌دیدید، تأیید کرد؛ سوره توبه، آیه ۴۰.</ref>؛ همچنین آن گاه که دشمن در جنگ حنین، به پیروزی موقت رسید و مسلمانان از گرد [[پیامبر]]{{صل}} پراکنده شدند، [[امدادهای غیبی]] از جمله سپاه نامرئی آنان را نجات بخشید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا...}}﴾}}<ref>آن گاه خدا آرامش خود را بر فرستاده خود و بر مؤمنان، فرود آورد و سپاهیانی فرو فرستاد که آنها را نمی‌دیدید؛ سوره توبه، آیه ۲۶.</ref>؛ سوم موقعی بود که دشمنان اسلام، شهر [[مدینه]] را محاصره کردندو مسلمانان ناچار به ماندن در شهر و کندن خندق در اطراف آن شدند! چشم‌های رزمندگان مسلمان خیره و جانشان به گلوگاه رسیده و گمان‌های خاصی درباره خدا پیدا کرده بودند!! [[پیامبر]]{{صل}} از خداوند کمک خواست، در پی آن [[امدادهای غیبی]] به یاری آنان آمد که از مهم‌ترین آنها لشکرهای نامرئی بود: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}﴾}}<ref>ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آرید؛ آن گاه که لشکرهایی به سوی شما [در] آمدند. پس بر سر آنان تندبادی و لشکرهایی که آنها را نمی‌دیدید، فرستادیم و خدا به آنچه می‌کنید، همواره بیناست؛ سوره احزاب، آیه ۹.</ref>. | |||
::::#'''یاری با فرشتگان:''' مهم‌ترین مصداق کمک‌های پنهان خداوند، آمدن فرشتگان به یاری پیامبران خود است. بخش قابل توجهی از آیات [[قرآن]]، از یاری فرشتگان به [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و مسلمانان در جنگ‌های صدر [[اسلام]] حکایت می‌کند. روشن‌ترین نمونه آیاتی است که در آن به این حضور در جنگ بدر اشاره کرده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ * إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَن يَكْفِيَكُمْ أَن يُمِدَّكُمْ رَبُّكُم بِثَلاثَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُنزَلِينَ * بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ}}﴾}}<ref>یقیناً خدا شما را در [جنگ] بدر- با آنکه ناتوان بودید- یاری کرد. پس، از خدا پروا کنید! باشد که سپاس گزاری نمایید. آن گاه که به مؤمنان می‌گفتی: "آیا شما را بس نیست که پروردگارتان، شما را با سه هزار فرشته فرودآمده، یاری کند؟" آری، اگر صبر کنید و پرهیزگاری نمایید و با همین جوش و خروش بر شما بتازند، [همان گاه] پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته نشاندار یاری خواهد کرد؛ سوره آل عمران آیات ۱۲۳- ۲۱۲۵.</ref>. | |||
::::#'''آرام کردن دل‌های مؤمنان:''' آرامش دل از مهم‌ترین موهبت‌های خداوند به مؤمنان است که در پرتو آن سخت‌ترین شرایط زندگی تحمل پذیر می‌شود. در لحظات حساس جنگ یا زمان مخفی شدن [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} در غار و احتمال برخورد وی با دشمنانی که به قصد کشتن او آمده و تا مرز دستگیری‌اش پیش رفته بودند، از این یاری خداوند برخوردار شدند. | |||
::::#'''ترس در دل‌های دشمنان:''' خداوند متعال افزون بر امدادهای یاد شده، گاهی با انداختن هراس در دل دشمنان، جبهه حق را یاری می‌کرد. به عنوان نمونه خداوند جنگ بدر براساس وعده خویش سپاه ترس را یک باره و ناگهانی بر قلب دشمن چیره ساخت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|...سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُواْ الرُّعْبَ...}}﴾}}<ref>به زودی در دل کافران وحشت خواهم افکند؛ انفال، آیه ۱۲.</ref>. | |||
::::#'''فرستادن بادهای ویرانگر:''' یکی دیگر از امدادهای الهی، بادهایی است که سبب از بین رفتن دشمنان و یاری مؤمنان شده است. خداوند می‌فرماید: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا}}﴾}}<ref>ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آرید؛ آن گاه که لشکرهایی به سوی شما [در] آمدند، پس بر سر آنان تندبادی و لشکرهایی که آنها را نمی‌دیدید، فرستادیم؛ احزاب، آیه ۹.</ref>»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص‌ص۲۲۱-۲۲۴، ۲۲۶ - ۲۳۱.</ref>. | |||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
| خط ۵۶: | خط ۶۲: | ||
[[رده:پرسش‌های مهدویت]] | [[رده:پرسش‌های مهدویت]] | ||
[[رده:پرسش‌های مهدویت]] | [[رده:پرسش‌های مهدویت]] | ||
[[رده:( | [[رده:(اب): پرسش‌هایی با ۲ پاسخ]] | ||
[[رده:( | [[رده:(اب): پرسش‌های مهدویت با ۲ پاسخ]] | ||
نسخهٔ ۶ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۰۳
| امدادهای غیبی امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل اصلی | مهدویت |
امدادهای غیبی امام مهدی(ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- آیت الله نجم‌الدین طبسی در کتاب «چشم اندازی به حکومت مهدی» در اين‌باره گفته است:
- «هر چند در روایات بسیاری، جنگ‌های پس از ظهور حضرت مهدی(ع) به نیروهای رزمی‌ای نسبت داده شده است که از سراسر جهان به یاری حضرت می‌شتابند، امّا پیروز شدن بر تمام جهان، با توجّه به پیشرفت علم وصنایع نظامی قبل از ظهور حضرت، کاری دشوار ومحال است؛ مگر به رهبری شخصی که از سوی خداوند یاری می‌شود، انجام گیرد. امدادهای الهی گاهی در قدرتی است که خداوند به حضرت داده است وبا انجام کراماتی، حضرت مشکلات را از سر راه برمی‌دارد ویا به وسیله رعب وترسی است که خداوند در دل دشمن ایجاد می‌کند ویا این که خداوند ملائکه را به یاری حضرت می‌فرستد. در برخی از روایات سخن از نیروهایی است که دارای خصوصیات فرشتگان هستند و منتظر ظهور حضرتند تا او را یاری کنند و از تابوت واشیایی که در آن است نیز به عنوان وسیله‌ای دیگر برای نصرت ویاری حضرت مهدی(ع) نام برده شده است. به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم:
- رعب و ترس، سلاح امام: امام صادق(ع) می‌فرماید: "قائم ما اهل بیت با ترس و رعب یاری می‌شود"[۱]. نیز می‌فرماید: "خداوند، حضرت قائم(ع) را با سه لشکر یاری می‌دهد: فرشتگان، مؤمنان و رعب (ترس انداختن در دل دشمن)"[۲]. امام باقر(ع) در این زمینه می‌فرماید: "ترس ووحشت - از قدرت مهدی(ع) - پیشاپیش سپاهیانش به فاصله یک ماه واز پشت سر آنها به فاصله یک ماه درحرکت است"[۳]. هم چنین آن حضرت می‌فرماید: "ترس ورعب در پیشاپیش پرچم حضرت مهدی(ع) به فاصله یک ماه واز پشت سر نیز به فاصله یک ماه واز سمت راست به فاصله یک ماه واز سمت چپ نیز به فاصله یک ماه در حرکت است"[۴]. از این روایات استفاده می‌شود که وقتی حضرت مهدی(ع) جایی را قصد کند، دشمن پیشاپیش دچار ترس ووحشت شده، توان رویارویی وایستادگی در برابر سپاهیان حضرت را از دست می‌دهد. هم چنین وقتی لشکریان از جایی حرکت می‌کنند، کسی جرأت شورش ندارد؛ زیرا دشمن از لشکریان حضرت دچار وحشت می‌شود. این تفسیر وتوجیه با ظاهر بعضی از روایاتی که پیش تر گفته شد، منافات دارد.
- فرشتگان و جنیان: حضرت علی(ع) می‌فرماید: "... خداوند، حضرت مهدی(ع) را با فرشتگان، جن و شیعیان مخلص یاری می‌کند"[۵] ابان بن تغلب می‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: "گویا هم اکنون، حضرت قائم(ع) را در پشت شهر نجف می‌بینم؛ هنگامی‌که بر آن نقطه از جهان دست یافته است. او بر اسبی سیاه که خال‌های سفیدی دارد ومیان چشمانش پاره‌ای سفیدی می‌درخشد، سوار می‌شود (وشهرهای جهان را می‌گشاید). هیچ شهری در جهان بر جای نمی‌ماند، جز آن که مردمش می‌پندارند، مهدی(ع) در میان آنان ودر شهرشان می‌باشد. آن گاه که او پرچم رسول خدا(ص) را به اهتزاز درآورد، سیزده هزار وسیزده فرشته - که سال‌ها منتظر ظهورش بوده اند - به زیر پرچمش گرد می‌آیند (وآماده نبرد می‌شوند). همان فرشتگانی که با نوح پیامبر در کشتی، با ابراهیم خلیل در آتش وبا عیسی هنگام عروج به آسمان، همراه بودند. هم چنین چهار هزار فرشته به یاری حضرت می‌شتابند؛ آن فرشتگانی که بر سرزمین کربلا فرود آمده بودند تا در رکاب حسین(ع) بجنگند؛ ولی اذن این کار را نیافتند وبه آسمان رفتند وچون با اذن جهاد بازگشتند، امام حسین(ع) را شهید یافتند ودر اندوه از دست دادن این فیض بزرگ، همواره ناراحت واندوهگینند وتا روز رستاخیز، گرداگرد ضریح امام حسین(ع) می‌چرخند واشک می‌ریزند"[۶]. امام باقر(ع) می‌فرماید: "گویا هم اکنون حضرت قائم(ع) و یارانش را می‌بینم... که فرشته جبرئیل در سمت راست مهدی(ع) و میکائیل در سمت چپ آن حضرت حرکت می‌کنند وترس ووحشت، پیشاپیش سپاهیانش وپشت سر آنان به فاصله یک ماه در حرکت است وخداوند، او را با پنج هزار فرشته آسمانی یاری می‌رساند"[۷]. نیز آن حضرت می‌فرماید: "فرشتگانی که در جنگ بدر به پیامبر(ص) یاری دادند، هنوز به آسمان بازنگشته اند تا این که حضرت صاحب الامر(ع) را یاری رسانند وتعدادشان پنج هزار فرشته می‌باشد"[۸]. امام صادق(ع) می‌فرماید: "برای حضرت قائم(ع) نُه هزار وسی صد وسیزده فرشته فرود می‌آید؛ آنان همان فرشتگانی هستند که همراه حضرت عیسی(ع) بوده‌اند؛ هنگامی که خداوند او را به آسمان برد"[۹] ک: نعمانی، غیبة، ص ۳۱۱</ref>. علی(ع) می‌فرماید: "حضرت مهدی(ع) با سه هزار فرشته یاری می‌شود؛ آنان بر چهره وپشت دشمنان می‌کوبند"[۱۰]. در تفسیر آیه شریفه ﴿
أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ 
﴾[۱۱]؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: "این أمرالله، امر ماست؛ یعنی خداوند برای قیام مهدی فرمان داده است که برای آن شتاب نکنیم؛ زیرا خداوند، صاحب امر ما را با سه لشکر از فرشتگان، مؤمنان ورعب پشتیبانی می‌کند وما به حقمان می‌رسیم"[۱۲]. حضرت رضا(ع) می‌فرماید: "هنگامی که حضرت قائم(ع) قیام کند، خداوند به فرشتگان دستور می‌دهد تا بر مؤمنان سلام دهند ودر مجالس آنان شرکت کنند واگر یکی از مؤمنان با حضرت کاری داشت، امام(ع) برخی از فرشتگان را مأمور می‌کند که آن شخص را به دوش گیرند ونزدش بیاورند وهرگاه نیازش برطرف شد، او را به جایگاه نخستینش بازگردانند. برخی از مؤمنان بر روی ابرها حرکت می‌کنند وبرخی دیگر به همراه فرشتگان در آسمان پرواز می‌کنند وگروهی دیگر به همراه فرشتگان راه می‌روند وگروهی نیز بر فرشتگان سبقت می‌گیرند. برخی از مؤمنان را فرشتگان به عنوان قاضی قرار می‌دهند ومؤمن نزد خداوند با ارزش تر از فرشته است؛ به گونه‌ای که برخی از مؤمنان را حضرت بر صد هزار فرشته به عنوان قاضی می‌گمارد"[۱۳]. شاید قضاوت این مؤمنان در میان فرشتگان برای رفع اختلاف آنان در مسائل علمی و موضوعات باشد و این گونه اختلافات با عصمت فرشتگان منافاتی ندارد. - فرشتگان زمین: محمد بن مسلم می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره میراث علم واندازه آن پرسیدم؟ حضرت در پاسخ فرمود: "خداوند، دو شهر یکی در شرق زمین ودیگری در غرب آن دارد، در آن دو شهر گروهی سکونت دارند که نه ابلیس را می‌شناسند ونه از آفرینش او آگاهی دارند. هر چند مدّت یک بار با آنان دیدار می‌کنم. آنان درباره مسائل مورد نیاز خود وچگونگی دعا از ما می‌پرسند وما به آنان می‌آموزیم. هم چنین آنان درباره زمان ظهور حضرت قائم(ع) می‌پرسند. آنان عبادت وکوشش بسیاری در پرستش خداوند دارند. آن شهر درهایی دارد که بین هر یک از لنگه‌های آن صد فرسنگ فاصله است. آنان پرستش، تمجید، دعا وکوشش بسیاری دارند. اگر آنان را ببینید، کردار ورفتار خود را دربرابر آنان کوچک می‌شمارید. وقتی برخی از آنان به نماز می‌ایستند، یک ماه در حال سجده هستند. خوراک آنان ستایش خداست ولباسشان برگ ورخسارشان از نور می‌درخشد. اگر با یکی از ما (امامان) رو به رو شوند، گرداگرد او را می‌گیرند وخاک جای پای او را برمی‌دارند وبه آن تبرّک می‌جویند. در هنگام نماز، زاری وناله‌ای دارند که از صدای طوفان سهمگین تر است. گروهی از آنان - از روزی که به انتظار حضرت قائم(ع) بوده‌اند - هرگز سلاح خود را بر زمین نگذاشته اند ووضع آنان همین گونه بوده است. آنان همواره از خدا می‌خواهند که صاحب الامر(ع) را به آنان بنمایاند. هر یک از آنان، هزار سال زندگانی می‌کند وآثار فروتنی و پرستش وتقرّب به خداوند عزّوجل، در رخسار آنان آشکار است. وقتی نزد آنان نمی‌رویم، می‌پندارند ما از ایشان خشنود نیستیم وزمانی را که ما به دیدارشان می‌رویم، در نظر می‌گیرند ودر همان زمان به انتظار ما می‌نشینند و هرگز از کار خسته نمی‌شوند. همان گونه که به آنان آموختیم، قرآن می‌خوانند وپاره‌ای از قرائت‌ها که به آنان آموخته‌ایم، اگر بر مردم خوانده شود، آن را نمی‌پذیرند. مطالبی را که از قرآن می‌پرسند، وقتی پاسخ می‌دهیم، سینه‌ها (وفکر واندیشه) را برای گرفتن آن چه می‌شنوند، باز می‌کنند. برای ما از خداوند، طول عمر می‌خواهند تا ما را از دست ندهند. آنان می‌دانند، آن چه را از ما می‌آموزند، منّتی از خداوند بر آنان است. هنگامی‌که حضرت قائم قیام کند، آنان به همراه حضرت خواهند بود واز دیگر سپاهیان امام(ع) پیشی می‌گیرند واز خداوند می‌خواهند دینش را به وسیله آنان یاری نماید. اجتماع آنان متشکل از پیر وجوان است. اگر یک جوان، پیری را ببیند، به احترام او همانند غلام می‌نشیند وبدون اجازه اش ازجا برنمی‌خیزد. از راهی که خودشان بهتر می‌دانند، بر اندیشه‌های امام(ع) آگاه می‌شوند. اگر امام به آنان دستوری دهد، تا آخر بر آن پابرجا هستند؛ مگر این که حضرت خودش کار دیگری به آنان واگذار کند. اگر به جنگ مردم شرق وغرب روند، همگی را در لحظه‌ای نابود می‌کنند وهرگز اسلحه بر آنان تأثیر نمی‌کند. شمشیرها وسلاح هایی از آهن دارند؛ امّا آلیاژش غیر از آهن است. اگر با شمشیر بر کوهی بزنند، آن را دو نیم می‌کنند و از جا برمی‌دارند. امام(ع) این سپاهیان را به جنگ هند، دیلم، کرد، روم، بربر، فارس، جابرسا وجابلقا - دو شهر در شرق وغرب - می‌فرستد. بر هیچ یک از پیروان ادیان وارد نمی‌شوند، مگر آن که آنان را به اسلام دعوت می‌کنند وبه یکتاپرستی و نبوت پیامبر و ولایت ما اهل بیت می‌خوانند. پس هر کس اجابت کرد، او را رها می‌کنند وهر کس نپذیرفت، او را به قتل می‌رسانند؛ به گونه‌ای که در شرق وغرب زمین کسی نمی‌ماند، مگر آن که ایمان می‌آورد"[۱۴]. از چشم اندازی که درباره این سپاهیان آمده است، چنین فهمیده می‌شود که شاید آنان همان فرشتگانی باشند که در زمین بر جای مانده اند ومنتظر قیام حضرت قائم(ع) هستند.
- تابوت حضرت موسی(ع) در کتاب غایة المرام به نقل از پیامبر اکرم(ص) آمده است: "به هنگام ظهور حضرت قائم(ع)، حضرت عیسی(ع) فرود می‌آید و کتاب‌ها را از انطاکیه گردآوری می‌کند. خداوند برای او، از چهره ﴿ إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ﴾[۱۵] پرده بر می‌دارد وکاخی را که حضرت سلیمان پیش از مرگش ساخت، آشکار می‌سازد. حضرت، دارائی‌های کاخ را گردآوری می‌کند وآن را بین مسلمانان تقسیم می‌نماید وتابوتی را - که خداوند به"ارمیا" دستور انداختن آن را در دریای طبرستان داده بود - خارج می‌سازد. آن چه را که خاندان حضرت موسی و حضرت هارون به یادگار گذشته‌اند، در آن تابوت موجود است و نیز الواح و عصای حضرت موسی و قبای حضرت هارون وده صاع از غذایی که بر بنی اسرائیل فرودمی‌آمد ومرغ‌های بریانی که بنی اسرائیل، برای آیندگان خود ذخیره کرده‌اند، درآن می‌باشد. آن گاه به کمک آن تابوت شهرها را می‌گشاید؛ همان‌گونه که پیش از او نیز چنین کردند"[۱۶]</ref>. ینابیع المودّه، این مطلب را با اندکی تغییر به حضرت مهدی(ع) نسبت می‌دهد و می‌گوید "حضرت مهدی(ع) از غاری در سرزمین انطاکیه، کتاب‌هایی را بیرون می‌آورد و کتاب زبور داود را از دریاچه طبرستان بیرون می‌آورد. در آن کتاب، یادگارهای خاندان حضرت موسی و حضرت هارون موجود است وفرشتگان آن را بر دوش می‌کشند والواح وعصای حضرت موسی(ع) در آن است"[۱۷]»[۱۸].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۳۳۵ وج ۱۴، ص ۳۵۴
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۵۶
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۳
- ↑ نعمانی، غیبة، ص ۳۰۸؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۱
- ↑ حصینی، الهدایه، ص ۳۱؛ ارشاد القلوب، ص ۲۸۶
- ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۶۷۲؛ نعمانی، غیبة، ص ۳۰۹؛ کامل الزیارات، ص ۱۲۰؛ العدد القویه، ص ۷۴؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۴۵
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۳؛ نورالثقلین، ج ۱، ص ۳۸۸؛ القول المختصر، ص ۲۱
- ↑ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۴۹؛ نورالثقلین، ج ۱۲، ص ۳۸۸؛ مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۴۸
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۳۹؛ ر
- ↑ ابن حمّاد، فتن، ص ۱۰۱؛ شافعی، بیان، ص ۵۱۵؛ الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۷۳؛ الصواعق المحرقه، ص ۱۶۷؛ کنزالعمّال، ج ۴، ص ۵۸۹؛ ابن طاووس، ملاحم، ص ۷۳؛ احقاق الحق، ج ۱۹، ص ۶۵۲
- ↑ امر خدا فرا رسید، پس درباره آن شتاب نکنید؛ سوره نحل، آیه:۱.
- ↑ تأویل الآیات الظاهرة، ج ۱، ص ۲۵۲؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۶۲؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۵۶
- ↑ دلائل الامامه، ص ۲۴۱؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۷۳
- ↑ بصائر الدرجات، ص ۱۴۴؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۲۳؛ تبصرة الولی، ص ۹۷؛ بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۴۱ وج ۵۴، ص ۳۳۴
- ↑ اشاره به این آیه شریفه است: (إرَم ذاتِ العِماد الَّتی لَمْ یخلَق مثلها فی البِلاد؛ ای رسول خدا! آیا ندیدی که خدای تو مردم شهر ارَم را که صاحب قدرت وعظمت بودند، چگونه کیفر داد؟ در صورتی که مانند آن شهر در استحکام وبزرگی در جهان نبود). سوره فجر، آیه: ۸. مقصود این حدیث آن است که چنین شهر پرشکوه وبا عظمتی برای عیسی (ع) دوباره آشکار می شود واین شهر مخفی، پدیدار می‌گردد
- ↑ غایة المرام، ص ۶۹۷؛ حلیة الابرار، ج ۲، ص ۶۲۰؛ الشیعة والرجعه، ج ۱، ص ۱۳۶؛ ر.ک: ابن طاووس، ملاحم، ص ۶۶؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۴۸۹، ۵۴۱
- ↑ ینابیع المودّه، ص ۴۰۱؛ ابن حمّاد، فتن، ص ۹۸؛ متقی هندی، برهان، ص ۱۵۷؛ ابن طاووس، ملاحم، ص ۶۷
- ↑ طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۸۶ -۹۰.
- ↑ "قَائِمُ أَهْلِ بَيْتِي...يُؤَيَّدُ بِنَصْرِ اللَّهِ..."؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۷، ح۲.
- ↑ هان امر خدا در رسید، پس در آن شتاب مکنید؛ سورهنحل، آیه ۱.
- ↑ "هُوَ أَمْرُنَا أَمْرُ اللَّهِ لَا يُسْتَعْجَلُ بِهِ يُؤَيِّدُهُ ثَلَاثَةُ أَجْنَادٍ الْمَلَائِكَةُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الرُّعْب"؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۱۹۸، ح۹.
- ↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۳۰۹، ح۴.
- ↑ " إِنَّ الْمَلَائِكَةَ الَّذِينَ نَصَرُوا مُحَمَّداً ص يَوْمَ بَدْرٍ فِي الْأَرْضِ مَا صَعِدُوا بَعْدُ وَ لَا يَصْعَدُونَ حَتَّى يَنْصُرُوا صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ وَ هُمْ خَمْسَةُ آلَافٍ"؛ تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ "وَ لَأَنْصُرَنَّهُ بِجُنْدِي وَ لَأُمِدَّنَّهُ بِمَلَائِكَتِي حَتَّى يُعْلِنَ دَعْوَتِي "؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۴، ح۴.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ص۱۹۸، ح۹، ص۲۴۳، ح۴۳.
- ↑ "الْقَائِمُ مِنَّا مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ "؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶.
- ↑ سوره انبیا، آیه۸۱؛ سوره احزاب، آیه ۹.
- ↑ " وَ لَأُسَخِّرَنَّ لَهُ الرِّيَاحَ وَ لَأُذَلِّلَنَّ لَهُ الرِّقَابَ الصِّعَابَ "؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۴، باب۲۳، ح۴.
- ↑ "وَ هُوَ الَّذِي تُطْوَى لَهُ الْأَرْضُ وَ يَذِلُّ لَهُ كُلُّ صَعْب"صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۱، ح۵.
- ↑ " الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي تَكُونُ لَهُ غَيْبَةٌ وَ حَيْرَةٌ تَضِلُّ فِيهَا الْأُمَمُ يَأْتِي بِذَخِيرَةِ الْأَنْبِيَاءِ ع فَيَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً"؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص ۲۸۷، ح ۵.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ص۳۵۰، ج۴۲.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ص۳۴۹، ح۴۰؛محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۲۴، ح۲۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ح۳۹۶۷۳.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ۳۴۳، ح۲۸ و ۴۳۵، ح۱.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۳.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۱؛ نعمانی، الغیبه، ص۲۳۸، ح۲۸، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۶، ح۷.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۲، ح۱.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۱، ح۱. نعمانی، الغیبه، ص۳۴۳، ح۲۷.
- ↑ پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد، و او را با سپاهیانی که آنها را نمی‌دیدید، تأیید کرد؛ سوره توبه، آیه ۴۰.
- ↑ آن گاه خدا آرامش خود را بر فرستاده خود و بر مؤمنان، فرود آورد و سپاهیانی فرو فرستاد که آنها را نمی‌دیدید؛ سوره توبه، آیه ۲۶.
- ↑ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آرید؛ آن گاه که لشکرهایی به سوی شما [در] آمدند. پس بر سر آنان تندبادی و لشکرهایی که آنها را نمی‌دیدید، فرستادیم و خدا به آنچه می‌کنید، همواره بیناست؛ سوره احزاب، آیه ۹.
- ↑ یقیناً خدا شما را در [جنگ] بدر- با آنکه ناتوان بودید- یاری کرد. پس، از خدا پروا کنید! باشد که سپاس گزاری نمایید. آن گاه که به مؤمنان می‌گفتی: "آیا شما را بس نیست که پروردگارتان، شما را با سه هزار فرشته فرودآمده، یاری کند؟" آری، اگر صبر کنید و پرهیزگاری نمایید و با همین جوش و خروش بر شما بتازند، [همان گاه] پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته نشاندار یاری خواهد کرد؛ سوره آل عمران آیات ۱۲۳- ۲۱۲۵.
- ↑ به زودی در دل کافران وحشت خواهم افکند؛ انفال، آیه ۱۲.
- ↑ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آرید؛ آن گاه که لشکرهایی به سوی شما [در] آمدند، پس بر سر آنان تندبادی و لشکرهایی که آنها را نمی‌دیدید، فرستادیم؛ احزاب، آیه ۹.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص‌ص۲۲۱-۲۲۴، ۲۲۶ - ۲۳۱.