باطن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۸ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۹

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

مدخل‌های وابسته به این بحث:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل باطن (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

واژه باطن به‌معنای پنهان، نهان، حقیقت و اصل مورد نظر است. گرچه این واژه در نهج البلاغه گستره معنایی وسیع‌تری را به خود اختصاص داده است؛ مفاهیمی چون خدا، عالم غیب، دنیا، اشیاء، حوادث و انسان. باطل و درون انسان در ایجاد هنجارهای ماندگار در ساحت‌های مختلف اهمیّت بسزایی دارد، تا جایی که می‌توان یکی از اصول مهم تربیت و رفتارسازی را ناظر بر ایجاد تحوّل درونی دانست. از این‌رو فرمود: هر که درونش نیکو باشد، بیرونش نیز نیکو خواهد بود^[۱]. هم‌چنین پلیدی ظاهر را ناشی از پلیدی باطن دانسته و اصلاح درون را موجب اصلاح ظاهر برمی‌شمرد. هرگاه درون آدمی سالم شود، ظاهر او نیز نیرومند و قوی خواهد شد. بنابراین آنچه در سیرت و رفتار آدمی نمایان می‌شود، نتیجه حالات درونی اوست که قابل کتمان هم نیست و به ناچار آثار خود را در جامعه بر جای می‌گذارد، زیرا: هیچ کس چیزی را در دل پنهان نکرد، مگر این که در لغزش‌های زبان و حرکات چهره‌اش نمودار شد^[۲].
امام علی S ریشه اختلاف و جدایی میان انسان‌ها را در باطن آن‌ها می‌جوید و می‌فرماید: میان شما را جدایی نینداخته مگر ناپاکی باطن‌ها و بدی اندیشه‌ها؛ به این جهت بار یکدیگر را بر نمی‌دارید و پند و اندرز نمی‌دهید و به یکدیگر بذل و بخشش نمی‌کنید و با هم دوستی ندارید^[۳]^[۴].

نحوه تأثیر باطن بر ظاهر

سلامت باطنی به‌واسطه اثر اصلاحی که در بینش فرد می‌گذارد، سبب سلامت و نیرومندی ظاهر می‌شود، که "پاکی درون‌ها، دلیل درستی بینش‌هاست"^[۵]؛ بینش‌هایی که منشأ و خاستگاه رفتارهای ما هستند. به همین دلیل "بینشمندترین فرد کسی است که عیب‌های خود را ببیند و از گناهان خود دست شوید"^[۶]. اما سلامت و پاکی درون حاصل توجه به معبود است، زیرا "هر که به یاد خدا باشد بینش و بصیرت یابد"^[۷]، "یاد خدا جلادهنده بینش‌ها و روشنایی درون‌هاست"^[۸] و "خداوند سبحان ذکر و یاد خود را صیقل و روشنایی دل‌ها قرار داد"^[۹]^[۱۰].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

دانشنامه نهج البلاغه ج۱

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ غرر الحکم، ۱ / ۱۹۳
↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۵: «"مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه"»‏
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۱۲: «"مَا فَرَّقَ بَيْنَكُمْ إِلَّا خُبْثُ السَّرَائِرِ، وَ سُوءُ الضَّمَائِرِ، فَلَا تَوَازَرُونَ وَ لَا تَنَاصَحُونَ، وَ لَا تَبَاذَلُونَ وَ لَا تَوَادُّون"»
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 159- 160.
↑ غررالحکم، ۱ / ۴۸۳
↑ غرر الحکم، ص ۹۴
↑ غرر الحکم، ص ۹۳
↑ غرر الحکم، ص ۹۳
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۳
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 160.

[1] غرر الحکم، ۱ / ۱۹۳

[2] نهج البلاغه، حکمت ۲۵: «"مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه"»‏

[3] نهج البلاغه، خطبه ۱۱۲: «"مَا فَرَّقَ بَيْنَكُمْ إِلَّا خُبْثُ السَّرَائِرِ، وَ سُوءُ الضَّمَائِرِ، فَلَا تَوَازَرُونَ وَ لَا تَنَاصَحُونَ، وَ لَا تَبَاذَلُونَ وَ لَا تَوَادُّون"»

[4] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 159- 160.

[5] غررالحکم، ۱ / ۴۸۳

[6] غرر الحکم، ص ۹۴

[7] غرر الحکم، ص ۹۳

[8] غرر الحکم، ص ۹۳

[9] نهج البلاغه، خطبه ۲۱۳

[10] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 160.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==مقدمه==
-*واژه باطن به‌معنای [[پنهان]]، [[نهان]]، [[حقیقت]] و اصل مورد نظر است. گرچه این واژه در [[نهج البلاغه]] گستره معنایی وسیع‌تری را به خود اختصاص داده است؛ مفاهیمی چون [[خدا]]، [[عالم غیب]]، [[دنیا]]، اشیاء، حوادث و [[انسان]]. [[باطل]] و درون [[انسان]] در ایجاد هنجارهای ماندگار در ساحت‌های مختلف اهمیّت بسزایی دارد، تا جایی که می‌توان یکی از اصول مهم [[تربیت]] و رفتارسازی را ناظر بر ایجاد تحوّل درونی دانست. از این‌رو فرمود: هر که درونش نیکو باشد، بیرونش نیز نیکو خواهد بود<ref>غرر الحکم، ۱ / ۱۹۳</ref>. هم‌چنین [[پلیدی]] ظاهر را ناشی از [[پلیدی]] باطن دانسته و [[اصلاح]] درون را موجب [[اصلاح]] ظاهر برمی‌شمرد. هرگاه درون [[آدمی]] سالم شود، ظاهر او نیز نیرومند و قوی خواهد شد. بنابراین آنچه در [[سیرت]] و [[رفتار]] [[آدمی]] نمایان می‌شود، نتیجه حالات درونی اوست که قابل [[کتمان]] هم نیست و به ناچار آثار خود را در [[جامعه]] بر جای می‌گذارد، زیرا: هیچ کس چیزی را در [[دل]] [[پنهان]] نکرد، مگر این که در لغزش‌های زبان و حرکات چهره‌اش نمودار شد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۵</ref>.
+*واژه باطن به‌معنای [[پنهان]]، [[نهان]]، [[حقیقت]] و اصل مورد نظر است. گرچه این واژه در [[نهج البلاغه]] گستره معنایی وسیع‌تری را به خود اختصاص داده است؛ مفاهیمی چون [[خدا]]، [[عالم غیب]]، [[دنیا]]، اشیاء، حوادث و [[انسان]]. [[باطل]] و درون [[انسان]] در ایجاد هنجارهای ماندگار در ساحت‌های مختلف اهمیّت بسزایی دارد، تا جایی که می‌توان یکی از اصول مهم [[تربیت]] و رفتارسازی را ناظر بر ایجاد تحوّل درونی دانست. از این‌رو فرمود: هر که درونش نیکو باشد، بیرونش نیز نیکو خواهد بود<ref>غرر الحکم، ۱ / ۱۹۳</ref>. هم‌چنین [[پلیدی]] ظاهر را ناشی از [[پلیدی]] باطن دانسته و [[اصلاح]] درون را موجب [[اصلاح]] ظاهر برمی‌شمرد. هرگاه درون [[آدمی]] سالم شود، ظاهر او نیز نیرومند و قوی خواهد شد. بنابراین آنچه در [[سیرت]] و [[رفتار]] [[آدمی]] نمایان می‌شود، نتیجه حالات درونی اوست که قابل [[کتمان]] هم نیست و به ناچار آثار خود را در [[جامعه]] بر جای می‌گذارد، زیرا: هیچ کس چیزی را در [[دل]] [[پنهان]] نکرد، مگر این که در لغزش‌های زبان و حرکات چهره‌اش نمودار شد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۵: {{متن حدیث|"مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه"}}‏</ref>.
-*[[امام علی]] {{ع}} ریشه [[اختلاف]] و جدایی میان [[انسان‌ها]] را در باطن آن‌ها می‌جوید و می‌فرماید: میان شما را جدایی نینداخته مگر ناپاکی باطن‌ها و بدی [[اندیشه‌ها]]؛ به این جهت بار یکدیگر را بر نمی‌دارید و [[پند]] و [[اندرز]] نمی‌دهید و به یکدیگر [[بذل و بخشش]] نمی‌کنید و با هم [[دوستی]] ندارید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 159- 160.</ref>.
+*[[امام علی]] {{ع}} ریشه [[اختلاف]] و جدایی میان [[انسان‌ها]] را در باطن آن‌ها می‌جوید و می‌فرماید: میان شما را جدایی نینداخته مگر ناپاکی باطن‌ها و بدی [[اندیشه‌ها]]؛ به این جهت بار یکدیگر را بر نمی‌دارید و [[پند]] و [[اندرز]] نمی‌دهید و به یکدیگر [[بذل و بخشش]] نمی‌کنید و با هم [[دوستی]] ندارید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۲: {{متن حدیث|"مَا فَرَّقَ بَيْنَكُمْ إِلَّا خُبْثُ السَّرَائِرِ،  وَ سُوءُ الضَّمَائِرِ، فَلَا تَوَازَرُونَ وَ لَا تَنَاصَحُونَ، وَ لَا تَبَاذَلُونَ وَ لَا تَوَادُّون"}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 159- 160.</ref>.
 ==نحوه تأثیر باطن بر ظاهر==
 *[[سلامت]] [[باطنی]] به‌واسطه اثر اصلاحی که در بینش فرد می‌گذارد، سبب [[سلامت]] و نیرومندی ظاهر می‌شود، که "[[پاکی]] درون‌ها، [[دلیل]] درستی بینش‌هاست"<ref>غررالحکم، ۱ / ۴۸۳</ref>؛ بینش‌هایی که منشأ و خاستگاه رفتارهای ما هستند. به همین [[دلیل]] "بینشمندترین فرد کسی است که عیب‌های خود را ببیند و از [[گناهان]] خود دست شوید"<ref>غرر الحکم، ص ۹۴</ref>. اما [[سلامت]] و [[پاکی]] درون حاصل توجه به معبود است، زیرا "هر که به [[یاد خدا]] باشد بینش و [[بصیرت]] یابد"<ref>غرر الحکم، ص ۹۳</ref>، "[[یاد خدا]] جلادهنده بینش‌ها و [[روشنایی]] درون‌هاست"<ref>غرر الحکم، ص ۹۳</ref> و "[[خداوند سبحان]] ذکر و یاد خود را [[صیقل]] و [[روشنایی]] دل‌ها قرار داد"<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۱۳</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 160.</ref>.