ترس در فقه سیاسی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث ترس است. "ترس" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ترس در قرآن - ترس در حدیث - ترس در نهج البلاغه - ترس در معارف دعا و زیارات - ترس در عرفان اسلامی - ترس در اخلاق اسلامی - ترس در معارف مهدویت - ترس در روان‌شناسی اسلامی - ترس در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ظلم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• ترس، ناامنی، بیمناکی، اندیشناکی، دل‌مشغولی، توقّعِ مکروه در مقابل رجاء (توقع مطلوب).

﴿وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ﴾.

خوف به اعتبار تعلق آن به امور و موضوعات، بار ارزشی پیدا می‌کند. خوف هم در امور دنیایی است و هم اخروی؛ هم از خداوند است و هم از غیرخدا. خوف در امور اخروی و خوف الهی، امری پسندیده و مثبت است: ﴿تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا﴾ ، ﴿إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ﴾.

خوف در امور دنیایی به اقتضای مورد، گاهی مثبت است که به معنای حزم و احتیاط می‌باشد: ﴿وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ﴾ و گاهی منفی است که به معنای ناامنی می‌باشد: ﴿الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ﴾

در فرهنگ سیاسی قرآن، بر احتیاط و حزم در امور اجتماعی و سیاسی تأکید و سفارش فراوان شده است ﴿وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ﴾؛ امّا ترس و احساس ناامنی، به معنای "احساس زودگذر یا بادوام ناشی از خطر واقعی یا خیالی" یک پدیده روان‌شناختی است که امکان دارد، ذاتی یا دارای ماهیت فرهنگی - اجتماعی باشد که به صورت احساسات دلهره‌آور، رنج و عذاب درونی، وحشت، هول و هراس، سراسیمگی و نیز به صورت اقدامات خودبه‌خودی یا آگاهانه بروز نماید.

قرآن "خوف" را به عنوان وصفی فردی و اجتماعی منفی و ضد ارزشی، از مؤمنان و جامعه ایمانی نفی کرده است: ﴿فَمَنْ آمَنَ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ﴾..

• استیلای ترس بر قلب، انقطاع به سبب پُر شدن (قلب) از خوف، ترس و هراس.

﴿سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ﴾.

آنچه رُعب را از خوف و ترس متفاوت می‌سازد، استیلای ترس بر انسان به صورتی است که قدرت هر کنش و واکنشی را از او سلب می‌کند؛ لذا برخی لغت شناسان معادل مفهومی قطع و انقطاع را برای آن آورده‌اند که کنایه از ذلالت و از بین ‌رفتن قدرت از دست کافران است ﴿سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا﴾.

در فرهنگ سیاسی، ترس ممکن است نشان‌دهنده یک خصلت پایدار در وجدان و ضمیر نه تنها یک فرد خاص، بلکه یک گروه اجتماعی و حتی کل جامعه باشد.

منابع

• نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: