خطبه‌های نهج البلاغه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نهج البلاغه است. نهج البلاغه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نهج البلاغه در تاریخ اسلامی - نهج البلاغه در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• شریف رضی با سلیقه خود و البته با در نظر گرفتن برخی ضرورت‌ها متن نهج البلاغه را تنظیم کرده است. در این بین، برخی خطبه‌های نهج البلاغه در طول تاریخ، بیشتر مورد توجه و کنکاش دانشمندان قرار گرفته است. از آن جمله است:

1. خطبه اول در نهج البلاغه که از آن با عنوان خطبه توحیدیه یاد می‌کنند. این خطبه دربردارنده نکته‌های دقیق توحیدی است
2. خطبه سوم نهج البلاغه (خطبه شقشقیه): این خطبه از معروف‌ترین خطبه‌های نهج البلاغه و دردنامه امام و گویای گله‌های اوست. در این خطبه امام به رمزگشایی از آنچه بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) رخ داد، می‌پردازد و شکایت خود را از غاصبان خلافت ابراز می‌دارد. هم‌چنین برخی از ویژگی‌های خلفا را بیان می‌کند
3. خطبه ۲۷ نهج البلاغه معروف به خطبه جهادیه، یکی از مشهورترین خطبه‌های امام است که بسیاری از مورخان و محدثان آن را روایت کرده‌اند
4. خطبه ۸۲ نهج البلاغه (غراء): امیرالمؤمنین (ع) در این خطبه، موضوع انسان و رابطه او با خدا را از ابعاد گوناگون مورد توجه قرار داده است
5. خطبه ۹۰ نهج البلاغه (خطبه اشباح): این خطبه به‌طورکلی موضوع توحید را مورد توجه قرار داده است
6. خطبه ۱۸۴ نهج البلاغه (خطبه متقین): امام در بیانی مفصل به توصیف ویژگی‌های مردان خدا پرداخته‌اند. در این خطبه حدود پنجاه صفت برای پرهیزگاران به شیواترین الفاظ و دقیق‌ترین بیان، ذکر شده است
7. خطبه ۱۹۳ نهج البلاغه : سوگ‌نامه و دردنامه امام (ع) در سوگ از دست دادن همسر خویش، حضرت فاطمه زهرا (س)، است

• فهرست موضوعی خطبه‌های نهج البلاغه را به‌طور کلی می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:

1. خطبه‌های اخلاقی: ۴۳ – ۶۳ – ۶۴ – ۷۶ – ۸۲ – ۹۹ – ۱۱۱ – ۱۱۳ – ۱۴۰ – ۱۴۳ – ۱۴۹ – ۱۵۳ – ۱۸۸ – ۲۰۳ – ۲۰۴ – ۲۲۰ – ۲۲۱ ...
2. اعتقادی: ۴۹ – ۶۷ – ۷۲ – ۹۶ – ۱۰۰ – ۱۰۴ – ۱۱۲ – ۱۱۵ – ۱۵۲ – ۱۵۲ – ۱۷۹ – ۲۲۷ – ۲۳۱ – ۲۳۶ – ۲۳۹ ...
3. اخلاقی – اعتقادی: ۱۲ – ۲۰ – ۸۳ – ۸۵ – ۸۶ – ۹۰ – ۹۴ – ۱۱۰ – ۱۱۴ – ۱۲۰ – ۱۳۲ – ۱۳۳ – ۱۴۱ – ۱۴۴ – ۱۵۴ – ۱۵۷ – ۱۶۲ ...
4. اخلاقی – اجتماعی: ۵۲ – ۱۶۷ – ۱۹۳ – ۲۰۹
5. اقتصادی: ۲۲۵ - ۲۳۲
6. اخلاقی – اقتصادی: ۱۱۷ – ۱۴۲
7. تاریخ سیاسی: ۱۶۴ – ۱۷۰ – ۲۲۹ – ۲۴۰
8. سیاسی: ۳۰ – ۴۰ – ۵۹ – ۶۰ – ۶۸ – ۸۴ – ۱۳۵ – ۱۴۸ – ۱۶۸ – ۱۷۷ ...
9. علمی: ۲۱۰ – ۲۳۴
10. نظامی: ۱۲۴

منابع

• دانشنامه نهج البلاغه ج۲