اعرابیت در فقه اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اعرابیت است. اعرابیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اعرابیت در قرآن - اعرابیت در فقه اسلامی - اعرابیت در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

به کسانی که مکان ثابتی برای اقامت ندارند بلکه به صورت سیار در صحراها و مراتع زیر چادر زندگی می‌‏کنند، «بَدَوی» یا بادیه نشین گفته می‏‌شود، در مقابل «حَضَری» که اعم از شهر نشین و روستا نشین است.

تعلّق احکام شرع بر مکلّف با قطع نظر از خصوصیات سکونتی و زندگی او است. از این‌‏رو، بادیه نشین در احکام با شهرنشین و روستانشین یکسان است

مگر مواردی که به سبب اختلاف طبیعت زندگی بادیه نشینی با شهر نشینی و مانند آن از این قاعده استثنا شده است که در ذیل به مواردی از آن اشاره می‏‌شود.

احکام

1. صلات: در کراهت یا حرمت پیش ‏نماز شدن بدَوی برای حضری اختلاف است. قول نخست، مشهور میان متأخّران است. بر بادیه‌‏نشینی که برای تأمین آب و علف دام خویش پیوسته در حال جابه جایی است حکم مسافر جاری نمی‏‌شود؛ بلکه نمازش تمام و روزه‏اش صحیح است مگر آنکه برای منظوری دیگر همچون زیارت، تجارت و حج سفر کند که با تحقّق عنوان سفر شرعی، حکم مسافر را پیدا می‏‌کند .
2. جهاد: بنابر قول مشهور بادیه نشینان هرچند در جنگ شرکت کنند از غنیمت سهمی ندارند. تنها مقدار اندکی از غنیمت به عنوان رضخ به آنان داده می‏‌شود. مراد از بادیه نشینان، خصوص افرادی هستند که اسلام آورده، لکن هنوز در اسلام، استوار و ثابت قدم نگشته‏‌اند و بر ترک مهاجرت و باقی ماندن در بادیه در قبال عدم سهم‏‌خواهی از غنیمت مصالحه کرده‏‌اند.
3. وکالت: مشهور فقها وکالت حَضَری برای بادیه نشین ـ بلکه هر فرد غریبی ـ را جهت فروش کالاهای وی که به شهر یا روستا آورده است، مکروه دانسته‌‏اند. قول مقابل آن، حرمت است.
4. نکاح: بنابر نظر برخی نگاه کردن به آن مقدار از مو یا بدن زنان بادیه نشین که به طور متعارف و رایج نمی‌‏پوشانند، بدون شهوت جایز است . ازدواج زن حضَری با مرد اعرابی مکروه است.
5. شهادات: شهادت بادیه نشین علیه حضَری با وجود شرایط بنابر مشهور، پذیرفته است. ابن جُنید قائل به عدم پذیرش آن شده مگر آنکه مورد شهادت در بادیه رخ داده و حَضَری در آنجا وجود نداشته باشد یا مورد، قتلی باشد که حَضَری حضور نداشته است

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت