منظور از علم سیاست چیست؟ (پرسش)

منظور از علم سیاست چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ فقه سیاسی
مدخل اصلی	علم سیاست
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

منظور از علم سیاست چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث فقه سیاسی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی فقه سیاسی مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی اصغر نصرتی

حجت الاسلام و المسلمین علی اصغر نصرتی در کتاب «نظام سیاسی اسلام» در این‌باره گفته‌ است:

«تعریف علم سیاست، پیوستگی مستقیم به تعریف سیاست دارد، همان‌طور که سیاست به دو معنای عام و خاص تعریف شد، علم سیاست نیز به دو گونه تعریف می‌شود. برمبنای تعریف عام سیاست، علم سیاست، دانشی است که به‌کارگیری آن اداره و سرپرستی مجموعهٔ امور ارتباطی، فرهنگی و اقتصادی جامعه در جهت تحقق هدف خاص و توسعهٔ بستر رشد امکان‌پذیر می‌سازد. با این تعریف، علم سیاست کلیه علومی را که به شکلی با اداره امور مختلف جامعه مرتبط هستند شامل می‌شود. ولی مبتنی بر تعریف خاص از سیاست، تعریف علم سیاست، عبارت است از: دانشی که به‌کارگیری آن، امکان اداره و تنظیم مجموعه اموری از جامعه را فراهم می‌کند و سبب رشد ارتباطات و تصحیح نسبت میان امور جامعه می‌شود. در این تعریف دایره علم سیاست به مراتب محدودتر و از حیث موضوع مشخص‌تر از تعریف عام آن است.

همان‌طور که اختلاف مکاتب، دیدگاه‌ها و هدف‌ها سبب شده بود که سیاست به گونه‌های متفاوتی تعریف و تفسیر شود، در بحث از علم سیاست نیز که تابعی از سیاست است، تعدد و پراکندگی آرا و نظریات راه‌یافته که از آن میان می‌توان به چند برداشت مختلف از علم سیاست اشاره نمود:

علم مطالعه دولت و نهادهای سیاسی: کتاب آشنایی با علم سیاست، می‌نویسد: “علم سیاست را می‌توان به عنوان علم دولت یا به عنوان رشته‌ای از علوم اجتماعی که مربوط به تئوری، سازمان‌ها و اعمال دولت است علم مطالعه دولت و نهادهای سیاسی تعریف نمود. با دید وسیع‌تری می‌توان اعمال گروه‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی را که کمابیش از دولت جدا بوده‌اند؛ ولی درصدد به دست آوردن قدرت سیاسی و گسترش نفوذ خود بر سیاست ملی و رهبری تغییرات اجتماعی می‌باشند، (می‌توان) به تعریف فوق اضافه نموده”

علم شناخت قدرت: محققانی مانند هارولد لاسول، چارلز مریام، ماکس وبر، برتراند راسل، واتکینس، هانس مورگنتا که بر سرشت پویای سیاست تأکید کرده‌اند، معتقدند که قدرت، مفهوم اساسی سیاست است و همه شاخه‌های علم سیاست را به هم پیوند می‌زند. بر این اساس سیاست و علم سیاست در زمینه مبادی، مبانی و آثار با قدرت موجود در اجتماع سروکار دارد و از آنجا که در نظر و عمل سیاسی، مهم‌ترین عامل، قدرت است، شناخت قدرت به عنوان اصلی‌ترین وظیفه علم سیاست قلمداد می‌شود؛ چنانچه لاسول در تعریف علم سیاست گفته است: “علم سیاست به صورت یک نظام تجربی عبارت از مطالعه چگونگی شکل گرفتن قدرت و سهیم شدن در آن است و عمل سیاسی، عملی است که بر اساس قدرت انجام می‌گیرد”

علم مطالعه پدیده‌های سیاسی: برخی بر این باورند که ارسطو، علم سیاست را پایه‌گذاری نموده و به تدارک روش خاص و تقسیم‌بندی مناسب و زبان مخصوص برای این علم، پرداخته است؛ چون او اولین کسی است که برای نخستین بار تعداد زیادی از وقایع و قضایای سیاسی را جمع‌آوری نموده است. بنابراین کتاب “سیاست” ارسطو، اختصاص به همین امر دارد؛ یعنی او اکثر رژیم‌های هم عصر خود را در این کتاب مورد بررسی قرار می‌دهد. به نظر وی سیاست عملاً رأس سلسله مراتب علوم را اشغال می‌کند؛ زیرا موضوع آن “سیته” است و علم سیاست علم تشکیل و رهبری کشور، شهر (سیته) است.

ابوالحمد، در صفحه سی و یک مبانی سیاست می‌نویسد: “علم سیاست، علمی است که مطالعه و تحقیق پیرامون پدیده‌های سیاسی و اشکال مختلف دولت، حکومت، روابط قدرت، مبانی مادی، اخلاقی و اعتقادی هر یک از آنها در زمان‌ها و مکان‌های مختلف و کشف روابط پدیده‌های سیاسی و علل پیدایش آنها و نیز مطالعه و تحقیق درباره اداره جامعه کشور و روابط بین‌الملل را انجام می‌دهد”»

منبع‌شناسی جامع فقه سیاسی

• کتاب‌شناسی فقه سیاسی؛
• مقاله‌شناسی فقه سیاسی؛
• پایان‌نامه‌شناسی فقه سیاسی.