ثمامة بن مثنی شیبانی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۲۱:۱۳

آشنایی اجمالی

از شهدایی که نام آنان در نامۀ امیرالمؤمنین آمده، ثمامة بن مثنی است. پدرش مثنی بن حارثه شیبانی در سال نهم یا دهم هجری با گروهی بر پیامبر وارد شد و مسلمان گردید^[۱]. ابن کلبی دربارۀ نسب وی می‌نویسد: از بنی سعد بن مره، مثنی بن حارثة بن سلمة بن ضمضم بن سعد است، صاحب روز نخیله که مهران را کشت^[۲]. مثنی اولین فرمانده در سرزمین عراق و از تشویق کنندگان به جنگ با فارس، در خلافت ابوبکر بود^[۳]. او از فرماندهان فتوحات دوران عمر بود^[۴]. که در سال ۱۴ هجری کشته شد^[۵]. برخی بر این نظرند که مثنی و خاندانش شیعۀ علی(ع) بودند و فرزندان و قبیله‌اش همراه علی در جمل؛ که فرزندش ثمامه در جمل به شهادت رسید. مصعب بن مثنی را نیز فرزند وی دانسته‌اند^[۶]. سخنی از مصعب در همین جنگ نقل شده که این احتمال را تقویت می‌کند. عبدالرزاق نقل می‌کند: برخی از زید بن صوحان و بعضی از مصعب بن مثنی نقل کرده‌اند که گفت: ما را دفن کنید با آنچه از خون ما به زمین رسیده است^[۷].

ابن ابی شیبه در نقلی، این خبر را از مصعب با همین عبارت می‌آورد^[۸] و در نقلی دیگر از قول زید بن صوحان آمده که: مرا با همین خون‌ها که بر زمین ریخته، دفن کنید^[۹].

به هرحال، این نکته نشان می‌دهد که مصعب در نبرد جمل همراه علی(ع) بوده است.

بلاذری می‌نویسد: در روز جنگ جمل، ثمامة بن مثنی بن حارثه^[۱۰] شیبانی کشته شد و اعور شنی در این باره شعری گفت: ای خدا بکش اقوامی را که آنان در روز خریبه کشتند، علباء، حسان، ابن مثنی که شمشیر باعث کشتن آن شد و بهترین قاریانشان: زید بن صوحان.

خریبه، جایی است که جنگ جمل در آنجا رخ داد^[۱۱].

اینها جمعی از شهدای جنگ جمل بود که حضرت در نامه خود از آنان نام برده و از شهادتشان متأثر شده است. ^[۱۲]

منابع

ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۴

پانویس

↑ الإستیعاب، ج۴، ص۱۴۵۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۵۶۹.
↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ص۳۰.
↑ حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۷۰؛ زرکلی، الٔاعلام، ج۵، ص۲۷۶.
↑ دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۱۳.
↑ ابن حجر، ج۵، ص۵۶۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۳۸۹؛ همو، مشاهیر علماء الامصار، ص۶۴؛ زرکلی، الأعلام، ج۵، ص۲۷۶.
↑ کورانی، قراءة جدیدة للفتوحات الاسلامیه، ج۲، ص۱۹۸-۲۰۰.
↑ عبدالرزاق، المصنف، ج۳، ص۵۴۲.
↑ ابن ابی شیبه، المصنف، تحقیق سعید لحام، ج۳، ص۱۳۹: ادفنونا و ما أصاب الثری من دمائنا.
↑ ابن ابی شیبه، المصنف، تحقیق سعید لحام، ج۷، ص۶۰۷: ادفنونی و ما أصاب الثری من دمائنا.
↑ بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۳، ص۴۱. در این نسخه، نام پدر مثنی، حارثه آمده که مطابق با دیگر منابع و فتوح البلدان بلاذری است؛ درحالی‌که در نسخۀ محمدباقر محمودی، حازمۀ شیبانی آمده است.
↑ أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۴۴: یا قاتل الله أقواما هم قتلوایوم الخریبة علباء و حسانا و ابن المثنی أصاب السیف مقتله و خیر قرائهم زید بن صوحانا.
↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج4، ص 148 - 150.

[1] الإستیعاب، ج۴، ص۱۴۵۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۵۶۹.

[2] ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ص۳۰.

[3] حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۷۰؛ زرکلی، الٔاعلام، ج۵، ص۲۷۶.

[4] دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۱۳.

[5] ابن حجر، ج۵، ص۵۶۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۳۸۹؛ همو، مشاهیر علماء الامصار، ص۶۴؛ زرکلی، الأعلام، ج۵، ص۲۷۶.

[6] کورانی، قراءة جدیدة للفتوحات الاسلامیه، ج۲، ص۱۹۸-۲۰۰.

[7] عبدالرزاق، المصنف، ج۳، ص۵۴۲.

[8] ابن ابی شیبه، المصنف، تحقیق سعید لحام، ج۳، ص۱۳۹: ادفنونا و ما أصاب الثری من دمائنا.

[9] ابن ابی شیبه، المصنف، تحقیق سعید لحام، ج۷، ص۶۰۷: ادفنونی و ما أصاب الثری من دمائنا.

[10] بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۳، ص۴۱. در این نسخه، نام پدر مثنی، حارثه آمده که مطابق با دیگر منابع و فتوح البلدان بلاذری است؛ درحالی‌که در نسخۀ محمدباقر محمودی، حازمۀ شیبانی آمده است.

[11] أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۴۴: یا قاتل الله أقواما هم قتلوایوم الخریبة علباء و حسانا و ابن المثنی أصاب السیف مقتله و خیر قرائهم زید بن صوحانا.

[12] ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج4، ص 148 - 150.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 به هرحال، این نکته نشان می‌دهد که مصعب در [[نبرد جمل]] همراه علی{{ع}} بوده است.
-[[بلاذری]] می‌نویسد: در [[روز]] [[جنگ جمل]]، [[ثمامة بن مثنی بن حارثه]]<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۳، ص۴۱. در این نسخه، نام پدر مثنی، حارثه آمده که مطابق با دیگر منابع و فتوح البلدان بلاذری است؛ درحالی‌که در نسخۀ محمدباقر محمودی، حازمۀ شیبانی آمده است.</ref> [[شیبانی]] کشته شد و [[اعور شنی]] در این باره شعری گفت: ای [[خدا]] بکش اقوامی را که آنان در روز خریبه کشتند، [[علباء]]، [[حسان]]، ابن [[مثنی]] که [[شمشیر]] باعث کشتن آن شد و بهترین قاریانشان: [[زید بن صوحان]].
+[[بلاذری]] می‌نویسد: در [[روز جنگ جمل]]، [[ثمامة بن مثنی بن حارثه]]<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۳، ص۴۱. در این نسخه، نام پدر مثنی، حارثه آمده که مطابق با دیگر منابع و فتوح البلدان بلاذری است؛ درحالی‌که در نسخۀ محمدباقر محمودی، حازمۀ شیبانی آمده است.</ref> [[شیبانی]] کشته شد و [[اعور شنی]] در این باره شعری گفت: ای [[خدا]] بکش اقوامی را که آنان در روز خریبه کشتند، [[علباء بن هیثم سدوسی|علباء]]، [[حسان]]، ابن مثنی که [[شمشیر]] باعث کشتن آن شد و بهترین قاریانشان: [[زید بن صوحان]].
 خریبه، جایی است که جنگ جمل در آنجا رخ داد<ref>أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۴۴: {{عربی|یا قاتل الله أقواما هم قتلوایوم الخریبة علباء و حسانا و ابن المثنی أصاب السیف مقتله و خیر قرائهم زید بن صوحانا}}.</ref>.