شریعت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۰ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۵۶

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

شریعت در قرآن | شریعت در حدیث | شریعت در نهج البلاغه | شریعت در کلام اسلامی | شریعت در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل شریعت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

معنای شریعت

شریعت، یعنی مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها که خدا از دین برای انسان مقرر کرده و راهی که به واسطۀ پیامبران بر بندگان خویش گشوده و به پیروی کردن از آن امر کرده: ﴿ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِّنَ الأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا﴾^[۱]. شریعت، قانون اساسی زندگی معتقدان به یک دین به حساب می‌‌آید و اصطلاحی است که بیش‌تر به معنای دین به کار می‌رود و اعتقادات و احکام و اخلاقیات دینی را در بر می‌گیرد. بدین روی می‌توان به جای "دین موسی"، گفت "شریعت موسی" یا "شریعت یهود". این معنا از شریعت، معنای عام آن است؛ اما عرفا و فقها این اصطلاح را به معنایی خاص نیز به کار برده‌اند که عبارت است از احکام عملی و فقهی و ظاهری؛ از این رو علم به احکام فرعی را "علم شرایع" نامیده‌اند.

شریعت از دیدگاه فقها و عرفا

فقها معتقدند مقررات اسلامی در سه بخش مجزا از یکدیگر خلاصه می‌‌شود: بخش عقاید که به عقل و فکر مربوط است؛ بخش اخلاق به نفس و ملکات و عادات نفسانی و بخش احکام به اعضا و جوارح مربوط می‌‌گردد.
مراد عرفا از شریعت، احکام ظاهری و عملی اسلام است که پایبندی به شریعت شرط راه یافتن به طریقت و حقیقت است و باطن شریعت، راه است و آن را "طریقت" می‌‌خوانند و پایان این راه "حقیقت" یعنی همان توحید است و شریعت وسیله یا پوسته‌ای است برای طریقت و طریقت وسیله‌ای برای حقیقت و اینها از یکدیگر مجزا نیستند، بلکه در عین اختلاف، با یکدیگر متحدند و یکی ظاهر است و دیگری باطن و سومی باطن باطن.
عرفا و فقها متفق القول‌اند که شریعت، مقررات و احکام اسلامی مبتنی بر سلسله‌ای از حقایق و مصالح است. فقها این مصالح را علل و روح شریعت به شمار می‌‌ آورند که انسان را به سعادت می‌‌رساند؛ ولی عرفا معتقدند همۀ مصالح و حقایق از نوع شرایط و امکانات، منازل و مراحلی است که انسان را به مقام قرب الهی و وصول به حقیقت سوق می‌دهد.

نسخ در شریعت

هر شریعتی، احکام شریعت پیش از خود را نسخ می‌کند و شریعت اسلام ـ که آخرین شریعت است ـ همۀ شرایع پیشین را نسخ کرده است؛ اما مراد از نسخ آن نیست که همۀ تعالیم پیامبران پیشین از حقانیت و اعتبار می‌افتند، بلکه احکام فرعی و فقهی شریعت آنان با ظهور شریعت محمدی (ص) به نسخ دچار گشته‌اند.

منابع

فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «سپس تو را بر آبشخوری از کار (دین) برگماشتیم، از همان پیروی کن» سوره جاثیه، آیه ۱۸.

[1] «سپس تو را بر آبشخوری از کار (دین) برگماشتیم، از همان پیروی کن» سوره جاثیه، آیه ۱۸.

[۱]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+==معنای [[شریعت]]==
-*اصطلاحی است که بیش‌تر به معنای [[دین]] به کار می‌رود و عبارت است از همان راهی که [[خداوند]] به واسطه [[پیامبران]] بر [[بندگان]] خویش گشوده است و [[اعتقادات]] و [[احکام]] و اخلاقیات [[دینی]] را در بر می‌گیرد<ref>{{متن قرآن| وَآتَيْنَاهُم بَيِّنَاتٍ مِّنَ الأَمْرِ فَمَا اخْتَلَفُوا إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمْ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ }}؛ سوره جاثیه، آیه ۱۷.</ref>. بدین روی می‌توان- مثلًا- به جای "[[دین]] [[موسی]]"، گفت "شریعت [[موسی]]" یا "شریعت [[یهود]]". این معنا از شریعت، معنای عام آن است؛ اما عرفا و [[فقها]] این اصطلاح را به معنایی خاص نیز به کار برده‌اند که عبارت است از [[احکام عملی]] و [[فقهی]] و ظاهری؛ چنان که کتاب [[علامه حلی]] در [[احکام]] فقهی‌ "شرائع الاسلام" نام دارد و از این رو است که [[علم به احکام]] فرعی را "[[علم]] [[شرایع]]" نام کرده‌اند. عرفا از شریعت، کنار طریقت و [[حقیقت]] یاد می‌کنند و مراد آنان [[احکام]] ظاهری و عملی [[اسلام]] است. اهل عرفان، پای‌بندی به شریعت را شرط راه یافتن به طریقت و [[حقیقت]] دانسته‌اند؛ چنان‌که [[ابوالقاسم قشیری]] گوید: "شریعت، امر به [[التزام]] [[عبودیت]] است و [[حقیقت]]، مشاهده [[ربوبیت]]، و هر شریعتی که مؤید به [[حقیقت]] نباشد، غیر مقبول است و هر حقیقتی که [[مقید]] به شریعت نباشد، غیر محصول است"<ref>رساله قشریه‌، ۴۳ به نقل از فرهنگ معارف اسلامی‌، ۳/ ۹۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 300.</ref>.
+*[[شریعت]]، یعنی مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها که [[خدا]] از [[دین]] برای [[انسان]] مقرر کرده و راهی که به واسطۀ [[پیامبران]] بر [[بندگان]] خویش گشوده و به [[پیروی]] کردن  از آن امر کرده: {{متن قرآن|ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِّنَ الأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا}}<ref>«سپس تو را بر آبشخوری  از کار (دین) برگماشتیم، از همان پیروی کن» سوره جاثیه، آیه ۱۸.</ref>. [[شریعت]]، [[قانون]] اساسی [[زندگی]] معتقدان به یک [[دین]] به حساب می‌‌آید و اصطلاحی است که بیش‌تر به معنای [[دین]] به کار می‌رود و [[اعتقادات]] و [[احکام]] و اخلاقیات [[دینی]] را در بر می‌گیرد. بدین روی می‌توان به جای "[[دین]] [[موسی]]"، گفت "[[شریعت]] [[موسی]]" یا "[[شریعت]] [[یهود]]". این معنا از [[شریعت]]، معنای عام آن است؛ اما عرفا و [[فقها]] این اصطلاح را به معنایی خاص نیز به کار برده‌اند که عبارت است از [[احکام عملی]] و [[فقهی]] و ظاهری؛ از این رو [[علم به احکام]] فرعی را "[[علم]] [[شرایع]]" نامیده‌اند.
-*[[شریعت اسلامی]]- به معنای عام آن- ویژگی‌هایی دارد که عبارت‌اند از: [[جامعیت]]، هماهنگی با خِرَد و [[فطرت]] و دوری از سخت‌گیری، نفی ضرر و زیان، [[اصلاح‌طلبی]]، [[مبارزه]] با [[فساد]] و تأکید بر [[حقوق]] و آزادی‌های فردی و [[اجتماعی]]<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 300.</ref>.
+==[[شریعت]] از دیدگاه [[فقها]] و عرفا==
-==[[نسخ شرایع]]==
+*[[فقها]] معتقدند [[مقررات اسلامی]] در سه بخش مجزا از یکدیگر خلاصه می‌‌شود: بخش [[عقاید]] که به [[عقل]] و [[فکر]] مربوط است؛ بخش [[اخلاق]] به [[نفس]] و ملکات و عادات نفسانی و بخش [[احکام]] به اعضا و جوارح مربوط می‌‌گردد.
-*هر شریعتی، شریعت پیش از خود را [[نسخ]] می‌کند و [[شریعت اسلام]]- که واپسین شریعت است- همه [[شرایع]] پیشین را [[نسخ]] کرده است؛ اما مراد از [[نسخ]] آن نیست که همه [[تعالیم]] [[پیامبران پیشین]] از [[حقانیت]] و اعتبار می‌افتند. [[تعالیم]] [[پیامبران]] {{صل}} بر دو بخش‌اند: یکی تعالیمی که ماهیت اخباری دارند؛ همانند [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]]. [[نسخ]] به این [[تعالیم]] راه ندارد. دیگر، تعالیمی که دارای ماهیت انشائی‌اند و [[صدق]] و کذب‌پذیر نیستند. این [[تعالیم]] دستخوش [[نسخ]] می‌شوند. بدین سان، در نظر [[مسلمانان]]، [[نبوت]] [[پیامبران پیشین]] [[نسخ]] نشده است؛ بلکه [[احکام]] فرعی شریعت آنان با [[ظهور]] [[شریعت محمدی]] {{صل}} به [[نسخ]] دچار گشته‌اند<ref>دائرةالمعارف فارسی‌،۲/ ۱۴۷۱.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 300.</ref>.
+*مراد عرفا از [[شریعت]]، [[احکام]] ظاهری و عملی [[اسلام]] است که [[پایبندی]] به [[شریعت]] شرط راه یافتن به طریقت و [[حقیقت]] است و [[باطن شریعت]]، راه است و آن را "طریقت" می‌‌خوانند و پایان این راه "[[حقیقت]]" یعنی همان [[توحید]] است و [[شریعت]] وسیله یا پوسته‌ای است برای طریقت و طریقت وسیله‌ای برای [[حقیقت]] و اینها از یکدیگر مجزا نیستند، بلکه در عین [[اختلاف]]، با یکدیگر متحدند و یکی ظاهر است و دیگری [[باطن]] و سومی [[باطن]] باطن.
-*بزرگان و علمای [[اسلام]] معتقدند که پاره‌ای [[احکام شریعت]] خاتم نیز با [[احکام]] جدیدی [[نسخ]] شده و کنار رفته‌اند؛ همانند [[قبله]] که [[مسلمانان]] نخست مؤظف بودند رو به [[بیت المقدس]] [[نماز]] بگزارند؛ اما پس از مدتی این [[حکم]] [[نسخ]] شد و [[وظیفه]] یافتند روی به سوی [[کعبه]] کنند و نیز همانند [[وجوب]] [[صدقه]] برای [[نجوا]] با [[پیامبر]] {{صل}} و خانه‌نشین کردن [[زنان]] اگر خویش را به [[فحشا]] بیالایند<ref>{{متن قرآن| قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاء فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ }}؛ سوره بقره، آیه ۱۴۴؛ {{متن قرآن|أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ }}؛ سوره مجادله، آیه ۱۳؛ {{متن قرآن|وَالَّلاتِي يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِن نِّسَائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُواْ عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِّنكُمْ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّىَ يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلاً}}؛ سوره نساء، آیه ۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 301.</ref>.
+*عرفا و [[فقها]] متفق القول‌اند که [[شریعت]]، مقررات و [[احکام اسلامی]] مبتنی بر سلسله‌ای از حقایق و [[مصالح]] است. [[فقها]] این [[مصالح]] را [[علل]] و [[روح]] [[شریعت]] به شمار می‌‌ آورند که [[انسان]] را به [[سعادت]] می‌‌رساند؛ ولی عرفا معتقدند همۀ [[مصالح]] و حقایق از نوع شرایط و امکانات، منازل و مراحلی است که [[انسان]] را به [[مقام قرب الهی]] و وصول به [[حقیقت]] سوق می‌دهد.
+==[[نسخ]] در [[شریعت]]==
+*هر شریعتی، [[احکام شریعت]] پیش از خود را [[نسخ]] می‌کند و [[شریعت اسلام]] ـ که آخرین [[شریعت]] است ـ همۀ [[شرایع]] پیشین را [[نسخ]] کرده است؛ اما مراد از [[نسخ]] آن نیست که همۀ [[تعالیم]] [[پیامبران پیشین]] از [[حقانیت]] و اعتبار می‌افتند، بلکه [[احکام]] فرعی و [[فقهی]] [[شریعت]] آنان با [[ظهور]] [[شریعت محمدی]] {{صل}} به [[نسخ]] دچار گشته‌اند.
 ==منابع==