شعائر در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۶ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۰۱

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث شعائر است. "شعائر" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

شعائر در قرآن | شعائر در حدیث | شعائر در کلام اسلامی| شعائر در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل شعائر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

شعایر جمع شعیره به معنای علامت است و شعایر الهی، علامت‌هایی است که خداوند آنها را برای اطاعتش نصب کرده است. شعایر به عنوان جمع شعار به معنای لباس و جامه‌ای که روی پوست بدن قرار می‌گیرد و با موهای بدن تماس دارد، نیز به کار می‌رود (کنایه از ارتباطات تنگاتنگ این علایم با متن دین) ^[۱] منظور از شعایر الهی در قرآن، نشانه‌های دقیق و شواهد رقیقی است که بر عظمت و کبریایی خداوند دلالت دارد^[۲]. قرآن کریم در آیاتی چند مؤمنان را به حفظ شعائر الهی توصیه کرده است. از دید برخی مفسران: تمام آنچه در برنامه‌های دینی وارد شده و انسان را به یاد عظمت آیین او می‌اندازد، شعایر الهی است. و حقیقت تعظیم آن است که مقام و موقعیت این شعایر را در افکار و اذهان و ظاهر و باطن بالا ببرند و آنچه در خور احترام و عظمت آنهاست، به جای آورند^[۳].

واژه “حرمات” تا حدی با واژه “شعائر” قرابت معنایی دارد، و جمع حرمه به معنای چیزی است که باید احترام آن را نگاه داشت. “حرم” را به این جهت حرم می‌گویند که مکانی محترم است و هتک آن جایز نیست. اعمال نامشروع و قبیح را نیز از این جهت حرام گفته‌اند که انجام آن ممنوعیت دارد، همان‌گونه که در مورد حرم یا ماه‌های حرام بعضی اعمال ممنوع شده است^[۴]. واژه حدود الله، احکام الله، فرائض الله، نیز مترادف با شعایر تفسیر شده است؛ همچنین شعایر به عبادات گروهی، دین خدا^[۵]؛ مؤمن و جواز احترام او^[۶]؛ ائمه اطهار^[۷]، تفسیر مصداقی شده است. محقق صاحب شرایع، زیارتگاه اهل بیت(ع)، مساجد، قبور پیامبران و شاید اولیا و دانشمندان و مؤمنان متقی را از مصداق‌های شعایر شمرده و صاحب جواهر در تکمیل بیان وی، اذان و اقامه، نماز و روزه و مشابه آنها را از زمره شعایر به شمار آورده است^[۸]. طبرسی نیز در تفسیر آن، وجوهی را احتمال داده است^[۹].

آیات قرآنی مرتبط

برحذر داشتن مؤمنان از نقض حریم شعائر الهی: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ...﴾^[۱۰].
حفظ شعائر الهی نشانه تقوای قلبی: ﴿ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ﴾^[۱۱].
توصیه به بزرگداشت قوانین الهی به عنوان یکی از مصداق‌های شعایر: ﴿ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ...﴾^[۱۲].
توصیه ضمنی به رعایت مناسک دینی به عنوان مصداقی از شعائر الهی: ﴿لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ...﴾^[۱۳].^[۱۴]

جستارهای وابسته

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۸.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۹۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۹۶.
↑ ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.
↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۳۱.
↑ جعفربن خضر کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مهمات الشرایعه الغراء، ص۵۲۵.
↑ علی نمازی شاهرودی، مستدرک سفینه البحار، ج۵، ص۴۱۷.
↑ محمدحسن النجفی، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴.
↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷.
↑ «ای مؤمنان! (حرمت) شعائر خداوند را و نیز (حرمت) ماه حرام را نشکنید» سوره مائده، آیه ۲.
↑ «(حقیقت) این است؛ و هر کس نشانه‌های (بندگی) خداوند را سترگ دارد، بی‌گمان، این (کار) از پرهیزگاری دل‌هاست» سوره حج، آیه ۳۲.
↑ «چنین است؛ و هر که حرمت‌های خداوند را سترگ بدارد همان نزد پروردگارش برای او بهتر است» سوره حج، آیه ۳۰.
↑ «برای هر امّتی آیینی نهاده‌ایم که آنان بر همان (آیین) رفتار می‌کنند» سوره حج، آیه ۶۷.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۵۵.

[1] حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۸.

[2] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۹۲.

[3] مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۹۶.

[4] ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.

[5] فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۳۱.

[6] جعفربن خضر کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مهمات الشرایعه الغراء، ص۵۲۵.

[7] علی نمازی شاهرودی، مستدرک سفینه البحار، ج۵، ص۴۱۷.

[8] محمدحسن النجفی، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴.

[9] فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷.

[10] «ای مؤمنان! (حرمت) شعائر خداوند را و نیز (حرمت) ماه حرام را نشکنید» سوره مائده، آیه ۲.

[11] «(حقیقت) این است؛ و هر کس نشانه‌های (بندگی) خداوند را سترگ دارد، بی‌گمان، این (کار) از پرهیزگاری دل‌هاست» سوره حج، آیه ۳۲.

[12] «چنین است؛ و هر که حرمت‌های خداوند را سترگ بدارد همان نزد پروردگارش برای او بهتر است» سوره حج، آیه ۳۰.

[13] «برای هر امّتی آیینی نهاده‌ایم که آنان بر همان (آیین) رفتار می‌کنند» سوره حج، آیه ۶۷.

[14] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۵۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==مقدمه==
-[[شعایر]] جمع شعیره به معنای علامت است و شعایر [[الهی]]، علامت‌هایی است که [[خداوند]] آنها را برای اطاعتش [[نصب]] کرده است. شعایر به عنوان جمع [[شعار]] به معنای [[لباس]] و جامه‌ای که روی پوست [[بدن]] قرار می‌گیرد و با موهای بدن تماس دارد، نیز به کار می‌رود [کنایه از [[ارتباطات]] تنگاتنگ این علایم با متن [[دین]]]<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۸.</ref> منظور از شعایر الهی در [[قرآن]]، نشانه‌های دقیق و شواهد رقیقی است که بر [[عظمت]] و کبریایی خداوند دلالت دارد<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۹۲.</ref>.
+[[شعایر]] جمع شعیره به معنای علامت است و [[شعایر الهی]]، علامت‌هایی است که [[خداوند]] آنها را برای اطاعتش [[نصب]] کرده است. شعایر به عنوان جمع [[شعار]] به معنای [[لباس]] و جامه‌ای که روی پوست [[بدن]] قرار می‌گیرد و با موهای بدن تماس دارد، نیز به کار می‌رود (کنایه از [[ارتباطات]] تنگاتنگ این علایم با متن [[دین]]) <ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۸.</ref> منظور از شعایر الهی در [[قرآن]]، نشانه‌های دقیق و شواهد رقیقی است که بر [[عظمت]] و کبریایی خداوند دلالت دارد<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۹۲.</ref>.
 [[قرآن کریم]] در آیاتی چند [[مؤمنان]] را به [[حفظ]] [[شعائر]] الهی توصیه کرده است. از دید برخی [[مفسران]]: تمام آنچه در برنامه‌های [[دینی]] وارد شده و [[انسان]] را به یاد عظمت [[آیین]] او می‌اندازد، شعایر الهی است. و [[حقیقت]] [[تعظیم]] آن است که [[مقام]] و موقعیت این شعایر را در [[افکار]] و اذهان و ظاهر و [[باطن]] بالا ببرند و آنچه در خور [[احترام]] و عظمت آنهاست، به جای آورند<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۹۶.</ref>.
-واژه “حرمات” تا حدی با واژه “شعائر” [[قرابت]] معنایی دارد، و جمع حرمه به معنای چیزی است که باید احترام آن را نگاه داشت. “حرم” را به این جهت [[حرم]] می‌گویند که مکانی محترم است و هتک آن جایز نیست. [[اعمال]] [[نامشروع]] و [[قبیح]] را نیز از این جهت [[حرام]] گفته‌اند که انجام آن ممنوعیت دارد، همان‌گونه که در مورد حرم یا [[ماه‌های حرام]] بعضی اعمال [[ممنوع]] شده است<ref>ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.</ref>. واژه [[حدود الله]]، [[احکام]] [[الله]]، [[فرائض]] الله، نیز مترادف با شعایر [[تفسیر]] شده است؛ همچنین شعایر به [[عبادات]] گروهی، [[دین خدا]]<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۳۱.</ref>؛ [[مؤمن]] و جواز احترام او<ref>جعفربن خضر کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مهمات الشرایعه الغراء، ص۵۲۵.</ref>؛ [[ائمه اطهار]]<ref>علی نمازی شاهرودی، مستدرک سفینه البحار، ج۵، ص۴۱۷.</ref>، [[تفسیر]] مصداقی شده است. محقق [[صاحب شرایع]]، [[زیارتگاه]] [[اهل بیت]]{{عم}}، [[مساجد]]، [[قبور]] [[پیامبران]] و شاید [[اولیا]] و [[دانشمندان]] و [[مؤمنان]] [[متقی]] را از مصداق‌های [[شعایر]] شمرده و [[صاحب جواهر]] در تکمیل بیان وی، [[اذان]] و اقامه، [[نماز]] و [[روزه]] و مشابه آنها را از زمره شعایر به شمار آورده است<ref>محمدحسن النجفی، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴.</ref>. [[طبرسی]] نیز در تفسیر آن، وجوهی را احتمال داده است<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷.</ref>.
+واژه “[[حرمات]]” تا حدی با واژه “شعائر” [[قرابت]] معنایی دارد، و جمع حرمه به معنای چیزی است که باید احترام آن را نگاه داشت. “حرم” را به این جهت [[حرم]] می‌گویند که مکانی محترم است و هتک آن جایز نیست. [[اعمال نامشروع]] و [[قبیح]] را نیز از این جهت [[حرام]] گفته‌اند که انجام آن ممنوعیت دارد، همان‌گونه که در مورد حرم یا [[ماه‌های حرام]] بعضی [[اعمال ممنوع]] شده است<ref>ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.</ref>. واژه [[حدود الله]]، [[احکام الله]]، [[فرائض الله]]، نیز مترادف با شعایر [[تفسیر]] شده است؛ همچنین شعایر به [[عبادات گروهی]]، [[دین خدا]]<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۳۱.</ref>؛ [[مؤمن]] و جواز احترام او<ref>جعفربن خضر کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مهمات الشرایعه الغراء، ص۵۲۵.</ref>؛ [[ائمه اطهار]]<ref>علی نمازی شاهرودی، مستدرک سفینه البحار، ج۵، ص۴۱۷.</ref>، [[تفسیر]] مصداقی شده است. محقق [[صاحب شرایع]]، [[زیارتگاه اهل بیت]]{{عم}}، [[مساجد]]، [[قبور پیامبران]] و شاید [[اولیا]] و [[دانشمندان]] و [[مؤمنان]] [[متقی]] را از مصداق‌های [[شعایر]] شمرده و [[صاحب جواهر]] در تکمیل بیان وی، [[اذان]] و اقامه، [[نماز]] و [[روزه]] و مشابه آنها را از زمره شعایر به شمار آورده است<ref>محمدحسن النجفی، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴.</ref>. [[طبرسی]] نیز در تفسیر آن، وجوهی را احتمال داده است<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷.</ref>.
 ==آیات قرآنی مرتبط==