برکت در معارف دعا و زیارات

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث برکت است. "برکت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

برکت در قرآن - برکت در حدیث - برکت در اخلاق اسلامی - برکت در معارف دعا و زیارات - برکت در معارف و سیره سجادی - برکت در معارف و سیره رضوی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل برکت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

واژه برکت به معنای سینه بر زمین زدن شتر و مستلزم قرار و ثبات است و در پایداری خیر الهی و رشد و افزایش آن به کار رفته است. همچنین به معنای فرخندگی و خجستگی، افزونی خیر و سود بسیار می‌باشد. برخی مفسران، برکت را به معنای خیر نامحسوس مادی و معنوی خوانده‌اند. قرآن کریم ایمان و تقوا را موجب گشایش برکات الهی بر مردم معرفی کرده است.

امام سجاد(ع) در فرازهایی از صحیفه سجادیه، از خداوند با صفت برکت‌آفرینی و افزون‌بخشی یاد کرده است: «ای خداوند! منزهی تو. همه آفریدگانت، خواه تو را به یکتایی بپرستند یا نپرستند، چشنده مرگ و رهسپار سرای آخرت‌اند. تو متبارک و متعالی و یکتا و بی‌شریکی. خدایی جز تو نیست». امام همچنین در عبارتی از نیایش سی‌وهفتم و نیایش چهل‌و‌پنجم، به این حقیقت اشاره کرده است.

امام زین‌العابدین(ع)، اطاعت از فرمان خداوند را موجب جاری شدن برکت الهی در زندگی انسان خوانده و چنین عرض می‌کند: «بار خدایا! بر هر یک از تابعان، زنان و فرزندانشان که مطیع فرمان تو باشد، از امروز تا روز باز پسین درود بفرست؛ درودی که به برکت آن، ایشان را از نافرمانی خود بازداری و باغ‌های بهشت به رویشان گشاده گردانی و از کید شیطانشان نگه داری».

امام سجاد(ع)، رسول اعظم(ص) و خاندان گرامی‌اش را یکی از مجاری برکت الهی معرفی کرده و به خدا عرض می‌کند: «بار خدایا، بر محمد که امین وحی، برگزیده از میان آفریدگان، دوست مخلص از میان همه بندگان، امام رحمت و پیشوای خیر و کلید برکات توست، دورد بفرست». و باز دعا می‌کند: «بار خدایا! بر محمد و خاندانش که وجود آنان را بر ما شرافت بخشیدی درود فرست. چنان که به برکت وجود او برای ما حقی واجب گردانیدی». همچنین در نیایش چهل‌وهفتم و نیایش چهل‌و‌پنجم این حقیقت ذکر شده است.

یکی از عوامل برکت در زندگی انسان، برخوردار بودن از رحمتِ ویژه خداوند است. از این‌رو امام زین‌العابدین(ع) از خدا چنین می‌خواهد: «بار خدایا! از تو می‌خواهم که هرگاه میان بندگان مؤمن خود، خیری یا عافیتی یا برکتی یا هدایتی تقسیم کنی، یا توفیق طاعتشان نصیب فرمایی،... در حظّ و نصیب من از آن بیفزایی» یکی دیگر از عوامل برکت‌زای زندگی انسان، برخوردار بودن از برکت قرآن است. امام زین‌العابدین(ع) دعا می‌کند که: «ای خداوند! به برکت قرآن، برخواری و بیچارگی ما رحمت آور و به هنگام گذشتن از پل لرزانِ جهنم، پایمان را به قرآن ثبات بخش تا نلغزد».

یکی دیگر از عوامل برکت زندگی، نزول ابرهای باران‌زاست که امام این طور بیان می‌کند: بار خدایا! بر محمد و خاندانش درود فرست و سود و برکت این ابرها را بر ما بباران و آزار و زیانشان از ما دور گردان و به آفت آن گرفتار مساز و معیشت ما را دچار بلا مگردان.

یکی دیگر از عوامل باروری زندگی انسان، رویکرد نعمت‌های خداوند به تناسب ماه‌های زندگی است. از این‌رو امام زین‌العابدین(ع)، خطاب به هلال ماه می‌فرماید: «از آن خداوند که پروردگار من و تو،... صورتگر نقش من و توست، می‌خواهم که بر محمد و خاندانش درود بفرستد و تو را هلال برکت گرداند، برکتی که با گذشت روزگار از میان نرود. و تو را هلال پاکی و پاکیزگی سازد».

در میان ماه‌های سال، رمضان، جلوه خاص و معنویت افزون‌تری دارد. از این‌رو امام سجاد(ع) عرض می‌کند: «بار خدایا! ما آشنای این ماهیم؛ ماهی که ما را بدان شرف و منزلت دادی و به برکت نعمت و احسان خویش، به ما توفیق روزه داشتن دادی».

در میان روزها و ایام سال نیز، روز عید فطر و عید قربان و جمعه از امتیاز ویژه‌ای برخوردارند که حضرت به اهمیت این روزها اشاره کرده و خواستار برکت آنها شده است. یکی از روزنه‌های جریان برکت الهی، درخواست برکت فرزندان برای والدین است؛ امام زین‌العابدین(ع): «بار الها! من از آنان [والدینم] در گذشته‌ام، تو نیز از من در گذر. من در حق آنان دعای خیر کرده‌ام، تو نیز رحمت خود از من دریغ مدار، تا هم من و هم ایشان به برکت فضل و احسان تو به سعادت رسیم و رهایی یابیم».

یکی دیگر از عوامل برکت روزی انسان، پرهیز از اسراف است. امام سجاد(ع): «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْنَعْنِي مِنَ السَّرَفِ، وَ حَصِّنْ‏ رِزْقِي‏ مِنَ‏ التَّلَفِ‏، وَ وَفِّرْ مَلَكَتِي بِالْبَرَكَةِ فِيهِ»؛ «بار خدایا! بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا از اسراف‌کاری باز دار و روزی مرا از تلف و تباهی برهان و بر برکت دارایی من بیفزای». یکی دیگر از عوامل باروری زندگی انسان، محفوظ ماندن از چشم بدخواهان است که امام سجاد(ع) درباره آن به خدا عرض می‌کند: «ای خداوند، در هر چه مرا روزی کرده‌ای و در هر چه بخشیده‌ای و در هر چه نعمت که ارزانی‌ام داشته‌ای، برکت ده و چنان کن که در هر حالت که هستم، در حفظ و حراست تو و مستور از چشم بدخواهان باشم»..

جستارهای وابسته

منابع

1. شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «برکت»، دانشنامه صحیفه سجادیه

پانویس