محمد بن عمر واقدی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | ||
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[محمد بن عمر واقدی در | <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[محمد بن عمر واقدی در علوم قرآنی]]</div> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
[[ | [[ابوعبدالله محمد بن عمر بن واقد واقدی مدنی اسلمی بغدادی]]. وی در سال ۱۳۰هـ در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد و از [[موالیان]] [[بنی سهم]] بود و در ردیف مؤرخانی است که تخصص آنها در [[مغازی]] و [[فتوحات]] می‌‌باشد. او دوران [[فراگیری دانش]] را در مدینه گذراند و پس از آن به [[شام]] و [[رقّه]] رفت و دوباره به [[بغداد]] بازگشت و مدتی [[مأمون]] ([[خلافت]] ۱۹۸ ـ ۲۱۸ﻫ) سمت [[قاضی]] [[عسکر]] را به او سپرد.<ref>المغازی ۱/۵، مقدمه.</ref> | ||
[[واقدی]] از [[سفیان ثوری]] و [[مالک بن انس]] [[روایت]] کرد. [[محمد بن سعد]] و [[ابوحسان زیادی]] از وی روایت کرده‌اند.<ref>تاریخ بغداد ۳/۳.</ref> او به دلیل استفاده از روش‌های [[تاریخی]] خاص، مورد [[سرزنش]] [[اصحاب]] [[حدیث]] قرار گرفته، خصوصاً در مواردی که اسناد نقل‌ها را داخل در یکدیگر کرده و از چند سند یک متن را فراهم آورده است.<ref>منابع تاریخ اسلام ۷۶.</ref> | |||
رجال‌نویسان [[اهل سنت]] او را مؤرخی مشهور، [[آگاه]] به [[اخبار]] [[جنگ‌ها]] و [[غزوات]]، مطلع از سرگذشت پیشینیان،<ref>تاریخ بغداد ۳/۳.</ref> محدثی [[حافظ]]، ادیب، [[مفسر]] و [[فقیه]] دانسته‌اند.<ref>تاریخ اسلام ۱۴/۳۶۱.</ref> الندیم او را [[شیعه]] می‌‌داند، <ref>الفهرست (الندیم) ۱۱۱.</ref> ولی [[شیخ مفید]] آن را ردّ می‌‌کند و می‌‌گوید: [[تمایل]] او به [[مذهب تسنن]] روشن است.<ref>قاموس الرجال ۸/۳۲۵.</ref> بیشتر اهل سنت او را [[تضعیف]] کرده‌اند.<ref>میزان الاعتدال ۳/۶۶۲.</ref> | |||
کتاب مهم بر جای مانده او المغازی نشانه کار گسترده و تتبع بسیار وی در [[روایات]] ایام [[هجرت]] تا [[رحلت پیامبر]]{{صل}} می‌‌باشد. مقایسه کتابش با [[سیره]] [[ابن اسحاق]]، دامنه و وسعت کتاب واقدی را به خوبی آشکار می‌‌کند، خصوصاً از جهت ارایه جزئیات و حوادث ریز و درشت به مراتب بر سیره ابن اسحاق ترجیح دارد. | |||
[[شیوه]] کارش این گونه بوده که با استفاده از تمامی منابع شفاهی و مکتوب به تحقیق درباره مغازی [[رسول خدا]]{{صل}} پرداخته و نکته مهم اینکه خود با رفتن به مناطقی که در آنها [[نبرد]] صورت گرفته و نیز اخذ اطلاعات لازم از نسب‌شناسان [[قبایل]]، آگاهی‌های خود را تکمیل کرده است. برخی از سندهای المغازی نشان می‌‌دهد که او از منابع رسمی و احتمالاً مکتوب استفاده کرده مانند آنجا که از [[زهری]] نقل می‌‌کند و در مواردی هم از اطلاعات [[خانوادگی]] استفاده کرده است. نکته شگفت اینکه واقدی با آنکه [[دانش]] خود را از [[مدینه]] گرفته و به [[عراق]] نیز رفته است، در بخش [[مغازی]] از [[ابن اسحاق]] چیزی نقل نکرده است. | |||
در کتاب طبقات الکبری ۱۴۳ بار و در کتاب [[تاریخ الطبری]] ۳۸۷ بار از واقدی نام برده شده که نشانگر وسعت استفاده آن دو از واقدی است. همچنین واقدی کتابی درباره [[جنگ جمل]] داشته که [[سید رضی]] [[خطبه]] ای از [[امام علی]]{{ع}}را به نقل از کتاب الجمل واقدی آورده است. | |||
کتابی که تحت عنوان [[فتوح الشام]] به او نسبت داده شده، بیشتر حماسی و در بسیاری از موارد فاقد سند و حتی اسناد آن غیر مأنوس است و لذا در نسبت آن به واقدی تردید شده است. کتاب دیگری با عنوان الرده اخیراً از وی به چاپ رسیده و شباهت زیادی به آنچه در فتوح ابن اعثم درباره رده آمده، دارد و می‌‌تواند بدان معنا باشد که ابن اعثم حوادث رده را از کتاب واقدی استفاده کرده است.<ref>منابع تاریخ اسلام ۷۶.</ref> واقدی خودش مستقیماً از زهری [[روایت]] نکرده، اما در بیشتر موارد، اعتمادش بر روایاتی است که دیگران مستقیماً از زهری روایت کرده‌اند. از مهم‌ترین خصوصیات کتاب المغازی این است که [[کامل‌ترین]] کتاب [[تاریخی]] از جهت [[نظم]] و ترتیب تاریخی نسبت به دوره خودش می‌‌باشد. تعداد زیادی از کتب مغازی همچون کتاب [[سیره]] ابن اسحاق بدون تاریخ است یعنی وقایع و حوادث ذکر شده تاریخ ندارند، اما کتاب المغازی واقدی تاریخ بندی و [[منظم]] است. در مجموع، کتاب المغازی واقدی کامل‌ترین و بهترین [[تاریخ]] برای [[زندگی پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌‌باشد.<ref>المغازی ۸، مقدمه.</ref> | |||
[[سال]] [[مرگ]] او را به [[اختلاف]] از ۲۰۷ تا ۲۰۹هـ ذکر کرده‌اند، ولی [[خطیب بغدادی]] می‌‌گوید: او سال ۲۰۷هـ در [[بغداد]] از [[دنیا]] رفت و در [[مقبره]] [[خیزران]] [[دفن]] شد.<ref>تاریخ بغداد ۳/۴ و ۲۰.</ref> | |||
دیگر آثار او عبارت‌اند از: [[مقتل حسن بن علی]]{{ع}}، [[ذکر القرآن]]، [[اخبار مکه]]، [[السقیفه و بیعة ابی بکر]]، [[ازواج النبی]]{{صل}}، [[تاریخ الفقهاء]]، [[التاریخ الکبیر]]، [[تفسیر القرآن]]، [[سیرة ابی بکر]]، [[ضرب الدنانیر و الدراهم]]، [[فتوح العراق]]، [[اختلاف اهل المدینه]] و [[الکوفه الآداب امر الجثه]] و [[الفیل حرب الاوس]] و [[الخزرج الرغیب الترغیب فی علم القرآن]] و [[غلط الرجال السنّة و الجماعة]] و [[ذم الهوی]] [[السیره الضعیف]]، [[الطبقات غلط الحدیث مداعی قریش]] و [[الانصار فی القطائع]] و [[وضع عمر الدواوین]] [[المناکح مولد الحسن و الحسین]]{{ع}}، [[وفاة النبی]]{{صل}}<ref>هدیة العارفین ۲/۱۰.</ref> [[مقتل الحسین]]{{ع}}، [[ذکر الاذان الحدود و الشهادات]].<ref>الفهرست (الندیم) ۱۱۱.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۷۴۸-۷۴۹.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۱۰: | خط ۲۶: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ ۱۸ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۲۹
مقدمه
ابوعبدالله محمد بن عمر بن واقد واقدی مدنی اسلمی بغدادی. وی در سال ۱۳۰هـ در مدینه به دنیا آمد و از موالیان بنی سهم بود و در ردیف مؤرخانی است که تخصص آنها در مغازی و فتوحات می‌‌باشد. او دوران فراگیری دانش را در مدینه گذراند و پس از آن به شام و رقّه رفت و دوباره به بغداد بازگشت و مدتی مأمون (خلافت ۱۹۸ ـ ۲۱۸ﻫ) سمت قاضی عسکر را به او سپرد.[۱]
واقدی از سفیان ثوری و مالک بن انس روایت کرد. محمد بن سعد و ابوحسان زیادی از وی روایت کرده‌اند.[۲] او به دلیل استفاده از روش‌های تاریخی خاص، مورد سرزنش اصحاب حدیث قرار گرفته، خصوصاً در مواردی که اسناد نقل‌ها را داخل در یکدیگر کرده و از چند سند یک متن را فراهم آورده است.[۳]
رجال‌نویسان اهل سنت او را مؤرخی مشهور، آگاه به اخبار جنگ‌ها و غزوات، مطلع از سرگذشت پیشینیان،[۴] محدثی حافظ، ادیب، مفسر و فقیه دانسته‌اند.[۵] الندیم او را شیعه می‌‌داند، [۶] ولی شیخ مفید آن را ردّ می‌‌کند و می‌‌گوید: تمایل او به مذهب تسنن روشن است.[۷] بیشتر اهل سنت او را تضعیف کرده‌اند.[۸]
کتاب مهم بر جای مانده او المغازی نشانه کار گسترده و تتبع بسیار وی در روایات ایام هجرت تا رحلت پیامبر(ص) می‌‌باشد. مقایسه کتابش با سیره ابن اسحاق، دامنه و وسعت کتاب واقدی را به خوبی آشکار می‌‌کند، خصوصاً از جهت ارایه جزئیات و حوادث ریز و درشت به مراتب بر سیره ابن اسحاق ترجیح دارد.
شیوه کارش این گونه بوده که با استفاده از تمامی منابع شفاهی و مکتوب به تحقیق درباره مغازی رسول خدا(ص) پرداخته و نکته مهم اینکه خود با رفتن به مناطقی که در آنها نبرد صورت گرفته و نیز اخذ اطلاعات لازم از نسب‌شناسان قبایل، آگاهی‌های خود را تکمیل کرده است. برخی از سندهای المغازی نشان می‌‌دهد که او از منابع رسمی و احتمالاً مکتوب استفاده کرده مانند آنجا که از زهری نقل می‌‌کند و در مواردی هم از اطلاعات خانوادگی استفاده کرده است. نکته شگفت اینکه واقدی با آنکه دانش خود را از مدینه گرفته و به عراق نیز رفته است، در بخش مغازی از ابن اسحاق چیزی نقل نکرده است.
در کتاب طبقات الکبری ۱۴۳ بار و در کتاب تاریخ الطبری ۳۸۷ بار از واقدی نام برده شده که نشانگر وسعت استفاده آن دو از واقدی است. همچنین واقدی کتابی درباره جنگ جمل داشته که سید رضی خطبه ای از امام علی(ع)را به نقل از کتاب الجمل واقدی آورده است.
کتابی که تحت عنوان فتوح الشام به او نسبت داده شده، بیشتر حماسی و در بسیاری از موارد فاقد سند و حتی اسناد آن غیر مأنوس است و لذا در نسبت آن به واقدی تردید شده است. کتاب دیگری با عنوان الرده اخیراً از وی به چاپ رسیده و شباهت زیادی به آنچه در فتوح ابن اعثم درباره رده آمده، دارد و می‌‌تواند بدان معنا باشد که ابن اعثم حوادث رده را از کتاب واقدی استفاده کرده است.[۹] واقدی خودش مستقیماً از زهری روایت نکرده، اما در بیشتر موارد، اعتمادش بر روایاتی است که دیگران مستقیماً از زهری روایت کرده‌اند. از مهم‌ترین خصوصیات کتاب المغازی این است که کامل‌ترین کتاب تاریخی از جهت نظم و ترتیب تاریخی نسبت به دوره خودش می‌‌باشد. تعداد زیادی از کتب مغازی همچون کتاب سیره ابن اسحاق بدون تاریخ است یعنی وقایع و حوادث ذکر شده تاریخ ندارند، اما کتاب المغازی واقدی تاریخ بندی و منظم است. در مجموع، کتاب المغازی واقدی کامل‌ترین و بهترین تاریخ برای زندگی پیامبر اسلام(ص) می‌‌باشد.[۱۰]
سال مرگ او را به اختلاف از ۲۰۷ تا ۲۰۹هـ ذکر کرده‌اند، ولی خطیب بغدادی می‌‌گوید: او سال ۲۰۷هـ در بغداد از دنیا رفت و در مقبره خیزران دفن شد.[۱۱]
دیگر آثار او عبارت‌اند از: مقتل حسن بن علی(ع)، ذکر القرآن، اخبار مکه، السقیفه و بیعة ابی بکر، ازواج النبی(ص)، تاریخ الفقهاء، التاریخ الکبیر، تفسیر القرآن، سیرة ابی بکر، ضرب الدنانیر و الدراهم، فتوح العراق، اختلاف اهل المدینه و الکوفه الآداب امر الجثه و الفیل حرب الاوس و الخزرج الرغیب الترغیب فی علم القرآن و غلط الرجال السنّة و الجماعة و ذم الهوی السیره الضعیف، الطبقات غلط الحدیث مداعی قریش و الانصار فی القطائع و وضع عمر الدواوین المناکح مولد الحسن و الحسین(ع)، وفاة النبی(ص)[۱۲] مقتل الحسین(ع)، ذکر الاذان الحدود و الشهادات.[۱۳].[۱۴]
جستارهای وابسته
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ المغازی ۱/۵، مقدمه.
- ↑ تاریخ بغداد ۳/۳.
- ↑ منابع تاریخ اسلام ۷۶.
- ↑ تاریخ بغداد ۳/۳.
- ↑ تاریخ اسلام ۱۴/۳۶۱.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۱۱۱.
- ↑ قاموس الرجال ۸/۳۲۵.
- ↑ میزان الاعتدال ۳/۶۶۲.
- ↑ منابع تاریخ اسلام ۷۶.
- ↑ المغازی ۸، مقدمه.
- ↑ تاریخ بغداد ۳/۴ و ۲۰.
- ↑ هدیة العارفین ۲/۱۰.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۱۱۱.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۷۴۸-۷۴۹.