ویژگی‌های حضرت فاطمه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث حضرت فاطمه زهرا است. مدخل مرتبط ندارد پرسش‌های مرتبط با این مدخل را ببینید

ویژگی‌ها و صفاتی برای حضرت زهرا (س) بیان شده که برخی از آنها اکتسابی است مانند: عبادت آن حضرت، مواسات و برابری؛ حسن معاشرت، ازدواج با حضرت علی (ع) و برخی از آنها غیراکتسابی مانند: نسب شریف، اولاد و فرزندان گرامی و... .

صفات حضرت زهرا (س)

برای حضرت فاطمه زهرا (س) دو دسته از صفات دست یافتنی و دست نایافتنی وجود دارد.

صفات اکتسابی

صفات اکتسابی حضرت عبارت‌اند از:

1. عبادت: در روایت آمده است "در این امت، عبادت کننده‌تر از حضرت صدیقه (س) نبود. این قدر به پای مبارک برای حق تعالی ایستاد که پاهای مبارکش ورم کرد".
2. مواسات و برابری: چنانچه در روایتی آمده ایشان حتی خدمت در خانه را تقسیم کرده بودند و کارهای خانه را یک روز، حضرت صدیقه طاهره (س) و روز دیگر خادمه آن حضرت، با توافق همدیگر انجام می‌دادند.
3. حسن معاشرت: در سالیانی که کنار همسر زندگی می‌کرد، هیچ وقت با آن حضرت مخالفت نکرد، چنانچه در وصایای او آمده: "ای پسر عمو! هرگز از روی دروغ و خیانت با تو عهدی نبستم و از ابتدای معاشرت تاکنون با تو مخالفت نکردم. علی (ع) فرمود: پناه بر خدا، تو داناتری به خدا و نیکوکارتری و پرهیزگارتر و گرامی‌تری و بیشتر از خدا می‌ترسی که من به تو نسبت مخالفت با خود دهم".
4. تزویج: با اعلام موافقت و رضایت، با کفو خود، حضرت امیر (ع) ازدواج کرد. همان همسری که اگر نبود برای فاطمه (س) در میان آدمیان زوجی نبود.
5. از جمله نام‌های مبارک آن حضرت صدّیقه است یعنی کسی‌که زیاد تصدیق می‌کند،؛ چراکه زهرای مرضیّه (س) پدر بزرگوارش را تصدیق نمود و در گفتارش با صداقت و راستگو و در رفتار و وفایش بسیار صادقانه عمل می‌کرد و به راستی که صدّیقه کبری برازنده وی بود و به گفته نواده‌اش امام صادق (ع) روزگاران بر محور شناخت شخصیت فاطمه در گردش بوده است. عایشه با وجود کدورت با آن حضرت می‌گوید: احدی را راستگوتر از فاطمه (س) ندیدم غیر از پدرش.

صفات غیراکتسابی

اما پنج صفت صدیقه طاهره (س) هرچند جسمانی است اما غیر اکتسابی است که عبارت‌اند از:

1. نسب آن حضرت: چه اینکه نسبتی بالاتر از نسب به حضرت خاتم الانبیاء وجود ندارد. او که شخص اول عالم امکان است و در شرافت نسب در اوج است.
2. اولاد و فرزندان آن حضرت؛ همین بس که دو فرزند ایشان یعنی امام حسن و امام حسین (ع) سید جوانان اهل بهشتند و ائمه اطهار همه از فرزندان بی‌واسطه و با واسطه ایشانند.
3. نموّ و رشد عقلانی؛
4. بتول بودن: «لِأَنَّهَا لَمْ تَرَ حُمْرَةً قَطُّ».
5. خلقت نوری حضرت.

برخی دیگر از صفات زهرای اطهر (س) صفات غیر اکتسابی نفسانی و روحانی است که برای نمونه مواردی را برمی شماریم:

1. فاطمه (س) سیده زنان عالمیان از اولین و آخرین است؛
2. به منزله پیامبر بودن و جاری بودن احکام کل بر جزء؛ رسول الله بارها فرمودند: فاطمه (س) روح من است که در میان دو پهلوی من است؛ فاطمه (س) بضعه و پاره تن من است و... .
3. وجوب محبت و مودت به حضرت فاطمه (س) در کنار سایر معصومین و تصریح آیه قرآن: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾
4. حضور در مباهله و تصریح رسول الله که اهل بیت خود را مستجاب الدعوه می‌دانست؛ آنان نزدیک‌ترین و پاک‌ترین بندگان به خدای سبحان هستند. اگر غیر از این پنج تن، کسان دیگری هم داخل در مسمای آل عبا بودند، به طور یقین رسول خدا آنان را نیز با خویشان خود همراه می‌ساخت. از میان زنان تنها زهرای مرضیه (س) است که منتخب خدای تعالی است.

برخی دیگر از صفات آن حضرت عبارت‌اند از: نام دیگر ایشان به اعتبار خیر و برکات فراوانی که از ناحیه او پدید می‌آید مبارکه بود و قرآن کریم بدین جهت که نسل نبیّ اکرم (ص) تنها از ناحیه وجود مقدس زهرا (س) استمرار یافته، از وی به کوثر یاد کرده است. او، مام ائمه اطهار و مادر دودمان پاک رسول خدا (ص) به‌شمار می‌آید. وی از رسالت پیامبر اکرم (ص) دفاع نمود و دشواری‌هایی را که در مسیر پایداری و ایستادگی در برابر ستم‌پیشگان و منحرفان از خط رسالت دید، به جان خرید. دودمان فراوان، همان خیر و برکات فراوان و یا مهم‌ترین مصادیق برکات فراوانی است که خداوند به رسول گرامی‌اش عطا نموده و در سوره کوثر بدان تصریح کرده است.

از ابن عباس روایت شده که رسول اکرم (ص) فرمود: دخترم فاطمه حوریه‌ای در چهره آدمیان است، او هیچ‌گاه خون ندید و مردی با او تماس نگرفت و خداوند بدین سبب او را فاطمه نامید که او و دوستدارانش را از آتش دوزخ رهایی بخشید. هم‌چنین از آن حضرت روایت شده که فرمود: "فاطمه حوریه‌ای در چهره انسان است، هرگاه مشتاق بهشت می‌شوم او را می‌بوسم".

مادر أنس بن مالک می‌گوید: فاطمه زهرا (س) سیمایی چون ماه شب چهارده و یا سفید و نورانی چونان خورشیدی که از پشت ابر برون آید، داشت دارای گیسوانی مشکین‌فام بود و بیش از همه مردم به رسول خدا (س) شباهت داشت.

حضرت زهرا (س) به دلیل پیراسته بودن از هرگونه پلیدی و آلودگی، طاهره لقب یافت. به گفته امام باقر (ع) فاطمه هیچ‌گاه خون حیض و نفاس ندید و قرآن کریم در آیه تطهیر به پیراستگی او از هرگونه آلودگی گواهی داده است.

فاطمه (س) به تلخی‌ها و دشواری‌ها و مصیبت‌ها و پاداش‌هایی که خداوند در دنیا برایش مقدّر ساخته بود، رضایت داشت و مورد رضایت پروردگار خویش نیز بود، چنان‌که قرآن کریم در سوره دهر آن‌گاه که خداوند از عملکرد وی رضایت یافت و او را از بیم بزرگ روز قیامت مصونیّت بخشید، از آن خبر داده است.

فاطمه زهرا (س) از مصادیق آیه شریف ﴿رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ﴾ است، آن‌گونه که در رفتار آن مخدّره ملاحظه می‌کنیم بی‌تردید وی از بیم عذاب پروردگار خویش ترسان بوده است.

او محدّثه بود زیرا فرشتگان با او سخن می‌گفتند، همان‌گونه که با مریم دخت عمران و مادر موسی و ساره همسر ابراهیم (ع) که او را به تولّد اسحاق و پس از او یعقوب مژده دادند، گفت و گو می‌کردند.

رسول اکرم (ص) به جهت ارج و احترام و مقام زهرا (س) او را «امّ أبیها»؛ مادر پدر کنیه داد؛ زیرا هیچ‌کس به پایه زهرا، مورد محبّت رسول خدا (ص) قرار نگرفت و از جایگاه برجسته‌ای مانند فاطمه نزد پیامبر برخوردار نبود. نبیّ اکرم (ص) به‌سان فرزندی به مادر خود، با زهرا رفتار می‌کرد، همان‌گونه که فاطمه نیز همانند مادری نسبت به فرزند خویش با پدر بزرگوارش همگرایی داشت، همواره پدر را در آغوش می‌گرفت و زخم‌های بدن مبارکش را مرهم می‌نهاد و از درد و رنج پدر می‌کاست.

وی از کنیه امّ الائمة نیز برخوردار بود؛ زیرا رسول خدا (ص) خبر داده بود که ائمه (ع) از فرزندان زهرا بوده و حضرت مهدی (ع) از نسل آن بزرگ بانو به وجود خواهد آمد.

منابع

1. اسحاقی، سید حسین، فرهنگنامه فاطمی ج۱
2. حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۳