حدیث سفینه نوح در کلام اسلامی
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حدیث سفینه نوح است. "حدیث سفینه نوح" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- حدیث سفینه نوح در حدیث | حدیث سفینه نوح در نهج البلاغه | حدیث سفینه نوح در کلام اسلامی | حدیث سفینه نوح در گفتگوهای بین‌المذاهب
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حدیث سفینه نوح (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
حدیث سفینه از احادیث مشهور میان مسلمانان است که پیامبر در آن اهل بیت خود را به کشتی نوح تشبیه کرده است که براساس آن همانطور که تمسک به کشتی نوح برای امت حضرت نوح موجب نجات و رستگاری شد، چنین نجاتی برای امت اسلام نیز با تمسک به اهل بیت حاصل میشود و این چیزی جز تثبیت پیشوایی اهل بیت نیست[۱].
مقدمه
- یکی از احادیث مشهوری که نقش اهل بیت پیامبر را در میان مردم روشن و مشخص میکند حدیث سفینه است[۲]. براساس این حدیث ابوذر غفاری نقل میکند که پیامبر(ص) در مورد اهل بیتشان فرمودند: «اهل بیت من در میان شما همانند کشتی نوح است که هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کسی از آن جدا شد، غرق و نابود شد»[۳] چنین مضمونی، در احادیث پیامبر با عبارت‌های مختلف بیان شده است. در بعضی از این احادیث، از واژه "فُلک" که هم معنی با واژۀ سفینه است استفاده شده است[۴].
مراد پیامبر از تشبیه اهل بیت به سفینه نوح
- مراد از "سفینة نوح" همان کشتی مشهور حضرت نوح(ع) است. قرآن کریم در این باره می‌‌فرماید: در زمان حضرت نوح(ع) طوفانی عظیم به پا شد و جهان را آب فراگرفت و تنها کسانی سالم ماندند که به او ایمان آورده و در کشتی او نشستند. در طوفان نوح، هرکس از مؤمنان و نیز از حیوانات که سوار کشتی نوح شدند از آن طوفان نجات یافته و هرکس که بر آن کشتی سوار نشد غرق شد. کشتی نوح، سمبل نجات از گرداب‌ها و ایمنی در تلاطم طوفان‌هاست و پیامبر چون می‌‌دانستند بعد از خودش طوفانی از گمراهی و ظلمت بر مردم حاکم میشود، اهل بیتش را به سفینه نوح تشبیه کرد که هر کسی به آنها متوسل شود نجات یافته و هر که از آنان دور شود، گمراه و اسیر ظلمت خواهد شد[۵].
سند حدیث سفینه نوح
- حدیث سفینه نزد شیعه و سنی از جهت اعتبار جایگاه والایی دارد و آن را جمع زیادی از صحابه مانند امیر المؤمنین(ع)، ابوذر غفاری، ابوسعید خدری، عبد الله العباس، أبو الطفیل عامر بن واثله، أنس بن مالک، عبد الله بن الزبیر و سلمة بن الأکوع از آن حضرت(ص) نقل کرده‌اند. از تابعان نیز شخصیت‌هایی مانند امام زین العابدین(ع)، سعید بن جبیر، عطیه کوفی، سعید بن مسیّب، عامر بن عبد الله از راویان این حدیث هستند[۶].[۷] شیعیان این حدیث را مانند احادیث غدیر، ثقلین و منزلت معتبر و در حد تواتر می‌‌دانند[۸].
- وجود این حدیث با الفاظ نزدیک به هم در بسیاری از منابع اصیل و قابل اعتنای اهل سنت نیز آمده است به طوری که بسیاری از حدیث شناسان مشهور اهل سنت تصریح به صحت حدیث کرده‌اند. مانند حاکم نیشابوری و ابن حجر مکی و سیوطی، هرگونه تردیدی را نسبت به اعتبار و صحت این حدیث صحیح ندانسته و آن را از جمله احادیث معتبر می‌‌دانند[۹].
دلالت حدیث سفینه
- عده ای از اهل سنت معتقدند حدیث سفینه فقط بر محبت داشتن به اهل بیت پیامبر(ص) دلالت میکند در حالی که شیعه اعتقاد دارد حدیث سفینه نه تنها بر امامت و ولایت اهل بیت دلالت میکند، بلکه عصمت و افضلیت اهل بیت نسبت به دیگران را نیز بازگو میکند. امامت و پیشوایی اهل بیت در حدیث سفینه را می‌‌توان از مقایسۀ کشتی حضرت نوح با اهل بیت پیامبر توسط پیامبر به دست آورد. پیامبر قصدش از چنین مقایسه ای این بود که به امتش بفهماند همانطور که تمسک به کشتی نوح برای امت حضرت نوح موجب نجات و رستگاری آنان شد، چنین نجاتی برای امت اسلام نیز با تمسک به اهل بیت حاصل میشود و مسلم است تمسک به اهل بیت برای نجات یافتن امت، چیزی غیر از پیشوایی و امامت آنان نمی‌تواند باشد[۱۰].
- اما همانطور که گذشت حدیث سفینه دلالتی فراتر از امامت اهل بیت داشته و بیانگر عصمت و افضلیت اهل بیت نسبت به دیگران نیز هست، چراکه اگر این حدیث معنای عصمت و افضلیت اهل بیت را ثابت نکند یقینا هدف تمسک به اهل بیت که چیزی جز هدایت کردن مردم نیست ابتر باقی می‌‌ماند، همچنانکه اگر کشتی حضرت نوح دچار خللی در حمل و نقل مسافرینش می‌‌شد کشتی نجات نبود و مسلما به مقصد نهایی نمی‌رسید.
- اما ادعای امامت، عصمت و افضلیت اهل بیت پیامبر با دلایل نقلی نیز ثابت میشود، در روایتی امام سجاد(ع) امامت و پیشوایی اهل بیت پیامبر را با توجه به حدیث سفینه اینچنین بیان میکند: «ما کشتی‌های رونده در دریاهای طوفانی و امواج سهمگین هستیم، هرکس بر این کشتی‌ها سوار شود آسوده و هدایت میشود و هرکس آن را ترک کند غرق خواهد شد»[۱۱]. در روایتی دیگر پیامبر اکرم(ص) در مورد امام حسین(ع) که یکی از اهل بیت است فرمودند: «همانا حسین چراغ هدایت و سفینه نجات است»[۱۲].
- عصمت و افضلیت اهل بیت پیامبر در سخنان صریح پیامبر(ص) نیز بیان شده است، چنانکه پیامبر بعد از سفارش کردن مردم به قرآن و عترت و بعد از تشبیه اهل بیت به کشتی نوح، در مورد عصمت و افضلیت اهل بیت چنین فرمودند: «الا و ان الله عصمهم من الضلاله و طهرهم من الفواحش و اصطفاهم علی العالمین الا و ان الله اوجب محبتهم و امر بمودتهم الا و انهم الشهداء علی العباد فی الدنیا و یوم العباد الا و انهم اهل الولایه الدالّون علی طرق الهدایه»[۱۳]. بنابراین با وجود ادلۀ عقلی و نقلی نمی‌توان ملتزم شد منظور پیامبر از بیان حدیث سفینه فقط ابراز دوست داشتن و محبت کردن به اهل بیت است.
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴.
- ↑ ر.ک: محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص ۱۱۶.
- ↑ «مَثَلُ أَهلِ بَیتِی فیکم مَثلُ سَفِینَةِ نُوحٍ"؛ مَن رَکبَها نَجَا، وَمَن تَخَلفَ عَنها هَلَک»؛ اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۷؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، امالی طوسی، احتجاج طبرسی؛ کنز العمال، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص ۱۱۶.
- ↑ نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج ۴، ص ۲۱ و تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ج۱، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵.
- ↑ شیعه در اسلام، ص۱۷۶.
- ↑ عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، ج۲۳، ص ۴۱۹.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵.
- ↑ «الْفُلْکِ الْجارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَها وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَها»؛ ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۸.
- ↑ «إِنَّ الْحُسَیْنَ مِصْبَاحُ الْهُدَی وَ سَفِینَةِ النَّجَاةِ»؛ المنتخب، طریحی، ۱۹۷
- ↑ نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج۴، ص۲۱۰.