بحث:فرزندان حضرت خدیجه

فرزندان حضرت خدیجه(س)

خدیجه(س) مادر تمام فرزندان حضرت محمد(ص)، به جز ابراهیم است^[۱]. درباره تعداد فرزندان او از پیامبر(ص)، اختلاف وجود دارد. بعضی از دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله (که بنا بر قولی همان طاهر است) و چهار دختر به نام‌های فاطمه، زینب، رقیه و ام‌کلثوم نام برده‌اند^[۲]. بعضی دیگر از سه پسر به نام‌های قاسم، طاهر و طیب سخن گفته‌اند^[۳]. ابوالقاسم کوفی، رقیه و زینب را فرزندخواندگان خدیجه(س) و حضرت محمد(ص) دانسته و دلیل آن را قبح ازدواج این دو دختر پیامبر(ص) با ابوالعاص و عتبة بن ابولهب ذکر کرده است، هر چند که این ازدواج‌ها در دوره جاهلیت صورت گرفته باشد^[۴]. به گفته کوفی، حضرت خدیجه(س) خواهری به نام هاله داشت که با مردی از بنی‌مخزوم ازدواج کرد و دو دختر، به نام‌های رقیه و زینب، به دنیا آورد و بعد با مردی از بنی‌تمیم، به نام ابوهند، ازدواج نمود و صاحب پسری به نام هند شد. ابوهند پس از چندی درگذشت و هاله با فرزندانش تحت سرپرستی خدیجه(س) قرار گرفت. هاله بعد از ازدواج حضرت محمد(ص) درگذشت و هند که بزرگ شده بود، به بادیه نزد عشیره‌اش رفت، ولی سرپرستی دختران هاله را حضرت محمد(ص) و خدیجه(س) بر عهده گرفتند و طبق سنت اعراب، هرکس سرپرستی یتیمی را بر عهده می‌گرفت، آن کودک به او منتسب می‌شد^[۵].

اما مورخان بعدی اختلافی ندارند که زینب و رقیه فرزندان حضرت خدیجه(س) از پیامبر(ص) هستند و اخبار فراوانی در این باره رسیده است^[۶]. هند پسر خدیجه(س) از ابوهاله بود و سال‌ها پس از خدیجه(س) زندگی کرد و بعدها، بنا به نقلی، در جنگ جمل به شهادت رسید^[۷]. حدیث وصف رسول الله(ص) - که به درخواست حسن بن علی(ع)، هند آن را بیان کرده - مشهور است^[۸]. خود هند گفته است: «پدرم رسول خدا(ص) و مادرم خدیجه(س) و خواهرم فاطمه(س) و برادرم قاسم است»^[۹].

نکته دیگر اینکه سال‌ها پس از رحلت خدیجه(س)،‌ خواهرش هاله در مدینه به منزل رسول خدا(ص) رفت و اجازه ورود خواست و تا پیامبر(ص) صدای او را شنید، به یاد خدیجه(س) افتاد و مشعوف شد و با صدای بلند، هاله را دعوت نمود که وارد شود^[۱۰]. این روایت - که در منابع گوناگون ضبط شده است - گزارش مرگ هاله را در دوران حیات خدیجه(س) مخدوش می‌کند. از سویی دیگر، ابوالعاص بن ربیع، داماد پیامبر(ص) و همسر زینب^[۱۱]، که بعدها اسلام آورد، پسر هاله (خواهر خدیجه(س)) بود^[۱۲] که نشان می‌دهد زینب دختر خدیجه(س) بوده است، وگرنه ممکن نبود که او با زینب ازدواج کند. در مجموع، این اختلاف‌نظرها در مورد فرزندان پسر است و درباره چهار دختر داشتن حضرت محمد(ص) و خدیجه(س) تا قرن سوم اختلافی وجود نداشته است. اما درباره دختر بزرگ ایشان اختلاف نظر وجود دارد؛ بعضی رقیه^[۱۳] و برخی زینب^[۱۴] را بزرگ‌تر دانسته‌اند، ولی بیشتر بر آن‌اند که فاطمه(س) کوچک‌ترین آنان بوده است^[۱۵]. هر چند این نظر مخالفانی نیز دارد^[۱۶].

فاصله سنی فرزندان خدیجه(س) یک سال بود^[۱۷]. وی برای هر فرزندی که به دنیا می‌آورد، دایه می‌گرفت، به جز فاطمه‌(س) که خودش او را شیر داد^[۱۸].^[۱۹]

پانویس

↑ حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۱.
↑ حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۱.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۱۹۱؛ ابن اثیر جزری، الکامل، ج۵، ص۴۳۵.
↑ کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه، ص۱۱۱ – ۱۱۲.
↑ کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه، ص۱۱۲ - ۱۱۳.
↑ حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۱.
↑ ابن اثیر جزری، اسد الغابه، ج۵، ص۷۱؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۲۹.
↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۰؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۴۳۶.
↑ ابن قتیبه دینوری، المعارف، ص۱۳۳؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۲۹.
↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۴، ص۲۳۱؛ نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۸۳-۱۸۴.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰- ۳۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۸، ص۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۸۴.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ - ۱۲۳؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول(ص)، ص۴۴؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۳، ص۳۹۱.
↑ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۴۴؛ طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی، ص۱۵۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۸۳.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ - ۱۲۴؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول(ص)، ص۴۴؛ امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۱۱.
↑ ر.ک: حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۳، ص۳۹۱.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۳ – ۱۳۴؛ ج۸، ص۱۶.
↑ امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۱۱.
↑ رحمت آبادی، اعظم، مقاله «حضرت خدیجه»، دانشنامه فاطمی ج۱، ص ۸۳.

[1] حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۱.

[2] حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۱.

[3] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۱۹۱؛ ابن اثیر جزری، الکامل، ج۵، ص۴۳۵.

[4] کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه، ص۱۱۱ – ۱۱۲.

[5] کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه، ص۱۱۲ - ۱۱۳.

[6] حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۵۱.

[7] ابن اثیر جزری، اسد الغابه، ج۵، ص۷۱؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۲۹.

[8] ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۰؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۴۳۶.

[9] ابن قتیبه دینوری، المعارف، ص۱۳۳؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۲۹.

[10] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۴، ص۲۳۱؛ نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴.

[11] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۸۳-۱۸۴.

[12] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰- ۳۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۸، ص۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۸۴.

[13] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ - ۱۲۳؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول(ص)، ص۴۴؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۳، ص۳۹۱.

[14] حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۴۴؛ طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی، ص۱۵۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۸۳.

[15] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ - ۱۲۴؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول(ص)، ص۴۴؛ امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۱۱.

[16] ر.ک: حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۳، ص۳۹۱.

[17] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۳ – ۱۳۴؛ ج۸، ص۱۶.

[18] امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۱۱.

[19] رحمت آبادی، اعظم، مقاله «حضرت خدیجه»، دانشنامه فاطمی ج۱، ص ۸۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]