ابوسلام
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوسلام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوسلام در تراجم و رجال - ابوسلام در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوسلام | |
|---|---|
 تصویر نمادین دمشق | |
| نام کامل | ابوسلام |
| جنسیت | مرد |
| محل زندگی | شام |
مقدمه
گاه به اشتباه او را «ابوسلامه» گفته‌اند[۱]. طبرانی[۲]، أبواحمد حاکم[۳]، ابن ابی عاصم[۴]، ابن عبدالبر[۵] و برخی دیگر، وی را صحابی دانسته‌اند و با عنوان خادم پیامبر یاد کرده‌اند و خلیفة بن خیاط[۶] او را در شمار موالی بنی هاشم نام برده است. بدین مناسبت، گاه او را ابوسلام هاشمی گفته‌اند[۷]. به نظر م‌یرسد تنها مستند این وصف، روایت ابوسلام از رسول خدا (ص) است که فرمود: «هیچ غلام و انسان و مسلمانی نیست که شامگاهان و صبحگاهان گوید: «رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَبِيّاً وَ بِالْإِسْلاَمِ دِيناً»، مگر اینکه بر خدا حق و واجب می‌شود در قیامت او را راضی کند»[۸].
برخلاف ابن عبدالبر[۹] که سند این روایت را همین گونه صحیح دانسته است، مزی[۱۰]، ذهبی[۱۱] و ابن حجر[۱۲] سند این روایت را مُرسل دانسته‌اند و صحیح آن را چنین گفته‌اند: ابوسلام که همان ممطور اسود حبشی شامی است، این حدیث را از خادم رسول الله (ص) از پیامبر نقل کرده است. احمد بن حنبل[۱۳]؛ نسائی[۱۴]، حاکم نیشابوری[۱۵] ابن عساکر[۱۶] مزی[۱۷] و حتی خود طبرانی[۱۸] روایت بالا را با همان سند چنین آورده‌اند که ابوسلام گفت: من در مسجد حمص بودم که مردی از کنارم عبور کرد و گفته شد که این، خادم پیامبر است. برخاستم و نزد او رفتم و خواستم چنانکه سخنی از رسول خدا (ص) شنیده، آن را برایم روایت کند. گفت: رسول خدا (ص) فرمود: «هیچ غلام و انسان و مسلمانی نیست که شامگاهان و صبحگاهان... ابن ابی عاصم[۱۹] ابوسلام را به عنوان صحابی و خادم پیامبر نام برده و روایت او را به دو گونه‌ای که بیان شد نقل کرده است؛ در حالی که نقل دوم، کاملاً آشکار می‌سازد که ابوسلام، صحابی نیست و خادم پیامبر و راوی اصلی، شخص دیگری است. ابن عساکر[۲۰] نام این خادم را حریث ابوسلمی حمصی، گوسفند چران حضرت دانسته و افزوده است که ابوسلام، در دمشق یا مسجد حمص یا مسجد کوفه از او روایت شنیده است.
در برخی نقل‌ها، راوی ابوسلام یعنی سابق بن ناجیه، با عنوان خادم پیامبر و راوی اصلی خبر معرفی شده است [۲۱]. در برخی نقل‌ها نیز، نام ابوسلام را سابق گفته‌اند[۲۲]. البته تمامی اینها اشتباه است و نام وی «براء»[۲۳] و بنا بر مشهور و نظر صحیح، ممطور شامی، جد زید بن سلام است[۲۴]. بنابراین، ابوسلام، صحابی نیست و روایتش همانند بسیاری از محدثان شام، مرسل است[۲۵]. دولابی[۲۶]، عجلی[۲۷] و دیگران [۲۸] او را در شمار تابعین نام برده‌اند. ابن حجر[۲۹] اشاره می‌کند که حق آن بود که این کنیه در بخش چهارم - توهمات - می‌آمد، ولی تنها به علت اینکه خلیفة بن خیاط او را از موالی پیامبر برشمرده، او را در بخش اول. صحابه. قرار دادم و شاید این شخص غیر از فرد مورد بحث باشد!.[۳۰]
منابع
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۳.
- ↑ المعجم الکبیر، ج۲۲،؛ ص۳۶۷.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۵۷.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۱، ص۳۴۸ و ج۵، ص۲۸۶.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۳.
- ↑ خلیفه بن خیاط، ص۳۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۳.
- ↑ ابن ماجه، ج۲، ص۱۲۷۳؛ احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۳۷؛ ابن ابی شیبه، ج۶، ص۲۴۳ و ج۷، ص۴۱؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۳۶۷؛ ابن ابی عاصم، ج۱، ص۳۴۸؛ مزی، ج۱۰، ص۱۲۷.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۳.
- ↑ مزی، ج۱۰، ص۱۲۵.
- ↑ کاشف، ج۲، ص۴۳۳.
- ↑ الاصابه، ج۷، ص۱۵۷-۱۵۸؛ فتح، ج۱۱، ص۱۱۱.
- ↑ ج۴، ص۳۳۷ و ج۵، ص۳۶۷.
- ↑ سنن، ج۶، ص۴.
- ↑ حاکم نیشابوری، ج۱، ص۵۱۸.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۶، ص۲۷۶ و ۲۷۷.
- ↑ مزی، ج۱۰، ص۱۲۶ و ج۳۳، ص۳۹۶-۳۹۷.
- ↑ طبرانی، کتاب الدعاء ص۱۱۶.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۱، ص۳۴۸ و ج۵، ص۲۸۶.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۶، ص۲۷۵ و ۲۷۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۲۴۱.
- ↑ هیثمی، ج۱۰، ص۱۱۶.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۵، ص۳۶۷.
- ↑ ر. ک: ابن سعد، ج۵، ص۵۵۴؛ ابن معین، ج۱، ص۱۷؛ خلیفة بن خباط، ص۵۵۶؛ بخاری، ج۷، ص۵۷؛ عجلی، ص۴۳۱؛ ابن حبان، ج۵، ص۴۶۰؛ ابن ابی‌حاتم، ج۸، ص۴۳۱؛ ابن ماکولا، ج۳، ص۲۴۱؛ مزی، ج۲۸، ص۴۸۴.
- ↑ ذهبی، سیر، ج۴، ص۳۵۵.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۴۳۲.
- ↑ عجلی، ص۴۳۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۵۸.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۵۸.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوسلام»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۵۵-۳۵۶.