سید حمیری
سید حمیری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سید حمیری در حدیث - سید حمیری در کلام اسلامی - سید حمیری در معارف و سیره حسینی - پرسش‌های مرتبطسید حمیری از برجسته‌ترین شاعران شیعه که در عراق می‌زیست و مورد عنایت خاصّ ائمه، بخصوص امام صادق (ع) بود.
مقدمه
در مدح اهل بیت و مرثیۀ سید الشهدا (ع) و شهدای کربلا، آثار برجسته‌ای سروده است. نامش ابو هاشم اسماعیل بن محمد الحمیری بود. در سال ۱۰۵ ه به دنیا آمد. خانواده‌اش از محبّت اهل بیت دور بودند؛ امّا خودش شیفتۀ آل علی بود و هنر و زبانش را وقف آن دودمان پاک کرد. امام صادق (ع) به او فرمود: «سَمَّتْكَ أُمُّكَ سَيِّداً وَ وُفِّقْتَ فِي ذَلِكَ وَ أَنْتَ سَيِّدُ الشُّعَرَاءِ»[۱]. مادرت تو را "سیّد" نامید، در این باره موفق شدی و تو سالار شاعرانی. سید حمیری، علاوه بر چیرگی در شعر و ادب، در علوم قرآنی، تفسیر، حدیث و کلام نیز چهره‌ای بارز بود و نامش در کنار نام عالمان بزرگ مطرح است. امّا زبان شعری او در مدح دودمان پیامبر و هجو و رسوا کردن بنی امیّه، بسیار نافذ و برّان بود. مجموعۀ شعر او نیز (دیوان السید الحمیری) چاپ شده است.
حضرت صادق (ع) در منزل خود او را نشاند و خانوادۀ امام، پشت پرده نشستند. امام از او خواست در سوگ حسین (ع) شعر بخواند. او هم مرثیه‌ای خواند، با این مطلع: «امْرُرْ عَلَى جَدَثِ الْحُسَيْنِ * فَقُلْ لِأَعْظُمِهِ الزَّكِيَّةِ». و امام صادق (ع) گریست و صدای ناله از خانۀ آن حضرت بلند شد، تا حدّی که به او گفتند: دیگر بس است. او نیز شعرش را متوقّف کرد[۲]. سرانجام، در رمیلۀ بغداد، در سال ۱۷۳ه.ق وفات یافت[۳][۴].
سید حمیری
سیداسماعیل بن محمد یزید بن ربیعه حِمیر معروف به سید حمیری در ۱۰۵ هجری در عمان متولد شد و پس از مهاجرت والدینش به بصره در آن شهر رشد کرد و پرورش یافت. کنیه او را ابوهاشم گفته‌اند. مذهب والدینش اباضیه از خوارج بود که از دشمنان سرسخت امام علی(ع) به حساب می‌آمدند. او نیز در ابتدا بر مذهب خوارج بود؛ اما پس از گذشت مدتی و در عنفوان جوانی به مذهب کیسانیه پیوست و سپس با عنایت امام صادق(ع) به مذهب امامیه‌گرایید و تا پایان عمر شیعه باقی ماند. امام صادق(ع) او را «سید الشعراء» خواند و به فرمود: «مادرت اسم تو را سید گذاشته است. تو نیز موفق شده‌ای و اکنون سید شاعرانی»[۵]. سید از مشهورترین شاعران و مدافعان مذهب شیعه بود و در شعرش طعنه بر صحابه و خلفای ثلاث بسیار بوده است. اشعار روایت شده سید از شعرای دیگر بیشتر است و تنها از هاشمیات او ۲ هزار و ۳۰۰ قصیده جمع‌آوری شده است. گاهی قصاید و اشعار او برای شیعیان به‌صورت تقدس و شعار درآمده است؛ مانند، قصیده عینیه که در ستایش حضرت علی(ع) سروده است. علامه امینی از ۲۱ قصیده غدیریه او اشعاری را در کتاب نفیس الغدیر آورده است و هاشمیات سید و مراثی او برای شهدای طف، پیوسته منبع الهام‌بخش مهمی برای شاعران شیعی بوده است. در سال وفات سید بین مورخان اختلاف وجود دارد؛ برخی آن را در سال ۱۷۳ هجری و برخی در سال ۱۷۸ یا ۱۷۹ هجری نوشته‌اند و سن او را بین ۶۸ یا ۷۴ هجری در بغداد بیان کرده‌اند. از جنازه او به امر هارون الرشید تجلیل و تشییع رسمی به عمل آمد. علی بن مهدی، برادر هارون، جنازه را تا قبرستان تشییع کرد و بر او نماز گذارد و به احترام سید در نماز میت، به رسم شیعیان پنج تکبیر گفت. قبر او در محله شیعه‌نشین کرخ بغداد در جُنَینَه (باغچه) واقع است.[۶]
منابع
پانویس
- ↑ الغدیر، ج۲، ص۲۳۲.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۸۶.
- ↑ پیرامون شخصیت او، از جمله ر. ک: «الغدیر»، ج۲، «شاعر العقیده»، محمد تقی حکیم، «سید حمیری، سالار شاعران»، محمد صحتی. این ویژگی‌های رفتاری در منابع زیر آمده است: مناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۶۵؛ حیاة الامام الحسین، ج۱، ص۱۱۲؛ المحجة البیضاء، ج۴، ص۲۲۲؛ سیرة الائمه الاثنی عشر، ج۲، ص۲۹؛ کشف الغمه، ج۲، ص۲۲۶؛ بحار الأنوار، ج۴۴، ص۱۸۹؛ و عوالم (ج ۱۳، الامام الحسین) ص۵۹.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۳.
- ↑ «سَمَّتْكَ أُمُّكَ سَيِّداً وَ وُفِّقْتَ فِي ذَلِكَ وَ أَنْتَ سَيِّدُ الشُّعَرَاءِ»، الغدیر، ج۲، ص۲۳۲.
- ↑ حسینی، سید امیر، بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری، ص ۲۱.